Тұрақты даму түсінігі. Экологияның қазіргі құрылымы: аутэкология,демэкология,синэкология

Т
ҰРАҚТЫ ДАМУ ТҮСІНІГІ
.
Э
КОЛОГИЯНЫҢ ҚАЗІРГІ
ҚҰРЫЛЫМЫ
:
АУТЭКОЛОГИЯ
,
ДЕМЭКОЛОГИЯ
,
СИНЭКОЛОГИЯ
.
пән:Экология және өмір қауіпсіздігі.

П
РЕЗЕНТАЦИЯ МАЗМҰНЫ

«
Тұрақты даму» 

Аутэкология

Демэкология

Синэкология

«Тұрақты даму» 

«Т
ҰРАҚТЫ ДАМУ
» 
ДЕГЕНІМІЗ ҚАЗІРГІ
УАҚЫТТЫҢ
ҚАЖЕТТІЛІГІН ҚАМТАМАСЫЗ ЕТЕ
ОТЫРЫП
,
БОЛАШАҚ
ҰРПАҚТАРДЫҢ
ӨЗІНІҢ
ҚАЖЕТТІЛІКТЕРІН ҚАМТАМАСЫЗ
ЕТУІНЕ ҚАУІП
ТУҒЫЗБАЙТЫН ДАМУ ДЕП ТҮСІНУ
КЕРЕК
.

Т
ҰРАҚТЫ ДАМУ ЖӨНІНДЕГІ ТҮСІНІК
1987
ЖЫЛЫ
Г
РУ
Х
АРЛЕМ
Б
РУНТАЛДЫҢ
БАСШЫЛЫҒЫМЕН ҚОРШАҒАН ОРТА МЕН
ДАМУ ЖӨНІНДЕГІ
БҰҰ Д
ҮНИЕЖҮЗІЛІК
КОМИССИЯСЫ ДАЙЫНДАҒАН
«Б
ІЗДІҢ
ОРТАҚ
БОЛАШАҒЫМЫЗ
»
АТТЫ
БЕЛГІЛІ
БАЯНДАМАДАН КЕЙІН ПАЙДА БОЛДЫ
.
А
Л ЭКОЛОГИЯ
–
ТҰРАҚТЫ ДАМУДЫ
ЖҮЗЕГЕ АСЫРУҒА ТІКЕЛЕЙ ЫҚПАЛ ЕТЕТІН
БІРДЕН
-
БІР ҒЫЛЫМ
.
Подпись

