Ту хабаршысы

● Техникалыќ єылымдар 
 
ЌазЎТУ хабаршысы №1 2014  
 
113
Омаров К.А., Абилкайыр Ж.Н., Омарбай А.Б. 
Определение оптимальных параметров дисков  
Резюме. 
В  статье  дается  определение  оптимальной  модели  и  параметров  дисков  компрессоров. 
Рассматривается  способ  решения  формализованной  задачи  определения  оптимальной  модели  тормозного 
устройства. Также рассматривается новый подход к определению оптимальной модели тормозного устройства, 
основанный на анализе пространства параметров в принятии решений по результатам этого анализа. 
Ключевые слова:  
компрессор, проектирование, параметр, турбина, диск 
 
Omarov K,A.Abylkayr Zh.N., Omarbay A.B. 
Determination of optimal parameters discs 
Summary. 
The article defines the optimal model parameters and drives the compressors. The way of  solving 
the problem of determining the optimal formalized model braking device. Also consider a new approach to determining 
the optimal model of braking system, based on the analysis of the parameter space in decisions on the results of this 
analysis. 
 Key words:
 compressor, design, setting, turbine, disk 
 
 
 
ЖОК 622.235 
Д.К. Ахметқанов, Г.Ю. Абдуғалиева, С.С. Мырзахметов  
(Қ.И. Сəтбаев атындағы Қазақ ұлттық техникалық университеті,  
Алматы, Қазақстан Республикасы) 
   
БҰЗЫЛАТЫН МАССИВКЕ ЖАРЫЛЫС ЭНЕРГИЯСЫНЫҢ ƏСЕР ЕТУ ЖАҒДАЙЛАРЫ 
 
Түйіндеме.
  «Бұзылатын  массивке  жарылыс  энергиясының  əсер  ету  əдістері»  тақырыбына  жазылған 
мақалада  жару  жұмыстарын  қауіпсіз,  əрі  ұшқынсыз  жүргізудегі  көптеген  авторлардың  еңбектеріне  қысқаша 
шолу  жасалған.  Жүргізілген  жару  жұмыстарында  жарылғыш  зат  энергиясымен  детонация  жылдамдығын 
арнайы  үдеткіштер  арқылы  дұрыс  бағытта  реттеп,  қауіпсіз  əрі  ұшқынсыз  жаруға  болатынын  көрсеткен. 
Сонымен қатар, үдеткіштер арқылы жарылғыш зат энергиясын реттеп, жыныс кесектерінде мейлінше ұсақ, əрі 
қалаған көлемде жəне ұсақталған жыныс ұшқынын азайтып, қауіпсіз жаруға болатыны айтылған. 
Түйінді  сөздер:
  жарылыс,  кумулятивті  ағын,  детонация  жылдамдығы,  кумулятивті  қуыс,  оқтама, 
толқындар. 
 
