Тобының оқушысы
жүктеу/скачать 0,49 Mb.
|
| ІІІ. Өзіндік зерттеу
3.1 Дегельминтизация және девастация Біздің ғасырдың жиырмасыншы жылдарының ортасына дейін қойлардың диктоулезімен тек емдік әдістермен күрескен. Ғасырдан астам уақыт ішінде бірқатар антигельминтиктер мен оларды қолдану әдістері ұсынылды және сыналды. Ең жақсы нәтижелер йод препараттарын ішілік енгізу кезінде алынды. Алайда, бұл әдіс диктиокаулдарды қойдың денесінен шығаруға мүмкіндік берсе де, сыртқы ортадағы паразиттерді жоймады. Әдетте гельминттерден босатылған Жануарлар личинкаларды қайтадан жұтып, осылайша қайтадан жұқтыруы мүмкін. Сондықтан гельминтоздармен, атап айтқанда диктиокаулезбен күресудің жаңа әдістерін табу қажет болды. 1925 жылы академик К. и. Скрябин адам мен жануарлардың гельминтоздарымен күресудің принципті жаңа әдісін - дегельминтизация әдісін ұсынды. Дегельминтизация дегеніміз-қабылдаушы организмдегі гельминттерді жоюға, сыртқы ортаны оның инвазиялық элементтерімен диссиминациядан қорғауға және адамдар мен жануарларды кейінгі инфекциялардан қорғауға бағытталған шаралар кешені. Қазіргі уақытта мыналарды ажырату әдетке айналған: Сыртқы ортаны дегельминтизациялау. Адам мен жануарлардың преимагинальды, имагинальды және постимагинальды дегельминтизациясы. Сыртқы ортаны дегельминтизациялау гельминттерді Жануарлар организмінен тыс даму кезінде, ал преимагинальды және имагинальды — қабылдаушы организмдегі диктиокулалардың паразитизациясы кезінде жою үшін жүзеге асырылады. Преимагинальды дегельминтизация арқылы жыныстық жетілуге жетпеген гельминттер жойылады, бұл аурудың дамуына жол бермейді, сонымен қатар инвазиялық элементтердің сыртқы ортаға таралуына жол берілмейді. Жасанды дегельминтизация қабылдаушы организмдегі паразиттердің жыныстық жетілген түрлерін жою үшін жүзеге асырылады. Дегельминтизацияның мақсаты мәжбүрлі немесе емдік және профилактикалық болып табылады. Мәжбүрлі дегельминтизация ауру туындаған кезде жылдың кез келген уақытында жүргізіледі. Профилактикалық дегельминтизация әдетте жоспар бойынша, Жылдың белгілі бір кезеңдерінде, белгілі бір аймақтағы диктиокаулездің эпизоотологиялық ерекшеліктерін және қой шаруашылығын жүргізу әдістерін ескере отырып жүргізіледі. Қойдың диктиокаулезі кезінде профилактикалық және емдік дегельминтизация йодтың су ерітіндісімен және тері астына немесе бұлшықет ішіне қолданылатын калий йодидімен (натриймен) немесе дитразин ерітіндісімен жүргізіледі. Йодтың калий йодиді (натрий) бар сулы ерітіндісі шыны ыдыста келесі рецепт бойынша дайындалады: кристалды йод — 1 г калий немесе натрий йодиді — 1,5 г, тазартылған немесе қайнатылған су— 1500 мл. Ерітінді дайындау әдісі келесідей: алдымен калий йодиді немесе натрий 200-300 мл суда ериді, содан кейін бұл ерітіндіге кристалды йод енгізіледі. Қалған суды қосу йод толығымен ерігеннен кейін, қолданар алдында бірден жасалады. Ерітіндіні өкпеге енгізер алдында қойлар дененің осі бойымен 30-40°еңкейіп, доральді-бүйірлік күйге қойылады. Ерітінді кеңірдектің жоғарғы үштен біріне ұзындығы 3 см шприц пен иненің көмегімен асептика және антисептика ережелеріне сәйкес енгізіледі. Инені шприцке резеңке түтіктердің көмегімен қосуға болмайды, өйткені бұл жағдайда йод резеңкеге қосылады, ол сіңеді және ерітіндінің концентрациясы тез төмендейді. Ерітіндінің дозасы: ересек қойлар мен ешкілерге — бір өкпеге 15-20 мл, 1 жасқа дейінгі қозыларға — 10 мл, қозылар мен ешкілерге-5-8 мл.