Төлеубай М. А. (20-зкк-3), Фазульянова Р. Р. (20-зкк-3), Тогузова М. М

ӘОЖ 631 
Төлеубай М.А. (20-ЗКК-3), Фазульянова Р.Р. (20-ЗКК-3), Тогузова М.М. 
(қауымдастырылған 
профессор, Серікбаев атындағы Шығыс Қазақстан 
техникалық университеті) 
АУЫЛ ШАРУАШЫЛЫҒЫНА АРНАЛҒАН ЦИФРЛЫҚ МОБИЛЬДІ 
ҚОСЫМШАЛАРДЫ ҚОЛДАНУ 
 
Түйін сөздер: ГАЖ, ауыл шаруашылығы, цифрлық технологиялар, дәлме дәл 
егіншілік, мобильді қосымшалар. 
Түйіндеме. Ауыл шаруашылығында цифрлық мобильді қосымшалардың 
үлкен әлеуетіне қарамастан, олардың Қазақстанда қолданылуы әлі де шектеулі. 
Кейбір фермерлер бұл қолданбаларды пайдалануда техникалық қиындықтарға тап 
болуы мүмкін немесе мұндай қолданбалардың бар екенін мүлде білмеуі мүмкін. 
Сонымен қатар, барлық қосымшаларды Қазақстан жағдайларына бейімдеу мүмкін 
емес, өйткені олардың көпшілігі басқа нарықтар үшін әзірленген. Қазақстанда 
ауыл шаруашылығына арналған цифрлық мобильді қосымшаларды пайдалану 
мәселесі өзекті болып қала береді және одан әрі зерттеуді қажет етеді. Бұл 
мақалада Қазақстанда қолданылып жүрген цифрлық мобильді қосымшалардың 
мысалдары қарастырылып, олардың тиімділігі мен елдегі ауыл шаруашылығын 
дамытудағы әлеуеті талданды. 
Ауыл шаруашылығында цифрлық мобильді қосымшаларды пайдалану 
фермерлердің тиімділігін айтарлықтай арттыруға, кірісті арттыруға, өндіріс 
шығындарын азайтуға, өнім сапасын жақсартуға және экологиялық тазалық пен 
өндірістің тұрақтылығын арттыруға мүмкіндік беретін бірқатар артықшылықтар 
әкелуі мүмкін. 
Ауыл
 
шаруашылығында цифрлық мобильді қосымшаларды пайдаланудың 
артықшылықтары: 
1.
Топырақ пен егінді бақылау мүмкіндігі. Арнайы сенсорлар мен 
деректерді талдаудың көмегімен қолданбалар топырақтың жай-күйі, оның 
тыңайтқышы мен ылғалдылығы туралы ақпаратты, сонымен қатар егіннің жай-
күйі, оның сапасы мен саны туралы ақпаратты бере алады. Бұл фермерлерге 
дақылдарды күтіп-баптау және өнімділікті арттыру туралы неғұрлым саналы 
шешім қабылдауға мүмкіндік береді. 
2.
Ақпараттың үлкен көлеміне қол жеткізу мүмкіндігі болып табылады. 
Бұл қолданбалар арқылы фермерлер ауа райы жағдайлары, өсімдіктер мен 
жануарлар аурулары және оларға күтім жасаудың жаңа әдістері туралы өзекті 
ақпаратты ала алады. Бұл егіннің жоғалу қаупін азайтады және өнім сапасын 
жақсартады. 