Тау жыныстарындағы жарылыс құбылыстары əртүрлілігімен сипатталады.  
В.Н.  Мосинецтің  зерттеулері    бойынша,  тау  жынысының  бұзылу  үрдісі  жарылыс  өнімдерінің 
динамикалық  соққысы  əсерінен    пайда  болатын  кернеу  толқындарының  əрекетімен  түсіндіріледі. 
Мұнда сығу (қысу) толқынының бейнесі бос беттен өтуі жəне бір уақытта оның созылу толқынына 
айналуы геометриялық оптика немесе акустика заңдары бойынша жүреді. Мұнда тау жыныстарының 
сығылу кедергісі созылу кедергісіне қарағанда көбірек болады [1]. 
Қоршаған  ортадағы  жарылғыш  заттар  энергиясы  О.Е.  Власовтың  гидродинамикалық 
гипотезасына сəйкес бірден беріледі. Тау жынысы соғылмайтын идеалды сұйықтық сияқты болады. 
Дегенмен,  тау жыныстарын жару арқылы уату əдісін зерттеу барысында жарылыс əсерінен ортаның 
бұзылуы мен жыныстың сипаты ескерілмейді. Ал, бұл белгілі мөлшердегі қателіктерге əкеледі [2]. 
Г.И. Покровскийдің зерттеулері негізінде мынадай бұзылу үрдісі əртүрлі тау жыныстары үшін 
бірдей  емес  жəне  көп  жағдайда  олардың  акустикалық  қаттылығына  тəуелді  болады.  Ол  тау 
жыныстары  бұзылуның  инелі  толқын  теориясына  негізделген.  Мұнда  бұзылу  сипаты  энергия 
мөлшерімен айқындалады, белгілі момент пен уақыт аралығында соққы толқынмен тасымалданады. 
Əсер  ету  уақыты  мен  момент  толқын  амплитудасына  тəуелді,  ал  ол  өз  кезегінде  жарылғыш  зат 
оқтамасы айналасындағы тау жынысына əсер ететін жарылыстын газ түріндегі өнімдер қатынасының 
ұзақтығына байланысты [3]. 
Ф.А. Баум [4, 5] зерттеулеріне сəйкес, жарылғыш зат оқтамасы жарылғанда жарылыс өнімдері 
соққы толқынмен ажырату толқындарының бірдей əсерінен тау жынысы бұзылады. 
Соққы  толқындар  жарылғыш  зат  оқтамасы  детонациясы  кезінде  бірден  пайда  болады  жəне 
жарылыс  өнімдерінің  ұлғаюы  бойынша,  энергияның  көп  бөлігі  соққы  толқынға  ауысады. 
Жарылыстың  бірінші  сатысында,  тау  жынысында  заряд  айналасында  ортаның  қарқынды  ұсақталуы 

● Технические науки 
 
     
                                               