енгізілген ерітіндінің температурасы 20-37°C аралығында болуы керек. Профилактикалық дегельминтизация кезінде йод ерітіндісі бір мезгілде екі өкпеге де енгізіледі. Ол үшін жануарға алдымен бір жағына еңіс беріліп, бір өкпеге есептелген ерітінді дозасы енгізіледі, содан кейін инені шығармай, қойға екінші жағына еңіс беріледі және ерітіндінің тиісті дозасы қайтадан енгізіледі. Емдік дегельминтизация кезінде екі өкпеге де ерітінді инъекцияларының арасында бір күнге тең аралық белгіленеді. Йод пен йодты калийдің (натрийдің) сулы ерітіндісі интрахеальді енгізу кезінде тек жанасатын диктиокаулдарды ғана өлтіреді, сондықтан ол гельминтоцидтік әсер қоздырғышының қоныс аударатын түрлеріне әсер етпейді. Эксперименттік жолмен бұл ерітінді шырышпен толтырылған ұсақ бронхтарға енбейтіні анықталды, бұл оның тиімділігін біршама төмендетеді. 1953 жылы В.Н. Озерский (ВИГИС) қойдың диктиокаулезі кезінде имагинальді дегельминтизациялау үшін дитразиннің (цитрат немесе фосфат) сулы ерітіндісі ұсынылды. ДИТРАЗИН 1950 жылы КСРО Денсаулық сақтау министрлігінің Бүкілодақтық химия-фармацевтика ғылыми-зерттеу институтында (ВНИХФИ) синтезделді. Дитразин цитраты мен фосфаты суда және этил спиртінде оңай еритін ақ кристалды ұнтақ болып табылады. Ол эфирде және этил ацетонында ерімейді. Дитразин цитратының балқу температурасы 113,5 — 114°с, ал дитразин фосфатының балқу температурасы 159,5 — 168,5°с. Дитразин қойдың 1 кг салмағына 0,1 құрғақ зат дозасында 1:5 қатынасында тазартылған немесе қайнаған суға жаңадан дайындалған ерітінді түрінде қолданылады. Препарат кептелген тығыны бар шыны ыдыста құрғақ қараңғы жерде сақталады. Бұл жағдайда ол 2 жыл бойы қолдануға жарамды. Дитразин ерітіндісі асептика және антисептика ережелерін сақтай отырып, қойлар мен ешкілерге тері астына немесе бұлшықет ішіне енгізіледі. Емдік дегельминтизация кезінде ол бір тәулік аралықпен екі рет, ал алдын алу кезінде — бір рет енгізіледі. В. Н.Озерскаяның деректері бойынша емдік дегельминтизацияның тиімділігі эксперименттік жағдайларда айтарлықтай жоғары: ЭЭ (экстенсивтілік)-93,1%; ЭЭ (инстенсивтілік) -99,1%. Дитразинді қолданудың қарапайымдылығына және оның жоғары тиімділігіне қарамастан, қазіргі уақытта ол аз қолданылады. Мұның басты себебі-препараттың қымбаттығы. 1947 жылдан бастап академик К. и. Скрябиннің девастация туралы ілімі ауылшаруашылық жануарларының инвазиялық және жұқпалы ауруларымен күресудің негізі болды. Девастация дегеніміз-адамның, жануарлардың және пайдалы өсімдіктердің инфекциялық және инвазиялық ауруларының қоздырғыштарын олардың биологиялық циклінің барлық кезеңдерінде, механикалық, химиялық, физикалық және биологиялық әсердің барлық қол жетімді әдістерімен физикалық жоюға бағытталған белсенді шабуылдың алдын-алу шараларының жиынтығы. Девастация әдістері: дегельминтизация, химиотерапия, бактериофагия, дезинфекция, дезинвазия және т. б. Алдын алу. Қойлардың диктиокаулезі кезіндегі профилактикалық іс - шаралар химиялық және жайылымдық профилактика желісі бойынша жүргізіледі. Біздің елімізде және көптеген шет елдерде қой диктиокаулезінің химиопрофилактикасы фенотиазиннің (тиодифениламин) көмегімен жүзеге асырылады. В. Н. Озерскаяның тәжірибелерімен техникалық фенотиазип бөгде қоспалар болмаған кезде, буып-түю және сақтау ережелерін сақтау ауылшаруашылық жануарларын дегельминтизациялауға өте қолайлы екендігі анықталды. Тиімділігі жағынан ол ветеринарлық фенотиазиннен кем түспейді. Боев пен Редьконың жұмыстары қойдың асқазан-ішек жолына түсетін D. filaria инвазиялық личинкалары фенотиазиннің аз дозалары болған кезде ішек тосқауылына ене алмайтындығын, нәтижесінде инфекция пайда болмайтынын анықтады. Біздің тәжірибелеріміз фенотиазиннің гельминтоцидтік әсері жоқ екенін дәлелдеді, егер сіз оны