Теруге: Редактор Д. Ақышев
жүктеу/скачать 0,65 Mb. Pdf көрінісі
|
Əдебиет 1. Taylor. John B., (1993). Discretion versus Policy Rules in Practice, Carnegie-Rochester Conference Series on Public Policy 39, 195-214 2. Б.М. Мухамедиев. Эконометрический анализ денежно-кредитной политики Национального Банка Казахстана. Алматы, Вестник Казахского Национального университета имени Аль Фараби, экономика сериясы, 2006 ж., № 5 (57) 3. Clarida R.J. Gali, and M. Gertler (1998). Monetary policy rules in practice: Some international evidence. European Economic Review 42 (6), 1033–1067, and NBER WP 6254. 4. Rudebusch G. “Term Structure Evidence on Interest Rate Smoothing and Monetary Policy Inertia”, Journal of Monetary Economics, 2002, 49, 1161 - 1187, 5. Paul Söderlind, Ulf Söderström and Anders Vredin. Taylor Rules and the Predictability of Interest Rates, Sveriges Riksbank. Working Paper Series, April 2003, 147 6. Woodford M. The Taylor Rule and Optimal Monetary Policy. The American Economic Review, 2001, vol. 91, No. 2, pp. 232-237. 1-қосымша Бұл қосымшада 1997-2008 жылдардағы кезеңде ақша-кредит саясаты үшін монетарлық ережені ретроспективті модельдеудің нəтижелері келтіріледі. Бұл қосымшаларда белгілеулердің негізгі мəтіндегі белгілеулерден айырмасы болады: • Inf4, Inf4_targ – жылдық көрсеткіштегі ағымдағы болжамды тоқсандық жəне мақсатты инфляция; • GDP, GDP_HP – ағымдағы жəне əлуетті ЖІӨ; • Exrate, Exrate_HP – ағымдағы жəне тепе-тең айырбастау бағамы; • Ref_rate – қайта қаржыландыру ставкасы; • Note_rate ноталар бойынша ставка; • Tonia – кредиттер бойынша қысқа мерзімді банкаралық ставка; • D1997Q2, D1998Q4 – жалған ауыспалы; • HP постфиксі Ходрика-Прескотт фильтрінің ауыспалы мəніне қолдануды білдіреді (тепе-тең трендті жасау үшін пайдаланылады). 1-кесте (1-ереже)
1-қосымша. 2-кесте (2-ереже)
3-кесте (3-ереже)
2-қосымша. 1-кесте 1-монетарлық ереженің векторлық- регрессионды көрсетуі
Vector Autoregression Estimates Date: 02/13/09 Time: 14:29 Sample (adjusted): 1996Q3 2008Q4 Included observations: 50 after adjustments Standard errors in ( ) & t-statistics in [ ] D(REF_RATE) D(INF4(3)- INF4_TARG(3)) D(EXRATE(4)- EXRATE_HP(4)) D(REF_RATE(-1)) 0.160052 0.020419 0.342924
(0.10523) (0.17064) (0.41750)
[ 1.52101] [ 0.11966] [ 0.82138] D(INF4(2)-INF4_TARG(2)) 0.083922 0.242884 -0.264689
(0.07640) (0.12389) (0.30311)
[ 1.09849] [ 1.96049] [-0.87324] D(EXRATE(3)- EXRATE_HP(3)) 0.052663 0.257762 -0.012868
(0.03770) (0.06113) (0.14956)
[ 1.39699] [ 4.21656] [-0.08604] C -0.210154 0.014205 0.454771
(0.24919) (0.40410) (0.98869)
[-0.84333] [ 0.03515] [ 0.45997] D1997Q2 -10.52299
1.514497 -4.679880
(1.69807) (2.75365) (6.73717) [-6.19703] [ 0.55000] [-0.69464] D1998Q1 0.430441 -2.951922 -0.956656