3.
Цифрлық мобильді қосымшалар өндіріс процестерін оңтайландыруға 
көмектеседі. 
Мысалы, 
қолданбалар 
тыңайтқыштар 
мен 
пестицидтерді 
пайдалануды, сондай-ақ энергия мен суды тұтынуды қадағалап, бақылай алады. 
Бұл өндіріс шығындарының төмендеуіне және оның тиімділігінің артуына әкелуі 
мүмкін. 
4.
Өндірістің экологиялық тазалығы мен тұрақтылығын арттыру. 
Мұндай қосымшалар фермерлерге қоршаған ортаға зиян келтірмейтін зиянкестер 
мен аурулармен күресудің тиімді әдістерін таңдауға көмектеседі. Бұған қоса, олар 
су мен энергия сияқты ресурстарды пайдалану тиімділігін арттыруға көмектесе 
алады, бұл қоршаған ортаға теріс әсерді азайтады 
5.
Мал басын басқару мүмкіндігі. Фермерлер қолданбаларды 
жануарлардың денсаулығын бақылау, олардың тамақтануын бақылау және 
өнімділігін жазу және бақылау үшін пайдалана алады. Бұл малдың өзіндік құнын 
төмендетуге, оның өнімділігін арттыруға, сондай-ақ мал ауруларына байланысты 
тәуекелдерді азайтуға көмектеседі. 
6.
Цифрлық мобильді қосымшаларды пайдалану фермерлерге қаржылық 
және бухгалтерлік есепті басқаруға көмектеседі. Көптеген қолданбалар өндіріс 
шығындарын қадағалауға, пайда мен шығындарды бақылауға және бизнес-
процестерді оңтайландыруға мүмкіндік береді. 
Кез келген технология сияқты, цифрлық мобильді қосымшалардың ауыл 
шаруашылығында қолдануында кемшіліктері мен шектеулері бар. Олардың 
кейбіреулері мыналарды қамтиды: 
1.
негізгі тәуекелдердің бірі деректердің құпиялылығын бұзу болып 
табылады. Фермерлер өз деректерін, соның ішінде топырақ, егін, мал, қаржылық 
операциялар және т.б. деректерін қолданбалар арқылы бөлісе алады және бұл 
деректерді үшінші тұлғалар олардың келісімінсіз пайдалана алады. Бұл құпия 
ақпараттың ағып кетуіне, зияткерлік меншіктің бұзылуына және деректер 
қауіпсіздігіне қауіп төндіруі мүмкін; 
2.
цифрлық мобильді қосымшаларды пайдалану дағдылар мен 
дайындықты қажет ететінін де ескерген жөн. Кейбір фермерлерге жаңа 
технологиялармен және бағдарламалық қамтамасыз етумен жұмыс істеу, сондай-
ақ деректерді талдау қиын болуы мүмкін, бұл дұрыс емес қорытындылар мен 
шешімдерге әкелуі мүмкін; 
3.
қолданбаның сенімділігінің болмауы. Кейбір қолданбаларда қате 
тұжырымдар мен шешімдерге әкелетін қателер мен ақаулар болуы мүмкін; 
4.
кейбір ауылшаруашылық аймақтарында мобильді құрылғылар мен 
жоғары жылдамдықты интернетке қол жеткізу шектелген. Бұл осы аймақтарда 
цифрлық мобильді қосымшаларды пайдалануды болдырмауы мүмкін; 
5.
кейде цифрлық мобильді қосымшаларды пайдалану құны жоғары 
болуы мүмкін, әсіресе технологияны сатып алуға және қолдауға қаржылық 
мүмкіндіктері жоқ шағын фермалар үшін; 