личинкалардың ішек тосқауылынан өткеннен кейін тамақтандырсаңыз. Бұл жағдайда диктокаулалар қалыпты дамып, қиял сатысына жетеді. Сондай-ақ, қойларға жоғары бір реттік доза берген кезде фенотиазин жыныстық жетілген диктиокулаларға гельминтоцидтік әсер етпейтіні анықталды. Жыл бойы қой жаю кезінде фенотиазино-тұз қоспасы сыртқы ортада D. filaria личинкалары инвазивті кезеңге дейін және қойдың жаппай инфекциясы пайда болған кезде жақсы қолданылады. Фенотиазинді беру мерзімі мен ұзақтығын жергілікті ветеринариялық органдар жақын маңдағы ғылыми-зерттеу ветеринариялық мекемелеріне кеңес беру кезінде белгілейді. Қолданудың ең жақсы тәсілі-қойларды фенотиазин-тұз қоспасы немесе брикеттермен еркін тамақтандыру. Әдетте препарат қой қораларында, қаламдарда, жайылымдарда немесе суару орындарында орнатылған арнайы шұңқырларға орналастырылады. К. п. Баздырев топырақ құрамында ас тұзы көп болатын Ставрополь өлкесінің дала аймағы үшін қоспаны 1:6 қатынасында дайындау керек деп тапты. Есіңізде болсын, кез-келген жағдайда қой күніне кемінде 0,5 г фенотиазин тұзбен жеуі керек. Қойлар фенотиазині бар шұңқырлардың орналасқан жеріне күніне 1-2 рет әкелінеді. Жақында кейбір аймақтарында және Закарпатияда фенотиазин-тұз қоспасын брикеттеу ұйымдастырылды. Бұл пішінде препарат тасымалдау және қолдану үшін өте ыңғайлы. Бұл брикеттерде микроэлементтерді қажетті пропорцияда сәтті қосуға болады. Ең алдымен, фенотиазинді профилактикалық мақсатта қолдану қойлардың ауру мен диктиокаулезден кетуіне жол бермейді. Сонымен қатар, аз мөлшерде қолданылатын фенотиазин (бір қойға 1 г дейін) ұзақ уақыт бойы қойларды басқа стронтилатоздармен жұқтырудан қорғайды: гемонхоз, эзофагостомоз, хабертиоз, буностомоз, мюллериоз және протостронгилоз. Ол әсіресе жоғары тиімділікті (100% дейін) гемонхоз және эзофагостомоз кезінде көрсетеді. Фенотиазинді профилактикалық мақсатта ұзақ уақыт қолдану қойлардың осы гельминтоздардан кетуін болдырмауға және ересек қойларда жайылым кезеңінде артықшылықты 4-5 есе, ал қозыларда 2,5 есе арттыруға мүмкіндік берді. 1 кесте - Әртүрлі препараттарды қолданғаннан кейін dictyocaulus viviparus дернәсілдерін нәжісімен бөліп алудың басталу мерзімі
С. Н. Боев және А. С. Редько (1948) 3 жыл ішінде қойлардың субклиникалық гельминтоздарында фенотиазинді қолданудың экономикалық тиімділігін зерттеді және тамақтану кезінде тәжірибелік Жануарлар бақылау салмағымен салыстырғанда салмағын 10%— ға, жүн қырқуды 50-100 г-ға, ал күзгі—қысқы қозылардың жаңа туған қозыларының салмағы сәйкесінше 0,75-1,1 кг-ға артқанын анықтады. фенотиазин мынадай схема бойынша: жайылым маусымы басталар алдында қойларды бір реттік емдік дозамен имагинальді дегельминтизациялау жүргізіледі; содан кейін олар бүкіл жайылымдық Маусымда фенотиазин-тұз қоспасын ұзақ уақыт тамақтандыруға кіріседі, бұл кезде жануарлардың нематодтары strongilat субординациясынан жұқтырылады. Қойларды қорада ұстауға қою немесе басқа жайылымдарға айдау кезінде фенотиазиннің бір реттік емдік дозасымен екінші имагинальды дегельминтизация жүргізіледі. Фенотиазин-қойлар үшін іс жүзінде зиянсыз препарат, өйткені көптеген жылдар бойы бақылау кезінде фенотиазин-тұз қоспасын еркін жеген кезде улану немесе асқынулар болған жоқ. Мұны көптеген басқа зерттеушілер растайды. Сонымен, С. Г. Сидорова (1956) фенотиазин-тұз қоспасының қойдың денесіне әсерін зерттеді және аз мөлшерде ол улы әсер етпейтінін, керісінше өнімділіктің жоғарылауына ықпал ететінін анықтады. жүктеу/скачать 0,49 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
| |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||