Топқа бөліну Үй тапсырмасы Тренинг «Досыңды ізде»
жүктеу/скачать 13,73 Mb.
|
1 2
Байланысты:КЫШКЫЛ АШЫК САБАК 8Г
- Бұл бет үшін навигация:
- Екі қатарға топтасқан қышқылдардың айырмашылығы неде
- Қышқыл құрамында оттектің болу немесе болмауына байланысты
- Қышқылдардың агрегаттық күйі -Газ тәрізді (HCl, H2S) -Сұйық (HNO3 ,H2SO4) -Қатты (H2SiO3, H3PO4)
- Қышқылдардың медицинада қолдануы
- Қышқылдардың индикаторға әсері
- Сәйкестендіру тесті
- Үйге тапсырма
| Күкірт қышқылы Х ғасырда пайда болған. Ашқан парсы ғалымы –Абу- бекери-Рези. Күкірт қышқылын купоростардан алғандықтан «купорос майы» деп атаған.
Азот қышқылы ХV ғасырда анықталған. Тұз қышқылын «тұз спирті» деп атаған. Бұл қышқылдарды күкірт қышқылы арқылы алған. Сондықтан күкірт қышқылын «қышқылдар анасы» деп атаған. «Мағынаны тану» Қышқылдар дегеніміз - құрамында металл атомдарымен орын алмастыруға бейім сутек атомдарынан және қышқыл қалдықтарынан тұратын күрделі зат. Негізгі белгісі: қышқыл дәм және күйдіргіш. Қышқыл ерітінділерді ажырату үшін арнаулы анықтағыш – индикаторлар пайдаланылады. Оларға лакмус, метилоранж, фенолфталеин жатады. Сірке қышқылы Лимон қышқылы Алма қышқылы Құмырсқа қышқылы Бейорганикалық Қышқылдардың жіктелуі: Органикалық HCl H2SO4 H3PO4 H2CO3 H2SiO3
ҚЫШҚЫЛДАРДЫҢ АТАЛУЫ Екі қатарға топтасқан қышқылдардың айырмашылығы неде?HCl HF HBr H2S HI HCl HF HBr H2S HI HNO3 H2SO4 H2CO3 H2SiO3 H3PO4 Қышқыл құрамында оттектің болу немесе болмауына байланысты:Оттекті Оттексіз Қышқылдар Қышқылдар қандай ерекшелігіне байланысты топтастырылған?HF HCl HBr HI HNO3 HClO4 H2S H2SO4 H2SO3 H2CO3 H2SiO3 H3PO4 H3BO3 ? ? ? Бірнегізді HCI, HNO3 Үшнегізді H3PO4, H3BO3 Екінегізді H2S, H2SO4, H2SiO3 Қышқыл құрамындағы сутектің санына қарай Қышқылдардың агрегаттық күйі -Газ тәрізді (HCl, H2S) -Сұйық (HNO3 ,H2SO4) -Қатты (H2SiO3, H3PO4)ЕСТЕ САҚТА! Қышқылдардың физиологиялық әсері:Қарын сөлінде ақуыздарды ыдырататын тұз қышқылы болады. Сүт қышқылы адамдарда қимыл-қозғалыс кезінде бұлшық еттерде пайда болады. Қышқылдардың медицинада қолдануы:Аскорбин қышқылы, Ацетил-салицил қышқылы, Никотин қышқылы, Фолий қышқылы. Қышқылдарды алу. Оттекті қышқылдарды алу. Оттексіз қышқылдарды алу үшін (S, CI, Br ) сияқты бейметалдарды тікелей сутекпен әрекеттестіреді: «Жарнама» әдісі бойынша «Қышқылдардың индикаторға әсерін» жарнамалау. Эксперименттік бөлім: Дескриптор: Білім алушы
Қышқылдардың индикаторға әсері
лакмус метилоранж фенолфталеин Тәжірибе ТЕХНИКА ҚАУІПСІЗДІК ЕРЕЖЕСІ КҮЙДІРГІШ ЗАТ! Теріні және ағаштан, былғарыдан жасалған заттарды күйдіреді. Егер қышқыл ерітіндісі қолыңызға тамып кетсе, дереу қатты ағынды суға жуып, сосын жарақаттанған жерді 2%- дық ас содасы ерітіндісімен сүртіңіз. қышқыл Н 2 О БОЛМАЙДЫ! ҚЫШҚЫЛ ЖАҢБЫРДЫҢ ҚОРШАҒАН ОРТАҒА ӘСЕРІ Дескриптор: Білім алушы
Пайдасы Зияны ҚЫШҚЫЛДАРДЫҢ Венн диаграммасы Дескриптор: Білім алушы
Деңгейлік тапсырма 1. Агрегаттық күйлеріне сәйкес келетін қышқыл формуласын жазыңыз:
2. Берілген бейметалл оксидтеріне сәйкес келетін қышқыл формуласын жазыңыз:
3. Әр бағанға реакция типіне сәйкес қышқылдар қатысатын бір реакция теңдеуін жазыңыз:
Дескриптор: Білім алушы
Дескриптор: Білім алушы
Кім жылдам? (есеп шығару) 1) 25%-дық 400 г күкірт қышқылы магний металымен әрекеттескенде қанша көлем сутегі бөлініп шығады? 2) 141,75г азот қышқылымен қанша грамм натрий гидроксиді әрекеттесе алады? 3) 2,45моль кальций карбонаты күкірт қышқылымен әеркеттескенде қанша литр көмірқышқыл газы бөлінеді? Сәйкестендіру тесті