6.
цифрлық мобильді қосымшалардың кейбір түрлері оқу үшін уақыт пен 
ресурстарды қажет ететін технологиялық дағдыларды қажет етеді; 
7.
цифрлық мобильді қолданбалар жер өңдеу және мал шаруашылығы 
сияқты физикалық жұмысты қажет ететін ауыл шаруашылығының кейбір 
аспектілері үшін тиімді болмауы мүмкін.
Ауыл шаруашылығында цифрлық мобильді қосымшаларды пайдалану 
деректердің құпиялылығымен, қолданбалардың сенімділігімен, қосымшалардың 
құнымен, оқыту мен дағдыларға қойылатын талаптармен байланысты тәуекелдер 
мен шектеулерді ескеруі керек. Дегенмен, дұрыс көзқарас пен оқыту арқылы 
фермерлер цифрлық мобильді қосымшаларды пайдаланудан үлкен пайда алады. 
Қазақстан ауыл шаруашылығы дамыған ел және цифрлық мобильді 
қосымшалардың осы саладағы өндіріс тиімділігін оңтайландыру және арттыру 
үшін үлкен әлеуеті бар. 
Қазақстанда ауыл шаруашылығында қолданыстағы цифрлық мобильді 
қосымшалар: 
Agrohelp.kz - фермерлерге дақылдар, ауа райы туралы ақпарат алуға 
көмектеседі және өсімдіктер мен жануарларға күтім жасау бойынша кеңестер 
береді. Ол сондай-ақ егіс, егін жинау және қорды бақылау сияқты өндірістік 
процестерді жоспарлау және қадағалау мүмкіндігін береді. 
AgroEcoServis - ауылшаруашылық кәсіпорындарына өндірістік процестерді 
басқаруға және бақылауға және ресурстарды оңтайландыруға көмектеседі. 
Қолданба топырақ жағдайлары және тыңайтқыштар мен суару бойынша 
ұсыныстар туралы ақпарат береді және отырғызу және дақылдарды таңдау 
шешімдерін қабылдауға көмектеседі. 
«АгроПрайс» және «АгроСовет» - ауыл шаруашылығы өнімдерінің бағасы 
туралы ақпарат беретін қосымшалар. Олар фермерлерге және басқа нарық 
қатысушыларына өнім бағасы мен сұраныс туралы негізделген шешім қабылдауға 
көмектеседі. 
Жалпы, цифрлық мобильді қосымшалар Қазақстанның ауыл шаруашылығын 
тиімдірек және тұрақты етуге көмектеседі. Олар фермерлерге және нарықтың 
басқа қатысушыларына құнды ақпаратқа қол жеткізуді қамтамасыз етеді, сондай-
ақ шешімдер қабылдауға және өндірісті оңтайландыруға көмектеседі. 
Ауыл шаруашылығына арналған қазақстандық мобильді қосымшалар мал 
шаруашылығын жүргізуден бұрын қаржылық менеджменттің әртүрлі түрлерін 
қолданады. Төменде цифрлық мобильді қосымшаларды ауыл шаруашылығында 
пайдаланудың нақты мысалдары берілген: 
«Мамыр» мобильді қосымшасы ауылшаруашылық кәсіпорындарына уақыт 
талабына сай малдарының саулығын сезінуге мүмкіндік береді. Қолданбалардың 
көмегімен малдың азықтандыруын, салмағын есепке алуға, сондай-ақ олардың 
денсаулығын бақылап, ауруларды анықтауға болады. 

AgroGuide қосымшасының көмегімен фермерлер өз салаларында қандай 
дақылдарды жақсы өсіретіні және егінді қалай дұрыс күту керектігі туралы 
ақпарат алады. Бағдарлама сонымен қатар қамтамасыз етеді 
Ауылшаруашылық кәсіпкерлері мен фермерлері үшін пайдалы болуы 
мүмкін көптеген сандық мобильді қосымшалар бар. Олардың кейбіреулерін 
қарастырайық: 
AgriBus-NAVI - бұл фермерлерге егістіктегі тапсырмаларды орындауға 
көмектесетін нақты уақыттағы GPS навигациялық қолданбасы. Ол тракторларды 
басқаруға, жерді шарлауға және тапсырмаларды қадағалауға мүмкіндік береді. 
AgriTask — ауылшаруашылық кәсіпорындарына жер, тұқым, тыңайтқыш 
және т.б. ресурстарын басқаруға мүмкіндік беретін қолданба. Қолданба 
дақылдарды, өндіріс шығындарын және т.б. есепке алуға көмектеседі. 
Агроптима - фермерлерге егістіктерін басқаруға көмектесетін қосымша. Ол 
егіс жоспарын құруға, дақылдардың күйін бақылауға, тауарлық-материалдық 
қорларды басқаруға және өндіріс шығындарын қадағалауға мүмкіндік береді. 
Cropio – өрістерді бақылауға және басқаруға арналған қолданба. Ол 
фермерлерге егіннің жағдайын бақылауға, тыңайтқыштарды басқаруға, ауа райын 
бақылауға және т.б. 
Plantix - фермерлерге өсімдіктер мен жәндіктердің ауруларын анықтауға 
көмектесетін қосымша. Ол ақауларды диагностикалау және емдеу бойынша 
ұсыныстар беру үшін жасанды интеллект пен машиналық оқытуды пайдаланады. 
Бұл 
қосымшалардың 
барлығы 
әртүрлі 
функцияларға 
ие 
және 
ауылшаруашылық кәсіпкерлері мен фермерлеріне өз ресурстарын жақсырақ 
басқаруға және өндіріс тиімділігін арттыруға көмектеседі. 
Ауыл шаруашылығында цифрлық мобильді қосымшаларды пайдалануды 
жақсарту үшін келесі шешімдер мен ұсыныстарды қарастыруға болады: 
Көптеген цифрлық мобильді қолданбаларды пайдалану үшін интернет 
байланысы қажет. Сондықтан ауылдық жерлерде интернеттің болуын қамтамасыз 
ету қажет. 
Қуатпен қамтамасыз ету үшін күн батареяларын орнату сияқты цифрлық 
мобильді қосымшаларды іске қосу үшін ауылдық жерлерде инфрақұрылымды 
жақсарту қажет. 
Ауыл 
шаруашылығы 
кәсіпкерлері 
мен 
фермерлерді 
цифрлық 
технологияларды қолдануға үйрету қажет. Ол үшін цифрлық мобильді 
қосымшаларды пайдалану бойынша тренингтер мен шеберлік сабақтарын 
ұйымдастыруға болады. 
Қорытындылай келе, ауыл шаруашылығында цифрлық мобильді 
қосымшаларды қолдану осы саланы дамыту мен жетілдірудегі маңызды қадам 
екенін атап өтуге болады. Дегенмен, бұл қолданбалардың ауыл шаруашылығы 
өнімділігі мен тиімділігін арттыруда толық әлеуетіне қол жеткізуге мүмкіндік 
беру үшін үздіксіз зерттеулер мен технологияларды дамыту қажет. Жаңа 