Б
ҰЛ ТҰЖЫРЫМДАМАНЫҢ НЕГІЗІ РЕТІНДЕ ҚОРШАҒАН ОРТА МЕН ҚОҒАМНЫҢ ӘЛЕУМЕТТІК
-
ЭКОНОМИКАЛЫҚ ДАМЫСЫН ӨЗАРА ЕШБІР
БАЙЛАНЫССЫЗ
, 
БІР
-
БІРІНЕ ЫҚПАЛ
-
ӘСЕРСІЗ САЛА ТҮРІНДЕ БӨЛІП
-
ЖАРЫП ҚАРАУҒА КЕЛМЕЙТІНДІГІ АЛЫНЫП ҚАРАСТЫРЫЛҒАН
. Б
ҰЛ
ДҮНИЕДЕГІ ТЕК
-
ҚАНА ДЕНІ САУ ӘЛЕУМЕТТІК
-
ЭКОНОМИКАЛЫҚ ЖАҒДАЙ ҚАЛЫПТАСҚАН ЖЕРДЕ ҒАНА ҚОРШАҒАН ОРТА ДА САУЫҚҚАН
ТАЗА БОЛА АЛАДЫ
.
О
РНЫҚТЫ ДАМУ ТҰЖЫРЫМДАМАСЫ
Р
ИО
-
ДЕ
-Ж
АНЕЙРОДА
(1992 
Ж
.) 
ӨТКЕН
БҰҰ-
НЫҢ
Д
ҮНИЕЖҮЗІЛІК КОНФЕРЕНЦИЯСЫНДА
ҚАБЫЛДАН
-
ҒАН БОЛАТЫН
. Б
ҰЛ ҚҰЖАТТА
«
ТАПШЫЛЫҒЫ МОЛ
, 
ӘРІ ҚОРШАҒАН ОРТАСЫ НАШАР ДҮНИЕДЕ ДЕНІ САУ ҚОҒАМ МЕН
ЭКОНОМИКА БОЛМАЙДЫ
» 
ДЕЛІНГЕН
. А
ЛАЙДА БҰЛ ТҰЖЫРЫМ ҚОҒАМДАҒЫ ЭКОНОМИКАЛЫҚ ДАМЫСТЫ ТЕЖЕУ КЕРЕК ДЕГЕН СӨЗ ЕМЕС
, 
ЯҒНИ ДАМЫС
«
ҚОРШАҒАН ОРТАНЫ КӘЗІРГІДЕЙ ТЕЗ БҮЛДІРМЕЙТІН БАСҚА ЖОЛМЕН ЖҮРІЛУІ ТИІС
». Э
КОНОМИКАДАҒЫ ОҢТАЙЛЫ
ДАМЫС АРҚЫЛЫ БҮГІНДЕГІ АУА РАЙЫНЫҢ ӨЗГЕРІСІ
, 
ШӨЛЕЙТТЕНУ ТӘРІЗДІ ЭКОЛОГИЯЛЫҚ ПРОБЛЕМАЛАР ТУЫНДАМАЙТЫНДАЙ
ЖАҒДАЙ ҚАЛЫПТАСУЫ ТИІС
.
Т
ҰЖЫРЫМДАМАДА КЕЛЕСІ МАҚСАТ КЕЛТІРІЛГЕН
:
• 
ЭКОЛОГИЯЛЫҚ БІЛІМ БЕРУДІ ДАМЫТУ
;
• 
ӘР ТҮРЛІ ЭКОЛОГИЯЛЫҚ БІРЛЕСТІКТЕРДІҢ ЖҰМЫСЫН ЖАНДАНДЫРУ
;
• 
ҚАЛДЫҚСЫЗ ЖӘНЕ АЗ ҚАЛДЫҚТЫ ӨНДІРІС ПЕН АУЫЛШАРУАШЫЛЫҚ ТЕХНОЛОГИЯЛАРЫН ДАМЫТУ
;
• 
КЕДЕЙЛІКПЕН КҮРЕСУ
;
• 
ТҰТЫНЫС ҚҰРЫЛЫМЫН ӨЗГЕРТУ
;
• 
ОРНЫҚТЫ МЕКЕНДЕРДІ ДАМЫТУ ЖӘНЕ ТАҒЫ БАСҚА МӘСЕЛЕЛЕР ҚАМТЫЛҒАН
.
К
ЕЛТІРІЛГЕН БАРЛЫҚ МӘСЕЛЕЛЕР
І
С ӘРЕКЕТ БАҒДАРЛАМАСЫНДА
4 
БӨЛІМГЕ БӨЛІНГЕН
. БҰҰ-
НЫҢ ОСЫ КОНФЕРЕНЦИЯСЫНДА
СОНЫМЕН ҚАТАР
М
ӘЛІМДЕМЕ ЖӘНЕ ЕКІ
Т
ҰЖЫРЫМДАМА ҚАБЫЛДАНЫП
, 
ОЛАР КЕЛЕСІ БАСТЫ МӘСЕЛЕЛЕРДІ ҚАМТЫҒАН ЕДІ
:
• 
АУА РАЙЫНЫҢ ӨЗГЕРІСІН БОЛДЫРМАУ
;
• 
ОРМАН АЛҚАБЫН САҚТАУ
;
• 
БИОЛОГИЯЛЫҚ ӘР ТҮРЛІЛІКТІ САҚТАУ ЖӘНЕ Т
.
Б
.

Осы құжаттарда алғаш рет ең жоғары деңгейде биоэкологиялық элементтің
қоршаған ортаны сақтау проблемасын шешудегі міндетін айқындаған. Осы 
тұжырымдаманы қабылдаған БҰҰ-ның конференциясында дүниежүзі
мемлекеттерінің барлығына орнықты дамыстың ұлттықтұжырымдамаларын
қабылдауға үндеу жолдаған еді. Осы талапқа сай бізде ”Қазақстан Республикасының
2007-2024 жылдарға арналған орнықты дамуға көшу тұжырымдамасы” ҚР 
Президентінің 2006 жылғы 14 қарашадағы №216 Жарлығымен мақұлданып іске
асуда.
Осы құжатта біздің республикадағы мемлекеттік экология саясатын іске асырудың
басты бағыттары айқын көрсетіліп белгіленген. Бұл құжатта келтірілген іс шаралар
қатарында:
• экологиялық қауіпсіздікті қамтамасыз ету;
• тіршілік ортасын қорғау;
• бүлінген экожүйелерді сауықтыру;
• жер жүзін қамтыған экологиялық проблемаларды шешуге ат салысу секілді ең
негізгі бағыттар толық қарастырылған.