№1 2014 Вестник КазНТУ  
         
114 
жүреді. Жыныстың бос бетке қарай пластикалық ағылуы (иілімді) мен радиалды жарықтардың пайда 
болуы байқалады. Екінші сатыда таралуы жəне  қайтарылған толқындардың өзара əсері белгіленеді. 
Ол  негізінен  оқтау  толқынының  бос  беттен  жынысты  бөлу  шекарасы  мен  газдық  қуысқа  қарай  екі 
ретті  жүрісінен  кейін  аяқталады.  Соңғы  сатыда  жынысқа  жарылыстың  ұлғайту  өнімдері  əсер  етеді. 
Олардың əсерінен массивтен кесектің бөлінуі  жүреді, бұзылған жыныс ауысады жəне тау жынысы 
массасының шашырауы байқалады. 
Кернеу  толқындары  мен  газ  түріндегі  жарылыс  өнімдерінің  қатысу  дəрежесі  бойынша,  тау 
жынысының  бұзылу  үрдісінде,  қарама-қайшылық  тудыратын  көзқарастар  бар.  В.М.  Мосинец [1] 
жұмыстарында  бос  бет  маңайындағы    толқындық  əсер  гипотезасы  дамытылатынын  жəне  басты 
мəселеге  айналатынын  байқаған.  Бұл  гипотезаның  біздің  елде  де,  шет  елде  де  жақтастары  пайда 
болады.  Бұл  жетістіктің  себебі,  оның  логикалық  аяқталғандығына,  математикалық,  физикалық 
əдістерін  қолдану мүмкіндігіне, үрдістерді бейнелеуге арналған серпімділік теориясына негізделеді. 
Мұндай  əдіс  көптеген  жолдар  аралығында  теориялық  өндеуді,  əдістер  мен  жарылыс  құбылыстарын 
зерттеудегі    экспериментальді  нəтижелердегі  заттарды  анықтап  жүрді.  Əртүрлі  əдістер  ұсынылды 
жəне  кернеу  толқындарының  параметрлерін  тіркеу  үшін  қоңдырғылар  өңдеп  шығарылды.  Бірақ, 
тəжірибе  жүзінде  шатқалды  массивтерді  бұзу  үрдісінде  жарылыс  өнімдерінің  атқаратын  маңызы 
мұқият зерттелген. 
Л.И  Баронның  зертеулері  бойынша,  жарылыстың  газ  түріндегі  өнімдеріне  назар  аударылды. 
Себебі, олармен əрі қарай жұмыс істеу мүмкін болды. Газдардың қабырғаға қысымы нəтижесінде тек 
қана даму мен жарықшақтың ұлғаюы емес, сондай-ақ жыныстың ауысуы да жүретініне көз жеткізген. 
Бірінші  жəне  екінші  гипотезаларға  дəлел  ретінде  көптеген  мəліметтер  енгізуге  болды,  бірақ 
шешуші  ретінде,  Ф.А  Баумның  айтуы  бойынша,  сонымен    бірге,  М.Ф.Друкованныйдың 
көзқарастарына  сүйеніп,  мынадай  тұжырымға  келеміз:  ұзартылған  оқтаманы  жарғанда  олардың 
аумаққа ену өлшемдері мен жарықшақтарға кіретін газ түріндегі өнімдердің көлемін өлшеу түзулерін 
есептеуге болады [6]. 
Н.В.  Мельниковтың [7] орнатуы  бойынша,  ауалық  аралығы  бар  оқтаманы  жарғанда  бастапқы 
ауытқудағы сфера радиусы, ауалық аралығы жоқ сондай жарылысқа қарағанда, 2 есе кіші болады, ал 