технологияларды дамытуды жалғастыру және фермерлер мен ауыл шаруашылығы 
мамандарын осы қосымшаларды пайдалану бойынша оқыту қажеттілігі бар екенін 
атап өткен жөн. Осыған байланысты фермерлер мен ауылшаруашылық мамандары 
арасында цифрлық мобильді қосымшаларды қолданудың мүмкіндіктері мен 
артықшылықтары туралы білім беру және ақпараттандыруға назар аудару керек. 
ӘДЕБИЕТТЕР ТІЗІМІ 
 
1.
Федоренко С.Ф., Гольтяпин С.Я., Колчина Л.М. Интеллектуальные 
системы в сельском хозяйстве: науч. анализ. обзор. - М.: ФГБНУ 
«Росинформагротех», 2017. - 156 с. 
2.
Федоренко В.Ф., Черноиванов В.В. И., Гольтяпин С.Я. Мировые 
тенденции интеллектуализации сельского хозяйства: науч. анализ. обзор. – М.: 
ФГБНУ «Росинформагротех», 2018. – 232 с. 
3.
Рогачев А.Ф. Методология, методы сбора и обработки данных 
дистанционного 
зондирования 
Земли. 
Основания 
для 
мелиоративных 
мероприятий // Известия комплекса Нижневолжского аграрного университета: 
наука и высшее профессиональное образование. - 2018. - № 4 (52). – С. 332-339. 
4.
Погребная Н.В., Барышева Д.Н., Ламазян Л.С., Плаксий В.В. Цифровая 
трансформация в сельском хозяйстве: проблемы и перспективы // Вестник 
Алтайской академии экономики и права. - 2022. - № 9-1. – С. 118-123. 
5.
Пантилейкин Н.В. Мобильные приложения и их виды // Научно-
методический электронный журнал Концепт. –2016. –Т. 26. –С. 776-780. 
6.
Цифрландыру – бәсекеге қабілеттілік кілті [Электронды ресурс]. - Кіру 
режимі: syrboyi.kz/aleymet/cifrlandyrw-baesekege-qabilettilik-kilti-84759/ 
7.
Мобильные приложения для сельского хозяйства и фермерства
[Электронды ресурс]. - Кіру режимі: kas32.com/post/view/537 
8.
Цифровые технологии: возможности приложений сельхозназначения для 
мобильных 
устройств 
[Электронды 
ресурс]. 
- 
Кіру 
режимі: 
svetich.info/publikacii/tochnoe-zemledelie/cifrovye-tehnologii-vozmozhnosti-
prilozh.html