Туберкулез ќоздырєыштары

Дақылдық және биохимиялық қасиеті

Микобактериялар баяу көбейеді (18-20 сағ). Дақыл өте ұзақ өседі (4-6 апта). Сұйық орталарда 2-3 аптадан кейін әжімді қабық түзеді, ал тығыз ортада сүйел тәрізді құрғақ крем түсті колониялар түзеді. Қоректік орталарға талғамды аэробтар. Өсіру үшін қолайлы қоректік орта – Левенштейн-Иенсен ортасы.

Сонымен қатар Сатон, Петров, Петроньяни қоректік орталарын қолданады.

Биохимиялық белсенділігі төмен. Ниоцинді сынақ қолданады.

Резистентілігі: микобактериялар қоршаған орта факторларына тұрақты: шаңда 10 күн, кітап, ойыншық үстінде – 3 ай, суда – 5 ай, май ж/е қақырықта – 10 ай, сырда – 8 айға дейін сақталады. Қайнатқан кезде 5 мин кейін жойылады. Дезинфекциялау үшін хлорамин, хлорлы әктің белсендірілген ерітінділерін қолданады. Эпидемиологиясы: туберкулезге барлық адамдар жаппай сезімтал. Инфекция көзі – науқас адам, таралу жолы – көбінесе ауа-тамшы, сирек тұрмыстық қатынас арқылы. Қоздырғыш сыртқы ортаға бөлінген жағдайда эпидемиологиялық қауіптілікті тек ашық формадағы науқастар көрсетеді.

Туберкулез қоздырғышының берілу жолдары:

• Ауа- тамшы;
• Ауа- шаң;
• Тұрмыстық контакт;
• Сирек алиментарлы жол

(тамақ арқылы).

Инфекция көзі – ауру адам,

ірі-қара мал, құстар.

Ену қақпасы – жоғары тыныс жолдары, тері, ішек.

Емдеу, сақтандыру ж/е диагностикалық препараттар

• Ерекше сақтандыру үшін БЦЖ – микобактериялардың

авирулентті тірі штамы, жасанды

белсенді иммунитет қалыптасады.

• Емдеу үшін туберкулезға қарсы

химиопрепараттар қолданылады

(стрептомицин, тубазид, фтивазид, этионамид, этамбутол, рифампицин ж/е т.б);

• Тазартылған туберкулин –

микобактериялар дақылының

фильтраты, Манту сынағына

қолданады.

Лепра (алапес) микобактериялары

Лепра қоздырғышы – Mycobacterium leprae 1973 ж. Г.Гансен сипаттаған.

Лепра – тек адамдар да ғана кездесетін созылмалы инфекциялық ауру. Ауру ағзада кең таралу процесімен, терінің, шырышты қабықтың, жүйке жүйесінің ж/е ішкі органдардың зақымдалумен сипатталады.

Морфологиясы

Лепра микобактериялары – тік н/се кішкене иілген таяқшалар. Қоздырғыш туберкулез таяқшасына ұқсас, грам оң, спорасы, капсуласы, талшықтары жоқ. Зақымдалған тіндерде микроорганимздер жасуша ішінде тығыз шар тәрізді жиналады. Ол лепрозды шарлар деп аталады. Онда бактериялар бір-біріне жанымен жабысып темекі таяқшалары түрінде орналасқан (сигар таяқша). Қышқылға тұрақты, Циль-Нильсен әдісімен қызыл түске боялады. Лепра микобактериялары жасанды қоректік орталарда өспейді. Сондықтан бактериологиялық зерттеу әдісі қолданылмайды.

Иммунитеті

Аурудың дамуына қарай Т-лимфоциттер саны мен белсенділігі төмендейді ж/е лепра микобактерияларына қарсы тұру қабілеті жойылады. Гуморальдық иммунитет бұзылмайды. Науқастың қанында лепра микобактерияларына жоғары титрде антиденелер анықталады, бірақ олар протективтік қасиетке ие емес.

Эпидемиологиясы

Инфекция көзі – науқас адам. Жұқтыру науқаспен ұзақ және тығыз қатынас кезінде жүреді. Ауру оңтүстік теңіздер жағалауында ж/е үлкен суқоймаларында кең таралған (Үндістан, Орталық ж/е Оңтүстік Африка елдері).

Емдеу және сақтандыру

• Ерекше сақтандыру үшін БЦЖ вакцинасы қолданады;
• Кешенді емдеу-сақтандыру шаралары арнайы мекемелер – лепрозория ж/е амбулаторияларда жүргізіледі;
• Емдеу үшін сульфонды препараттар (дапсон, диацетилсульфон, селюсульфон ж/е т.б), сондай-ақ туберкулезға қарсы препараттар қолданады.