Топырақтың қышқылдылығы мен сілтілігі

Өсімдіктердің жəне микроорганизмдердің дамуына, топырақтағы өтіп жататын əртүрлі химиялық жəне биохимиялық процестердің жылдамдығы мен бағыттарына топырақ реакциясы үлкен əсер етеді. Қоректік заттардың өсімдіктермен сіңірілуі, топырақ микроорганизмдерінің əрекеті, органикалық заттардың минерал-дануы, топырақ минералдарының ыдырауы жəне қиын еритін қосылыстардың еруі, коллоидтардың коагуляция мен пептизациясы жəне басқа физикалық-химиялық процестер топырақ реакциясына күшті байланысты. Ол сонымен қатар топыраққа енгізілетін тыңайтқыштардың тиімділігіне əсер етеді. Тыңайтқыштар өз жағынан топырақ ерітіндісінің реакциясын өзгерте алады.

Табиғи жағдайда топырақ ерітіндісінің реакциясы 3-тен (сфаг-нум шымтезектерде) 10-ға дейін (сортаң топырақтарда) құбылады, көбінесе, 4-8 арасында болады.

Топырақта өнебойы СО₂ түзіліп тұрады. Ол топырақ ылғалымен əрекеттесіп, көмір қышқылын Н₂СО₃ түзіп, Н⁺ жəне НСО₃^- ионда-рына диссоциацияланады. Нəтижесінде топырақ ерітіндісінде сутек иондарының концентрациясы артады да, ерітінді қышқылданады.

Егер топырақта кальций мен магний карбонаттары жəне сіңіріл-ген катиондар арасында кальций көп болса (сұр, қара топырақ), онда топырақ ерітіндісінде кальций бикарбонаты орын алып, топырақты əлсіз сілтілендіреді.

Қышқылды жəне күшті қышқылды шымды-күлгін жəне шымтезекті-батпақты топырақтарда сіңірілген күйде кальций аз, сутек пен алюминий иондары көп, топырақ ерітіндісін көмір қышқылы мен қатар еритін органикалық қышқылдар жəне гидро-лиз нəтижесінде қышқыл мен əлсіз негіз пайда қылатын алюминий тұздары қышқылдандырады.