Экологияның бөлімдері: аутэкология, демэкология, 
синэкология, ғаламдық экология. 
Экология дамысының әр сатысында осы ғылымның белгілі бір бөлімі пайда
болған:
1) аутэкология (гректің «аутос» – өзі, бір өзі) – ағзаның қоршаған ортамен ара 
қатынасы туралы ғылым;
2) демэкология (гректің «демос» – көпшілік) – популяция және олардың өзара
байланысы туралы ғылым;
3) синэкология (гректің «син» – бірге) – топтар экологиясы мен экожүйелер
туралы ғылым. Бүгінгі экологияда осы үш бағыт бірдей даму үстінде және олар
өзара тығыз байланыста.

Аутэкология

Аут(о)экология— жеке ағзаның тіршілік ету ортасымен өзара қарым-қатынасын
зерттейтін экологая бөлімі. Аутэкологияның (грек. аиіоз - өзім) мақсаты - дарақ-
тардың (ағзаның) тіршілік етуінің шегін жөне физикалық-химиялық факторлардың
ағза олардың мағынасының барлық көлемінен тандап алатын шектеулерін нақтылау
болып табылады. Орта факторларының өсеріне ағзалардың реакция-сын зерттеу осы 
шектеулерді ғана емес, берілген түрлерге төн физиологиялық, сондай-ақ
морфологаялық өзгерістерді шы-ғаруға мүмкіндік береді.

Аут(о)экология— жеке ағзаның тіршілік ету ортасымен өзара қарым-қатынасын зерттейтін
экологая бөлімі. Аутэкологияның (грек. аиіоз - өзім) мақсаты - дарақ-тардың (ағзаның) тіршілік
етуінің шегін жөне физикалық-химиялық факторлардың ағза олардың мағынасының барлық
көлемінен тандап алатын шектеулерін нақтылау болып табылады. Орта факторларының
өсеріне ағзалардың реакция-сын зерттеу осы шектеулерді ғана емес, берілген түрлерге төн
физиологиялық, сондай-ақ морфологаялық өзгерістерді шы-ғаруға мүмкіндік береді.
Дара организмдер экологиясы – аутэкология: Дара организмдер экологиясы – аутэкология. 
Биологиялық жүйелердің ұйымдастырылу деңгейлері. Организм жəне оның тіршілік ету
жаұдайлары. Экологиялық факторлар жəне олардың классификациясы. Антропогендік
фактордың əсерінің өзіндік ерекшеліктері. Ю. Либихтың минимум заңы. В.Шелофордтың
толеранттық заңы. Толеранттық диапазоныБиологиялық жүйе ретінде аутэкология жекеленген
тірі ағзаны — жануар, өсімдік немесе микроорганизм, оның қоршаған ортамен өзара қарым-
қатынасын зерттейді.Қоршаған ортаға адамнан тәуелсіз Жерде пайда болған, яғни оған мұраға
өткен табиғи орта мен адам қолымен жасалған техногенді орта кіреді.Қоршаған ортаға бұл
ағзаны қоршап жатқан, оның күйі мен тіршілік қызметіне тікелей не жанама әсер ететін
нәрсенің барлығы жатады.

Осылайша аутэкология дарақтардың
сыртқы ортамен өзара қарым-
қатынасын зерттейді. Осы 
қатынастардың негізінде ағзаның
ортаның өсерлеріне
морфофизиологиялық реакциялары
жатыр. Кез келген экологиялық зерттеу
осы реакцияларды зерттеуден
басталады. Алайда аутэкология 
дарақтардың емес, түрлердің
экологиясын зерттейді деген жаңсақ
пікір бар. "Аутэкология" терминін