бұл сфераның ауалық аралығы бар оқтаманы жарғанда, ортаның беткі қабаты топырағының көтерілуі 
жарылыс басталғаннан  кейін 0,7мск-тан соң байқалды, дəл осы уақытта тегіс оқтамада ол 0,3 мск-тан 
кейін жүреді, осыдан оқтамада кеністік болғанда, (аралық) үрдістің дамуы 0,4 мск-қа ұсталады екен. 
Оқтамада  ауалық  аралықтың  болуы  бастапқы  кезінде  жынысқа  жарылыстың  əсер  ету  уақытын 
арттырады жəне қоршаған ортаға зақым келтірудің даму жылдамдығын азайтады деген тұжырымдар 
экспериментальді  дəлелденді.  Н.В.  Мельниковтің  зерттеулері  бойынша  ауалық  аралығы  бар  оқтама 
жарылғанда,  беттік  қабаттың  бөлінуі 51 есеге  тең  максимальді  мəнге  жетеді, 60 мск-тан  кейін,  ал 
тегіс оқтама жарылғанда 110мск-тан кейін байқалады. Қабат тереңдігі артуымен, ауалық аралығы бар 
оқтама жəне тегіс оқтаманы жарғанда ажырату өлшемі арасындағы айырма артады. Ауалық аралығы 
бар  оқтама    көмегімен  қабаттың  ажырауының  максималды  мəні 33см-ге  тең  жəне 25мск-тан  соң 
алынды, ал тегісте 20см жəне 32мск-тан соң жеткен. Бұдан ауалық аралығы бар оқтаманы жарғанда 
шұңқырдың  түзілу  жылдамдығы  артады.  Мұнда  ауалық  аралық  көлемі  артуы  мен  қорғасынды 
цилиндрлермен  қосумен  өлшенетін  жарылыстың  жергілікті  əсері  азаяды,  ал  шығарылатын  топырақ 
мөлшері өседі, кейін төмендейді, яғни бұл шарттардың максимумы бар деген сөз. 
Ауалық аралығы бар оқтаманың бір уақытылы детонациясы кезінде оқтаманың жеке бөліктері 
арасындағы  аралықтарда  детонация  өнімдерінің  қарсы  ағындарының  соқтығысуы  орын  алады.  Бұл 
ағындардың  əрқайсында,  теорияға  сəйкес,  детонация  өнімдері  біркелкі  шашырайды,  шамамен  бұл 
оқтама массасының 50%-ы қатысады. Осы үрдістердің салдарынан, газ динамикалық, «қақпақ» пайда 
болады,  ол  ұңғыма  ішінде  белгілі  уақыт  аралығында  қысымның  тез  төмендеуіне  төтеп  береді 
(тежейді,кері  əсер  етеді)  жəне  де  өлшемінің,  импульстің  əсер  ету  уақытының  артуына  мүмкіндік 
береді. Н.В. Мельниковпен алынған ұстанымды қортындылар, М.И. Краловецкимен тұжырымдалды. 
Оның орнатуы бойынша, массалары бірдей ұңғымалық оқтамалар жарылғанда қарқынды жүреді жəне 
аулық  аралығы  бар  жарылыста  жыныстың  ұсақталуы  біркелкі  болады.  М.И.  Краловецкийдің 
«жарылысты  кино»  түсірудің  орнатуы  бойынша,  ауалық  аралығы  болғанда,  ұңғымадан  жарылыс 
өнімдерінің  шығарылуы  кəдімгі    құрылымдағы  оқтамаға  қарағанда  кеш  басталады.  Бұдан  басқа, 