-Қышқылдардың атауын сипаттамасымен сәйкестендіреді. РЕФЛЕКСИЯ «Тик-ток» әдісі Үйге тапсырма:Үйге тапсырма:Тақырыпты оқу, тақырып соңындағы В, С деңгейінің есептерін шығару.«ҚЫШҚЫЛ ЖАҢБЫРЛАР ЖӘНЕ ОЛАРДЫҢ ҚОРШАҒАН ОРТАҒА ӘСЕРІ» Қазіргі күнгі экологиялық мәселелердің бірі – қышқылды жаңбыр. Жаңбыр суы ең таза сулардың бірі болуы керек, бірақ олай емес. Атмосфера құрамына енген өндіріс қалдықтары – күкірт диоксиді және азот оксиді ондағы ылғалмен әрекеттесіп, күкірт және азот қышқылдарын түзеді. Нәтижесінде жерге жауатын жаңбыр мен қар қышқылданады, әдетте рН мәні 5,6-дан төмен жауын-шашынды қышқыл жаңбырлар деп атайды. Қышқылды жаңбыр көлдердегі судың да қышқылдылығын арттырады. Канада, Швеция, Финляндияның оңтүстігіндегі көлдердің қышқылдылығы жылдан-жылға артып барады. Көлдің қышқылдануы және ауыр металл иондарымен ластануы балықтардың ұрықтанып көбеюіне ғана қауіп туғызып қоймай, ол планктондардың, балдырлардың және басқа тіршіліктердің жойылуына әрі адам денсаулығына да әсерін тигізеді. Қышқылданған сулар металл құбырлармен аққан кезде металдарды ерітеді, олардың улы иондары пайда болады. Нью-Иорк аумағынан алынған қышқылды суды қорғасын ыдысқа құйып, бір түн қойғанда металл иондарының мөлшері тиісті мөлшерінен асып кеткен. Қышқылды жаңбыр – атмосфералық жауын-шашын түрлері (оған қар да жатады). Жаңбыр құрамында қышқылдың (pH<5,6) болатындығы ауа құрамында өндіріс қалдықтары (мыс., SO2, NO2, HCl, т.б.) мөлшерінің көптігіне байланысты. Осындай жауын-шашын түскен топырақ пен су айдындарының қышқылдығы артып, соның нәтижесінде қоршаған ортаның экожүйесі деградацияға ұшырайды. Атап айтқанда, су айдындарындағы балықтар мен су жануарлары жаппай қырылып, топырақ құнарсызданып, жеміс-жидек пен көкөніс және орман ағаштары өспей, солып қалады. Атмосфера құрамына еңген өндіріс қалдықтары күкірт диоксиді және азот оксидтері ондағы ылғалмен әрекеттесіп күкірт және азот қышқылдарын түзеді.Соның әсерінен жерге жауатын жаңбыр мен қар қышқылданады.Әдетте рН <5,6 болса жауын- шашын «қышқыл жаңбыр» деп аталады. Күкірт және азот оксидтері металлургия өндірісінде және көмір, мұнай мен әр түрлі газдар жиналған кезде түзіліп атмосфера құрамына енеді, күкірт оксиді жылу электр станциясынан бөлінсе ,азот оксиді автомобиль көлігінде жанармай жанған кезде түзіледі. Жаңбыр тамшыларында еріген күкірт қышқылы атмосферада тұман түзіп, адамдардың аллергия және басқа аурулармен науқастануына әкеледі. Қышқыл жаңбырларды болдырмаудың негізгі тәсілі техникалық қондырғыларды қолдану арқылы күкірт және азот оксидтерін атмосфераға жібермеу.Мәселенің сипаттамасы.
Зардаптары.Суаттардың тотығуы олардың батпақтануына, су мекендеушiлерiнiң өліміне әкеледi. Соның нәтижесінде су экожүйесінде басталатын азық-түлiк тізбегі үзіледi. Топырақтардың тотығуы нәрлi заттардың еруiне, сонымен бiрге өсiмдiктерде өліміне немесе деградацияға әкелетін ауыр металлдардың сілтіленуіне алып келедi. Сонымен бiрге мұндай өсiмдiктерді қолдану адам денсаулығына зиян келтiруі мүмкін. Сонымен бірге адамның денсаулығы үшiн суды қолдану да зиянды болуы мүмкін.
Мәселені шешу жолдары. Қышқылдардың пайдасы: 3) Тұрмыста тамақ өнеркәсібінде сірке суы, лимон қышқылы қолданылады. Жеміс-жидектерде қышқылдың орасан зор қоры бар. Жеміс қышқылын бұдан 10 мың жыл бұрын, медицина дамымай тұрған кезде адамдар жиі қолданған. Антибиотиктер жасалғанға дейін жұқпалы ауруларды емдеуге, іріңді жараларды жууға, ішек түйілгенде, тіпті оба індетіне қарсы қышқыл пайдаланылады. 1) Медицинада бор және тұз қышқылдары қолданылады. 2) Өнеркәсіпте шикізат есебінде және автокөлік аккумуляторларында күкірт қышқылы қолданылады. Қышқылдардың зияны: 1) Концентрлі қышқыл ағзаға түссе мүшені бұзады. 2) Қоршаған ортаны ластайды. Себебі олар тотықтырғыштар. Қолданылуы: Қышқылдардың қолданылу саласы өте кең. HNO3 - азотты тыңайтқыштар алу үшін, H2SO4 - өте кең қолданыс табады, сондықтан оны химия өндірісінің «наны» деп атайды. Н3РО4- фосфор тыңайтқыштарын алу үшін HCl - тұздарын алу үшін, медицинада.РЕФЛЕКСИЯ «Тик-ток» әдісі Мен үшін қызық болған дүние... Мен үшін қиын болған дүние.... Мен үшін құнды болған дүние..... жүктеу/скачать 13,73 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|
1 2