Түркі тілдес халықтарының
жүктеу/скачать 428,17 Kb. Pdf көрінісі
|
| Тіліміз жаңа терминдердің жасалуына əбден
қолайлы жəне лайықты », – дейді (Бегимова, 2012: 69). Түрік ғалымы Хамза Зульфикар «Terim Sorunları ve Terim Yapma Yolları» деп аталатын бір китапты 1991 жылы шығарған. Бұл зерттеу жұмысы негізінен термин мәселелері мен терминнің жасалу жолдарын анықтауға арналған үлкен ғылыми зерттеу. Мұнда терминге байланысты көзқарастар мен түрік тіліндегі зерттелу жайы, терминнің жалпы ерекшелігі, ғылыми жағынан және дыбысталуы жағынан түрікше терминдердің ерекшелігі, термин жасаудың жолдары, мағына жағынан ерекшеленген терминдер туралы айтылады (Zülfikar, 1991). Сондай-ақ түрік тілі-ғалымы Хамза Зюлфикар әртүрлі өзгеріп жатқан жағдайлар мен кезеңдерде қолданысқа ие болатын шетел терминіне баламалы түрікше термин қолдануды мақсат ететіндігі т.сіндірген. Түрік тілінде термин жасау методікасын зерттеудеп таріхы туралы мәлұмат берген (Zülfikar, 1991: 1-47). Ғалым С. Левенд батыс тілінен енген сөздерге сын айта келе, былай дейді: «Түрік жастарының шет тіліне деген қызығушылықтарының артуы, олардың Еуропаға еліктеушілік әрекеттері тіліміздің шұбарлануына, жазба және ауыз екі тілімізге шетелдік сөздердің еркін енуіне жол ашуда. Бұласақауіпті, біз бұндай жолсыздықтарға жол бермей, ұлттық санамызды сақтап қалу үшін, қол қусырып қалмай әрекет етуіміз керек. Айталық, төл тіліміздегі yaya kaldırımı сөзінің орнына tretuvar, сол сияқты gerçek сөзінің орнына realite сөздерінің қолданысқа енуі әбден орынсыз дер едім» (Бегимова, 2012: 69). Терминдерге кейбір топтама жасаған ғалым Пеями Сафа «atom, demokrasi, vitamin, elektrik» сияқты терминдердің түрік тіліне орнығып, сіңісіп кеткендіктен өзгертілуі мүмкін емес дей келе, 88 екінші топтамаға жататын «analoji, objektif, primitif, sosyoloji» сияқты т.б. терминдерге түрік тілінің дыбыстық ерекшеліктері мен емлесіне сай баламалардың берілгені әбден орынды болар еді», – дейді (Бегимова, 2012, 69). Біздің қазақ тіліндегі шеттілдік сөздердің де осылай игерілуін қазақ ғалымдары да қалайды. Түрік әдеби тіліне енген ғылым мен техникаға қатысты шеттілдік терминдердің көпшілігі өзгеріссіз алынады. Өйткені олар, әдетте, «ұғымдардың бастапқы атауларын» білдіреді. Соңғы жылдары интеграциялану мен жаһандану процесіне байланысты кірме сөздер түрік тілінде еуропа тілдерінен көптеп енуде, дәлірек айтсақ, олардың негізін латын және итальян тілдерінің сөздері құрайды (Вэджихе, 1965 15). Түрік тіліне шет тілдерінен енген терминдер негізінен төмендегіше жіктеледі: 1) ғылым мен техника саласының терминдері: а) медицина саласының терминдері: stres (stress) – стресс; epikriz (epicrisis) – эпикриз; liposuction (liposuction) – липосакция ; liposuction ә) компьютер терминдері: bit (bit) – бит; cobol (Cobol) – Кобол; çet (chat) – чат; hekır (haker, hacker) – хакер; internet (internet) – интернет ; Maraq, hacker, Söhbәt немесе Sоhbеt bit б) өсімдік және жануарлар әлеміне қатысты терминдер: buldok (bulldog) – бульдог; flâmingo (flamingo) – фламинго; çarliston (charleston) – чарльстон; greypfrut (grape fruit) – грейпфрут ; г) өнер: caz (jazz) – джаз; fokstrot (fox-trott) – фокстрот; folk (folk) – фолк; hit (hit) – хит және т.б.; hit charleston caz Qreypfrut flaminqo 2) экономика саласының терминдері: bar (bаr); аkseptans (acceptance); banknot (bank-note) – банкнот; çek (check, cheque) – чек; fob (free on board) – фоб, kliring (clearing) – клиринг; aktüeryal (aktuarial); marketing (marketing); partner (partner) – партнер; brokır (broker) – брокер және т.б.; broke tәrәfdaş-партнер, тазалық, pul – банкнот, aksept-акцепт 3) қоғамдық-саяси лексика: жүктеу/скачать 428,17 Kb. Достарыңызбен бөлісу:
|