● Техникалыќ єылымдар 
 
ЌазЎТУ хабаршысы №1 2014  
 
115
түсірімде  көрініп  тұрғандай,  ауалық  аралықтар  ұңғымадан  жарылыс  өнімдерінің  шығарылуын 
тежейді, соның салдарына, жарылыс энергиясын пайдалы қолдануға мүмкіндік туады. 
М.И. Краловецкийдің [8] байқауы бойынша жарылыстан соң босаған кемер қабырғалары  беті 
қатты  бұзылады,  ал  ауалық  аралықтар  орналасқан  орынға  қосылған.  Ал  тегіс  ұңғымалық 
оқтамаларды жарғанда, онда ұңғымалық іздер байқалады. Осының негізінде мынадай болжамдар бар: 
ауалық  аралықта  тау  жынысының  қарқынды  бұзылуы  жүреді,  ол  оқтама  бөлшектері  жарылғанда, 
жарылғыш  толқындардың  интерференциясымен  түсіндіріледі.  Сол  себепті,  қатты  пласты  (қабаты) 
бойынша  бұрғыланған  ұғымада  жарылғыш  затты  емес,  ауалық    аралықты  орналастыру  дұрыс  деп 
шешілген.   
А.Ф.  Тиховидов [9] өз  жұмысында  ауалық  аралық  эффектісін,  жыныс  жарылыспен 
бұзылғандағы  толқындар  кернеуі  позициясы  арқылы  түсіндіруге  тырысқан  еді.  Дегенмен,  жарылыс 
кезінде  қатты  толқындардың  бұзылуы,  негізінен,  қайтарылған  толқындар  кернеуімен  түсіндіріледі. 
Ол  жарылыс  энергиясының  пайдалы  өлшемі  кей  жағдайларда  оқтама  мен  камера  қабырғасы 
арасындағы саңылауға тəуелді жəне оның максимумы бар деп мойындайды. 
 Теория  жүзінде  ауалық  аралықтардың  эффектісі  В.Н.  Родионовтың  жұмысында  толық 
қарастырылған.  Ол  зарядталу  тығыздығы  оптималь  (шекті)  мəнге  дейін  азайғанда,  шығару 
эффективтігі  артады  деп  есептейді.  Күшті  жарылғыш  заттың  тығыздығы  үлкен,  кіші  оқтамалы 
камераларда  жарылуы  мүмкін,  бірақ  жарылыс  тиімділігінің  (эффективтілігі)  артуы  қажет  емес,  кей 
жағдайларда,  тіпті  азаяды.  Жарылыстың  пайдалы  жұмысы  зарядталу  тығыздығына  тəуелді  екені 
теориялық түрде дəлелденді жəне үлкен тығыздықта максимумы бар [10]. 
М.И.  Петросянның  көзқарасы  бойынша,  оқтама  бөлшектері  арасындағы  аралықтар,  негізінен 
ауалық аралық жағына əсер етіп, оқтаманың əр жоғарғы бөлігі астындағысын жабады дейді. Осының 
салдарынан,  қабылданған  тегіс  ұңғымалық  оқтамамен  салыстырғанда,  мұнда  кішірейтілген 
үңгубеттерді қолдануға мүмкіндік туады [11]. 
М.С. Ақаев өз жұмысында, ауалық аралықпен бөлінген, жарылыс кезінде түзілетін ұңғымалық 
оқтама  бөліктерінің  соққы  толқындарға  əсерін  зерттеді.  Мұнда  басқа  зерттеулер  мен  өзінің 
тəжірибелік  жəне  өндірістік  тəжірибелер  негізінде  алынған  мəліметтер  пайдаланылады.  Теориялық 
нəтижелер  ауалық  аралығы  бар  ұңғымалық  оқтамалардың  жаңа  құралымдарын  құруға  негіз  болды. 
Олардың өндірістік жағдайдағы сынақтары ұңғыманы қайта бұрғылау өлшемін екі есе азайтуға жəне 
торды кеңейтуге болатынын көрсетті. 
Сондай-ақ, 1м ұңғыма ұзындығына сай тау жынысы массасының шығуын арттыруға болады, ал 
жер асты тау-кен жұмыстарында массивтің ұсақталуын жақсартуға мүмкіндік туады.  
Сонымен,  ауалық  аралығы  бар  ұңғымалық  оқтамаларды  (бөлшектерді)  жару  үрдістеріне 
арналған  кейбір  жүмыстардың  қысқаша  мазмұнын  келтірдік.  Бұдан  жарылыс  энергиясын  пайдалы 
қолдану  коэффицентінің  артуына  əкелетін  себептерге  мыналарды  жатқызуға  болады:  жарылатын 
ортаға  жарылыс  өнімдері  əсерінің  уақытының  артуы;  қысым  шыңының  азаюы;  детонация 
өнімдерімен  кездескендегі  өздік  газодинамикалық  қақпақтың  түзілуі,  ол  оқтама  бөлшектері 
жарылғанда  пайда  болады;  ұңғыма  ұзындығы  бойынша  импульстің  таралуының  өзгеруі;  толқындар 
əсері [12]. 
Осыдан  тегіс  оқтама  жарылғанда,  тау  жынысы  негізінен  қысу  күштері  əсерінен  бұзылады. 
Оқтама  бағаналарын  жеке  бөліктерге  бөлгенде  жəне  бір  уақытта  барлық  бөліктерді  иницирлегенде 
ауалық аралық орналасқан жерлерде олардың соқтығысуы жүреді. Бұл детонация өнімдерінің қарсы 
соққысы  есебінен  өтеді,  ал  ол  тау  жынысының  ұсақталуына  жақсы  əсер  етеді.  Мұнда  жарылыс 
өнімдерінің  қарсы  соқтығысуы  жарылғыш  зат  детонация  заряды  жылдамдығында  жүргізілді.  Бірақ 
бұл  бұзылатын  массивті  күрт    жүктеуге  жəне  жарылғыш  толқындардың  интерференциясын  құруға 
жеткіліксіз. Сол себепті, тау жынысы массивінде созылмалы жəне сығушы күштер құру қажет.  
Əрбір  жарылғыш  зат  шекті  жəне  бірегей  детонация  жылдамдығымен  сипатталады.  Оның 
детонациялық  жылдамдығы  гидродинамикалық  жылдамдығы  деген  атпен  белгілі.  Жарылғыш  зат 
түріне  қарай  скважиналық  зарядтардың  диаметрлерін  белгілі  шекке  дейін  өзгерту  детонация 
жылдамдығына  тікелей  қатысты.  Жарылғыш  зат  бағанында  арақашықтығы  белгіленген  бағытта 
тікелей  керекті  детонациялық  жылдамдықта  өтуі  уақытпен  өлшенеді.  Детонациялық  жылдамдығын 
өлшеу осы уақытта 3 негізгі амал қолданылады: жарылғыш заттар детонация жылдамдығын тұрақты 
жолмен тексеру, жылдамдық шыңында жəне үзіліссіз жылдамдықта. Жарылғыш затты детонациялау  

● Технические науки 
 
     
                                               
