ТұЛҒа дамуының психологиялық ерекшеліктері
жүктеу/скачать 0,84 Mb.
|
- Бұл бет үшін навигация:
- Тұлғалық қасиеттер үш дәрежеде болады
- Әлеуметтік психология тұрғысынан тұлғаны дамыту мәселесі
ТҰЛҒА ДАМУЫНЫҢ ПСИХОЛОГИЯЛЫҚ ЕРЕКШЕЛІКТЕРІ»Тұлға - өзіне биологиялық және әлеуметтік қасиеттер мен сапаларды меңгерген адам.Тұлғаның қалыптасуы – барлық факторлардың (экологиялық, экономикалық, әлеуметтік, биологиялық және т.б.) әсерінен индивидтің тұлғаға айналу процесі. Тұлғаның дамуы - адамның ағзасындағы сандық және сапалық өлшемдердің өзгеру процесі. Тұлғаның тәрбиеленуі -тұлғаның аға ұрпақтың әлеуметтік тәжірибелерін меңгеру процесі.Тұлға дегеніміз ол тұрақты психологиялық сипатамалар жүйесінде алынған нақты адам. Ондай сипаттамалар қоғамдық байланыс пен қатынастарда көрініс беріп, адамның өзі мен оны қоршағандар үшін маңызды орын алады, оның адамгершілік қылықтарын айқындайды және оның өзіне ,ортасы үшін маңызды мәнге ие.Адамның өмір бойы психологиялық дамуы бірқатар кезеңдерден өтеді, олардың дәйекті өзгерістері қайтымсыз және күтпеген. Әр кезең (жас) - Бұл өзіне тән, салыстырмалы түрде тұрақты, сапалық ерекшеліктері бар психологиялық дамудың өзіндік дәрежесі.Дамудың жасқа байланысты психологиялық ерекшеліктері дамудың нақты тарихи жағдайларына байланысты екені белгілі: тұқым қуалаушылық, тәрбие сипатының Толық өлшемі, іс-әрекеттің ерекшеліктері және басқа адамдармен қарым-қатынас. Мұның бәрі бір жас кезеңінен екіншісіне ауысу ерекшелігіне әсер етеді.Тұлғалық қасиеттер үш дәрежеде болады:1. Әрбір адам ең алдымен адамзат қауымының мүшесі ретінде шыққан нәсілінен, ұлтынан, туысынан, туған жерінен тәуелсіз есті адамның барлық өкілдеріне ортақ жалпы қасиеттер (қуану, қайыру, болжамдық, елді сүю, арамдық –зұлымдарға, әділетсіздіктерге, әділеттікке) көптеген рухани-психологиялық қасиеттер.2. Әр адамның физикалық ерекшеліктерінен жоғары жүйке жүйесінің қызметінен туындайтын және тек өз басына тән психологиялық өзгешеліктер (мінез-құлықында, сезім көрінісінде, темперментінде, қимыл мен жүріс тұрысында, сөйлеу, сыртқы әсерлерге қайтаратын жауаптарында, басқа адамдармен қарым-қатынсында тіршілік әрекеттерінде байқалады). Осы қайталанбайтын ерекшеліктерінің арқасында әр адамның басқаларға ұқсамайтын өзіндік қырлары туады.3. Адам белгілі бір елде, рухани дәстүрде белгілі дәрежеде жеткен материалдық және рухани мәдениет жемістерімен сусындайды. Сол дәуірдің тарихи ортаның жемісі осының бәрі адамның жан-дүниесінде өзінің ізін қалдырады. Тұлғаны анықтайтындар қатарыны: біліктілігі, қарым- қатынасы қажеттілігі, қанағатты байланысты. Ең негізгісі (өзінің әрекетіне, шешіміне, тағдырына деген жауапкершілігіне) тұлғаны толық көрсетеді.Әлеуметтік психология тұрғысынан тұлғаны дамыту мәселесіТұлға психологиясы мен оның қалыптасуы бойынша ең іргелі жұмыс, әрине, 15 жыл бұрын шыққан Л.И. Божовичтің "тұлға және оның балалық шақтағы қалыптасуы" монографиясы болып қала береді. Онда балалық шақтағы тұлғаны дамыту бойынша зерттеулердің бай тәжірибесі жинақталып, шетелдік және отандық ғылымдағы тұлға психологиясына деген көзқарастарға тамаша сыни талдау жасалды. Л. и. Божович баланың жеке басының әр түрлі аспектілері мен қасиеттерін дамыту шарттары мен процесін сипаттайтын кеңес психологтарының еңбектеріне құрмет көрсете отырып, көңіл көншітпейтін қорытындыға келді:"Алайда, баланың жеке басы бірлік ретінде (жоғарыда ол жеке тұлғаның жеке ерекшеліктерімен араласуын әділ сынға алды. -- А.п.), бала психикалық белсенділіктің субъектісі ретінде әлі де өте аз зерттелген. Шамасы, бұл кеңестік психологияда әлі де жеткілікті дамыған, біртұтас тұлға тұжырымдамасы және оның қалыптасуы жоқ екенін түсіндіреді. Әр түрлі кеңестік авторлардың жеке тұлға туралы жалпы кеңестік психологияға тән марксистік ережелері әр түрлі түсіндіріледі, жүйеленеді және жалпыланады. Тұлға ұғымы үнемі қолданылғанымен, жеткіліксіз ашылған және көбінесе сананың, өзін-өзі танудың, көзқарастың, жалпы психиканың синонимі болып табылады".жүктеу/скачать 0,84 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|