(1.68878) (2.73858) (6.70029) [ 0.25488] [-1.07790] [-0.14278] R-squared 0.515985 0.341549 0.035796 Adj. R-squared 0.460984 0.266725 -0.073772 Sum sq. resids 122.8163 322.9704 1933.301 S.E. equation 1.670712 2.709287 6.628625 F-statistic 9.381273 4.564707 0.326704 Log likelihood -93.41359 -117.5854 -162.3210 Akaike AIC 3.976543 4.943415 6.732838 Schwarz SC 4.205986 5.172857 6.962281 Mean dependent -0.510000 -0.030052 0.160925 S.D. dependent 2.275625 3.163892 6.396868 Determinant resid covariance (dof adj.) 887.8840
Determinant resid covariance 605.0681
Log likelihood -372.9743
Akaike information criterion 15.63897
Schwarz criterion 16.32730
2-қосымша. 2-кесте 2-монетарлық ереженің векторлық- регрессионды көрсетуі
Vector Autoregression Estimates Date: 02/13/09 Time: 14:35 Sample (adjusted): 1996Q3 2008Q4 Included observations: 50 after adjustments Standard errors in ( ) & t-statistics in [ ] D(NOTERATE) D(INF4(4)- INF4_TARG(4)) D(EXRATE(4)- EXRATE_HP(4)) D(NOTERATE(-1)) 0.156390 0.314606 0.896171
(0.07034) (0.16595) (0.35031)
[ 2.22343] [ 1.89580] [ 2.55823] D(INF4(3)-INF4_TARG(3)) 0.121692 -0.027601 -0.488916
(0.07297) (0.17215) (0.36340) [ 1.66781] [-0.16033] [-1.34540] D(EXRATE(3)- EXRATE_HP(3)) 0.038505 0.070733 0.081987
(0.03329) (0.07853) (0.16577)
[ 1.15684] [ 0.90070] [ 0.49457] C -0.366862 0.238776 0.957253
(0.19227) (0.45364) (0.95760)
[-1.90802] [ 0.52636] [ 0.99963] D1997Q2 -10.78660 -1.224569 -5.787783
(1.29624) (3.05825) (6.45580) [-8.32148] [-0.40041] [-0.89653] D1998Q1 5.000423 -2.332113 -2.994542
(1.30113) (3.06980) (6.48018) [ 3.84314] [-0.75969] [-0.46211] D1998Q4 6.735687 4.662123 -3.193619
(1.31807) (3.10976) (6.56453)
[ 5.11028] [ 1.49919] [-0.48650] R-squared 0.763706 0.180032 0.146592 Adj. R-squared 0.730735 0.065617 0.027512 Sum sq. resids 68.98515 384.0035 1711.148 S.E. equation 1.266612 2.988363 6.308259 F-statistic 23.16284 1.573507 1.231037 Log likelihood -78.99363 -121.9126 -159.2693 Akaike AIC 3.439745 5.156506 6.650774 Schwarz SC 3.707428 5.424189 6.918457 Mean dependent -0.449687 0.063814 0.160925 S.D. dependent 2.440922 3.091512 6.396868 Determinant resid covariance (dof adj.) 403.0946
Determinant resid covariance 256.3907
Log likelihood -351.5083
Akaike information criterion 14.90033
Schwarz criterion 15.70338
ЭКОНОМИКА ЖƏНЕ ҚАРЖЫ НАРЫҒЫ: АЙМАҚТЫҚ АСПЕКТІЛЕР Батыс Қазақстан облысының пластикалық карталар нарығы, проблемалары жəне даму жолдары. Ізбасаров Б.И., «ҚР Ұлттық Банкі» ММ Батыс Қазақстан филиалының директоры
жақын болашақта, біріншіден, жалпы тұтынушының жеке пайдасын жəне банк карталарын пайдаланудың артықшылығын түйсінуі үшін одан əрі танымал етуді, екіншіден, оларға қызмет көрсететін инфрақұрылымды ұлғайтуды, қолма-қол жасалмайтын есеп айырысу процесіне жаңа сауда-сервис нүктелерін тартуды айқындауға болады.
Облыстың пластикалық карталар нарығы қарқынды дамуда: соңғы төрт жылда трансакциялар саны мен көлемі жыл сайын ұлғаюда. 2009 жылғы 1 қазандағы жағдай бойынша төлем карточкаларының ұстаушыларының саны 229,5 мың адам болды, яғни нақты алғанда облыстың əрбір төртінші тұрғыны карточканың иесі болып табылады. Төлем карточкаларын пайдалана отырып көрсетілетін қызмет бағыттарының арасында банкоматтарда қолма-қол ақша қаражатын беру, ұялы байланыс операторларының қызметі үшін банкоматтар арқылы төлеу көп мөлшерде, сауда-сервис желіміндегі тауарлар мен қызмет көрсетулер үшін ақы төлеу, коммуналдық жəне басқа төлемдерді жүзеге асыру аз мөлшерде болып отыр. Экономиканың тауарлар мен қызмет көрсетулер үшін ақы төлеудің қолма-қол нысаны басым болатын салалары мен аясында қолма-қол жасалмайтын есеп айырысу аясын кеңейту жəне көлеңкелі айналымды қысқарту мақсатында Қазақстан Республикасының Үкіметі «Қазақстан Республикасының аумағында сауда операцияларын жүзеге асыру (қызметтер көрсету) кезiнде төлем карточкаларын пайдалана отырып, төлемдер қабылдауға мiндеттi сауда (қызмет көрсету) ұйымдарының санаттарын бекiту туралы» 2004 жылы 15 желтоқсанда № 1328 қаулы (бұдан əрі – № 1328 қаулы) қабылдады. Ұлттық Банктің ММ Батыс Қазақстан филиалы (бұдан əрі – Ұлттық Банктің филиалы) осы бағытта жергілікті атқарушы органдар, екінші деңгейдегі банктердің (бұдан əрі – ЕДБ) филиалдары жүргізіп отырған жұмыстан тыс қалған жоқ, ішінара ұйымдастырушы да болып отыр. Мəселен, филиалдың бастамасы жəне ықпал етуімен 2008 жылғы 24 желтоқсанда облыс Əкімінің орынбасары Батыс Қазақстан облысында қолма-қол жасалмайтын есеп айырысу жүйесін дамыту жөніндегі 2008 – 2009 жылдарға арналған іс-шаралар жоспарын (бұдан əрі – Жоспар) бекітті. Одан кейін, төлем карточкаларын пайдалану мəселелеріне талдау жасай отырып, филиалдың жоспарланған іс-шаралардың барлығына бірдей тиісті назар аударылмағанын мойындауына туралы келді. Мысалы, Жоспарды БАҚ-та төлем карточкалары арқылы қолма- қол жасалмайтын есеп айырысуды жүзеге асыратын сауда жəне сервистік кəсіпорындардың тізімдерін жариялау бөлігінде жүзеге асырудың мазмұндылығы жеткіліксіз болды. Осылайша, облыс халқы бəрі үшін пайдалы болатын ақпаратты өте аз алды. Мемлекеттік органдар тарапынан назардың əлсіреуі онша адал емес кəсіпкерлер үшін қолайлы жағдай туындады, олар осы жағдайда пайдаланды, ЕДБ филиалдардың эквайринг шарттарын жасау туралы ұсыныстарынан бас тартты. 2009 жылғы 1 қазандағы жағдай бойынша ақы төлеу үшін төлем карточкаларын қабылдауға міндетті 2209 ұйым болды. БҚО бойынша Салық департаментінің деректері бойынша олардың саны 1747 болды жəне де олардың 436 ғана ЕДБ филиалдарымен эквайринг шарттарын жасады. Қазіргі уақытта қолма-қол ақша алу бойынша операциялар көлемі мен қолма-қол жасалмайтын төлемдер көлемінің арақатысы бұрынғы деңгейде болып отыр. Барлық сауда жəне сервистік кəсіпорындарда (əсіресе шығын) карточкалар қабылдау
үшін ынталандыру – бұл тек банктер шеше алмайтын жəне шетеуі тиіс міндет. Бұл жалпы міндет. Оны тиімді шешу үшін кəсіпкерлерді міндетті түрде тарта отырып барлық мемлекеттік органдардың көмегімен бірлесіп, жігерлі іс-қимыл жасау, бұл қолма-қол жасалмайтын есеп айырысуды белсенді дамытуға мүмкіндік жасайды. Ұлттық Банктің филиалының жəне коммерциялық банктер филиалдарының пластикалық карточкаларды кеңінен пайдалану тақырыбына үлкен түсіндірме жəне ақпараттық жұмыс жүргізіп отырғанын атап өткен дұрыс. Екінші деңгейдегі банктердің филиалдары осы бағытта белсенді жұмыс істеуде: таныстыру, ұйымдастыру-түсіндірме жұмысын жүргізуде, ақы төлеу үшін пластикалық карточкаларды қабылдауға арналған жабдық орнатылатын кəсіпорындар мен ұйымдардың қызметкерлерін POS-терминалдармен дұрыс жұмыс істеуге үйретеді. Осы мəселе бойынша қалыптасып отырған жағдайды жақсарту үшін бұл да жеткіліксіз. Сондай-ақ қандай да болмасын нормативтік құқықтық актілердің шыққаны туралы хабардар болған жəне олардың өзіне қатысты емес деп санай отырып, оларға аса жүгіне бермейтін кəсіпкерлердің саны да біршама болып отырғанын ескеру қажет. Бұған жазылған нормаларды орындауға мəжбүрлеу шараларының болмауы ішінара себепші болып отыр . Осы жəне басқа да проблемалар осы жылдың тамыз айында екінші деңгейдегі банктер өкілдерінің қатысуымен Ұлттық Банктің филиалында өткен «дөңгелек үстелде» талқыланған тақырып болды. Осындай кездесулерді салық органдарының, кəсіпкерлік жəне өнеркəсіпті басқару, қаржы полициясының, əкімдіктердің өкілдерін тарта отырып, сондай-ақ кəсіпкерлік қызмет субъектілерін тарта отырып жүйелі түрде өткізу жоспарланып отыр. Ұлттық Банктің филиалы Батыс Қазақстан облысы бойынша Салық департаментіне жеке кəсіпкерлік субъектілерін тексеруді жоспарлау кезінде, сондай-ақ олардың қызметін кезеңдік тексеруді айқындау үшін тəуекелдерді бағалау жүйелерінің критерийлерін əзірлеу кезінде халықпен қолма-қол жасалмайтын есеп айырысудың үлестік салмағын есепке алу туралы ұсыныс жасады. 2009 жылғы қыркүйек айында Ұлттық Банктің филиалының жəне ЕДБ филиалдарының өкілдері Батыс Қазақстан облысы бойынша Салық департаменті өткізген кəсіпкерлердің семинар-мəжілісіне қатысты, онда қатысып отырғандарға кəсіпкерлердің № 1328 қаулыға сəйкес төлемдерді төлем карточкаларын пайдалана отырып қабылдау міндеттілігі туралы жəне төлем карточкаларын қабылдаудан бас тартқаны үшін ƏҚК-ның 161-1-бабында көзделген əкімшілік жауапкершілік туралы хабардар етілді. Қазіргі жағдайда Қазақстанда экономикалық қызмет субъектілеріне төлем құралдарының ауқымды таңдауы ұсынылады. Шаруашылық жүргізуші субъектілердің олардың орындау мерзімдері, банк қызметінің құны бойынша қажеттіліктеріне неғұрлым сəйкес келетін құралдарды нақты шаруашылық операцияларын ескере отырып таңдау мүмкіндігі бар. Тұтастай алғанда республикада əрбір жыл сайын əр түрлі төлем құралдарын пайдаланудың ұлғаюы байқалады. Осы барлық факторлар бізді басталған жұмысты жалғастыруға ғана емес, сонымен қатар оны тереңдетуге жəне дамытуға алып келді. Осы мақсатта Ұлттық Банктің филиалы ЕДБ-де, шаруашылық жүргізуші субъектілерде жəне БАҚ-та туындаған проблемаларды талдауды ескере отырып, Батыс Қазақстан облысында қолма-қол жасалмайтын есеп айырысу жүйесін дамыту жөніндегі 2010 – 2011 жылдарға арналған іс-шаралар жоспарының жобасын əзірледі. Осы жобада жүргізілетін жұмыстағы үйлестіру рөлі барлық деңгейдегі əкімдерге беріледі. Біздің пікірімізше, белгілі бір жұмысты Қазақстан Республикасы Үкіметінің «Қазақстан Республикасында көлеңкелi экономиканың мөлшерiн қысқарту жөніндегі экономикалық саясат пен ұйымдастыру шараларының 2005-2010 жылдарға арналған негізгi бағыттары» бағдарламасы туралы» 2005 жылғы 30 қыркүйектегі № 969 қаулысын орындау үшін Қазақстандағы көлеңкелi экономиканың мөлшерiн қысқарту бойынша жұмыстың жай- күйіне жауап беретін тиісті мемлекеттік органдар жүргізуі тиіс. Осы іс-шаралар жоспарының мақсаты мен міндеті жергілікті атқарушы органдардың, екінші деңгейдегі банктердің, қаржы полициясының, салық органдарының барлық бағыт
бойынша, оның ішінде экономиканың өсуі үшін алғышарттар жасау, көлеңкелi экономиканың мөлшерiн қысқарту, салықтық, кедендік төлемдері жинауды ұлғайту, бəсекелестік ортаны жақсарту, экономикалық құқық бұзушылықпен, көлеңкелі экономикамен күрестің тиімділігін арттыру, экономика саласындағы құқық бұзушылықпен күрес жүргізетін мемлекеттік органдармен халықтың өзара түсіністігін арттыру бойынша жұмысын үйлестіру қамтамасыз етуден тұрады.
экономикалық өмірдің жаң стандарттарын қалыптастыруға мүмкіндік жасап қана қоймайды, сонымен қатар, елдің қаржы жүйесін жетілдіруге көмектеседі, оны əлемдік оралымдылық жəне ашықтық стандарттарына сəйкес келтіруге ықпал етеді. |