№1 2014 Вестник КазНТУ  
         
116 
кезіндегі  анықталған  улы  газдардың  пайда  болу  көлемі  бірінші  кезекте  көмірқышқыл  оксиді    жəне 
азот  оксиді.  Жару  жұмыстарында  бөлінетін  улы  газдар  булану  деп  аталады.  Одан  басқа  жарылыс 
кезінде  түтін  пайда  болады,  ол  бумен  жанған  қатты  заттардың  қосылуынан  пайда  болған  түтін. 
Жарылғыш зат түтінінің əсерінен əсіресе динамиттен адам ағзасында ұзақ уақыттар бойы күшті бас 
ауруы  мүмкін,  сондықтан  сақтанған  жөн.  Ал  үдеткіштер  жарылғыш  заттардың  толық  жануын 
қамтамасыз етеді [13, 14].  
Бұл технология сынақтарда тексеріліп, өндірістерде қолдануға дайын.  
Жоғарыда  аталған  зерттеулер  бойынша  ұңғымалық  оқтамалардың  көрінісі 1-суретте 
келтірілген. 
 
 
 
1-сурет. Скважиналық зарядтардың орналасуы 
1 -  жарылғыш зат, 2 – забойка, 3 – динамит, 4 – ауалық аралық, 
5 –қабілетті төмен жарылғыш зат, 6 –қабілетті орташа жарылғыш зат, 
7 - қабілетті күшті жарылғыш зат, 8 – үдеткіш 
 
 
 
ƏДЕБИЕТТЕР  
1 Мосинец В.Н. Энергетические и корреляционные связи прцесса разрушения пород взрывом. - Фрунзе, 
1963.- 233с. 
2 Власов О.Е. Основы теории действия взрыва.- М., 1957.- 408 с. 
3 Покровский Г.И. О целесообразности применения кумулятивных зарядов в шпурах // Горный журнал.            
- 1951. №3. 
4 Баум Ф.А., Станкевич К.П., Шехтер В.И. Физика взрыва. - М., 1959. 
5  Баум  Ф.А.  К  вопросу  оценки  эффективности  действия  взрыва  зарядов  в  воздушными  промежутками              
// Взрывное дело. - М., 1964. - С. 48-52. 
6 Барон Л.И. Кускаватость  и методы ее измерения.- М., 1960.-124с. 
7 Мельников Н.В., Марченко Л.Н. Энергия взрыва и конструкция заряда.   - М., 1964. - 138с. 
8  Краловецкий  М.И.  Опыт  взрывных  работ  с  применением  воздушных  промежутков // Взрывное  дело. 
Управление действием взрыва. - М., 1964.- №54(11) 
9  Тиховидов  А.Ф.  Воздушные  промежутки  и  простейшие  ВВ – важные  резервы  повышения 
эффективности взрывной отбойки // Управление действием взрыва. - М., 1963. №54/11. 

● Техникалыќ єылымдар 
 
ЌазЎТУ хабаршысы №1 2014  
 
117
10 Радинонов В.Н. К вопросу о повышении эффективности взрыва в твердой среде.- М., 1962. 
11 Петросян М.И. Разрушение горных пород при взрывной отбойке.- М., 1991.- 144с. 
12  Автореф  Акаев  М.С.  Исследования  скважинных  зарядов  с  воздушными  промежутками. 
канд.техн.наук.- Новосибирск, 1967 
13 Игбаев Т.М. Разрушение горного массива кумулятивными зарядами // Монография. - Алматы, 1998. 
Уч.изд.л. 10с. 158. Тираж 500. 
 14 
Ахметканов Д.К. Детонация екпінін қажетті жерде көтеріп, төмендетіп жəне таралу бағытын өзгерту 
арқылы тау жынысын қауіпсіз жару // Журнал «Промышленность Казахстана» №2. - Алматы, 2010г. – Б.46-48. 
 
REFERENCES 
1. Mosinec V.N. Energetisheskie korreliacionnye sviazy prosecca razrushenia porod vzrivom.-Phrunze, 1963.-233s. 
2 Vlasov O.E. Osnovy teorii deistvya vzryva.- М., 1957.- 408 s.  
3 Pokrovskii G.I. O celesobraznosti primenenya kumuliatyvnih zaryadov v shpurah// Gornyi zhurnal. - 1951. №3.  
4 Baum Ph. A., Stankevich K.P., Shehter V.I. Phizika vzryva. - М., 1959.  
5 Baum Ph. A. К voprosu ocenki ephektivnosti deistvia vzriva zariadov v vozdushnymy promezhutkami // 
Vzrivnoe delo. - М., 1964. - S. 48-52. 
6 Baron L.Y. Kuskavatost i motodi ee izmerenia.- М., 1960.-124s. 
7 Melnikov N.V., Marchenko L.N. Energia vzriva i konstrukcia zariada.   - М., 1964. – 138s. 
8 Kraloveckyi M.I. Opyt vzrivnyh rabot s primeneniem vozdushnyh promezhutkov // Vzrivnoe delo. Upravlenie 
deistviem vzriva. - М., 1964.- №54(11) 
9 Tihovidov A.Ph. Vozdushnye promezhutki I prosteishie VV – vazhnie rezervi povishenie ephektivnosti 
vzrivnoi otboiki // Upravlenie deistviem vzriva. - М., 1963. №54/11. 
10 Radionov V.N. K voprosu o povishenii ephektivnosti vzriva v tverdoi srede.- М., 1962. 
11 Petrosian M.I. Razrushenie gornih porod pri vzrivnoi otboyke.- М., 1991.- 144s. 
12 Avtorepherat Akaev M.S. Issledovania skvazhinnih zariadov s vozdushnimi promezhutkami. cand. tehn. 
nauk.- Новосибирск, 1967 
13 Igbayev T.M. Razrushenie gornogo massiva kumuliativnimi zaryadami // Monographia. - Almaty, 1998. 
Ush.izd.l. 10s. 158. Tirazh 500. 
14 Akhmetkanov D.K. Detonacia ekpinin kazhetti zherde koterip, tomendetip taralu bagytyn ozgertu arkyly tau 
zhynysyn kauypsiz zharu // Zhurnal «Promyshlennost Kazakhstana» №2. - Almaty, 2010. – 46-48.s. 
 
 
Ахметканов Д.К., Абдугалиева Г.Ю., Мырзахметов С.С. 
Факторы энергии взрыва влияющие на разрушаемый массив 
Резюме.
  В  статье  на  основе  регулирования  скорости  детонации  и  изменения  направления  его 
распространения  представлена  сравнительная  оценка  других  работ  в  области  горного  дела.  Установлено,  что 
ускорители  обеспечивают  регулирование  скорости  детонации  и  позволяют  безразлётно  взрывать  горные 
породы.  В  результате  использования  новой  технологии  обеспечивается  безопасное  взрывание  и  требуемая 
кусковатость горной массы. 
Ключевые  слова: 
Детонационная  оптика,  концентрации  энергии  взрыва,  взрывчатые  вещество,  взрыв, 
ускоритель. 
 
Ahmetkanov D.,  Abdugalyeva G., Myrzahmetov S. 
Factors affecting the energy explosion breaking weight 
Summary.
 The comparative appreciation of other works in the mining sphere has been   represented in the 
article “Safe blasting of rocks” on the base of detonation speed regulation and direction change of its expansion.  The 
fact that accelerators provide detonation speed regulation and allow blasting rocks not flying away is proved. As a result 
of the new technology application safe blasting and required lumpiness of rocks is ensured. 
Key words: 
Detonation optics, Concentration of energy of explosion, Explosive substance, Accelerators.  
 
 
 
 
 
 
 
 
 

● Технические науки 
 
     
                                               
№1 2014 Вестник КазНТУ  
         
118 
ЖОК 622.235 
 
Д.К. Ахметканов, С.С. Мырзахметов  
(Қ.И. Сəтбаев атындағы Қазақ ұлттық техникалық университеті, Алматы, Қазақстан Республикасы) 
 

жүктеу/скачать 43,12 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: