Уaқыт ты Қaзaқ хaнды ғы ның бір тұтaс ке зе ңі деп сaнaйды. Одaн әрі aвтор бір тұтaс ке зең ді өз ішін де тaғы дa кі ші ке зең дер ге жік тейді
жүктеу/скачать 372,3 Kb. Pdf көрінісі
|
869-1-1902-1-10-20200415
- Бұл бет үшін навигация:
- Клю че вые словa
- Кә рібaев Б.Б.
| Key words:
Kazakh Khanate, Unified period, the period of conflict, Khans, periodization, eras. Кaрибaев Б.Б. Проб ле мы пе риодизaции эпо хи Кaзaхс ко го хaнс твa Aвтор в дaнной стaтье рaссмaтривaет проб ле мы пе риодизaции Кaзaхс ко го хaнс твa, яв ляющиеся од ной из aктуaль ных проб лем ис то рии Кaзaхс ко го хaнс твa. Пе ри од су ще ст вовa ния Кaзaхс ко го хaнс твa c се ре ди ны ХV векa и по 20ые го ды ХІХ векa считaет ся вре ме нем хaнс твa, по де лен ным нa двa боль ших пе ри одa. Вре мя обрaзовa ния хaнс твa по нaчaло ХІІІ векa, то есть до смер ти Тaуке хaнa, считaет ся пе риодом единс твa кaзaхс ко го хaнс твa. A дaльше aвтор пе ри од единс твa подрaзде ляет нa сле дующие мел кие пе ри оды: пе ри од обрaзовa ния хaнс твa, пе ри од проц ветa ния (уси ле ние) хaнс твa, пе ри од «вре мен но го ослaбле ния» хaнс твa, пе ри од проц ветa ния, пе ри од «про ти вос тоя ния», пе ри од пер вых срaже ний с джунгaрaми, пе ри од «неиз ве ст ных го дов» (смут ные вре мя) и вре мя Тaуке хaнa. В стaтье имеет ся описa ние кaждо го пе ри одa, укaзывaют ся осо бен нос ти. Клю че вые словa: Кaзaхс кое хaнс тво, пе ри од единс твa, пе ри од рaзд роб лен нос ти, хaны, пе риодизa ция, пе ри оды. ISS N 1563-0269 KazNU Bulletin. History series. №4 (83). 2016 51 ӘОЖ 94(574) 15/18 Кә рібaев Б.Б. Әл-Фaрaби aтындaғы Қaзақ ұлттық университеті, Қазақстан Республикасы, Алматы қ. E-mail. Bereket.bk@mail.ru Тaрих ғы лы мындaғы зерт теу жұ мыстaры ның бaсты бір ерек- ше лі гі – жүйелі лік қaғидaсы болсa, aл оның бaсты бір бел гі ле- рі нің бі рі не – қaрaсты рып отырғaн тaри хи үде ріс тер ді ке зең деу мә се ле сі жaтaды. Қaзaқстaн тaри хындa дa осы ке зең деу мә се- ле сі ерек ше орынғa ие. Біз бұл мaқaлaмыздa ортaғaсырлaрдaғы Қaзaқстaн тaри хы ның мaңыз ды бір бө лі гі бо лып тaбылaтын XV-XVIII ғaсырлaрдaғы тaри хи дәуір дің ке зең де лу мә се ле ле рін қaрaсты ру ды жөн кө ріп отыр мыз. Отaн тaри хындa XV-XVIII ғaсырлaр – ке йін гі ортaғaсырлaр ке зе ңі деп aтaлы нып, Қaзaқ хaнды ғы ның өмір сүр ген уaқы тынa сәй кес ке ле ді. Сол се беп ті де бұл ке зең тaри хи әде биет тер де – Қaзaқ хaнды ғы дәуірі не ме се хaндық дәуір деп aтaлaды. Төрт ғaсырдaй уaқытқa со зылғaн хaндық дәуір ді шaрт ты түр де екі үл кен ке зең ге бө ліп қaрaсты руғa болaды. Бі рін ші ке зең ді – бір- тұтaс хaндық ке зең де сек, aл екін ші ке зең – бы тырaңқы лық хaндық ке зең де ген aтaуғa әб ден ие. Уaқыт жaғынaн aлғaндa, бір тұтaс хaндық ке зең Қaзaқ хaнды- ғы құ рылғaн XV ғaсыр ортaсынaн бaстaлып, Тәуке хaн қaйт ыс болғaн XVIII ғaсыр бaсынa де йін со зылaды. Aл бы тырaңқы лық ке зең ге XVIII ғaсыр бaсынaн XIX ғaсыр дың бі рін ші ши ре гі aрaлы ғынa де йін гі, яғ ни осы жылдaры хaндық бaсқaру жүйесі- нің жойылғaн ке зі не де йін гі aрaлық жaтaды. Біз бұл жер де хaндық дәуір дің бір тұтaс ке зе ңін де гі ке зең- де лу мә се ле ле рі не нaзaры мыз ды aудaрaмыз. Қaзaқ хaнды ғы дәуі рін де гі бір тұтaс ке зең өз ішін де тaри хи дaму дың бaры- сынa қaрaй бір не ше кі ші ке зең дер ге не ме се сaтылaрғa бө лі не- ді. Олaрғa хaндық тың құ ры лу, кү шею, уaқытшa әл сі реу, қaйтa кү шею, «те ке ті рес», жоңғaрлaрмен aлғaшқы кү рес тер, «бел гі- сіз жылдaр» ке зең де рі жaтaды. Тө мен де біз әр сaты ның ерек ше бел гі ле рі мен сипaттaмaлaрынa тоқтaлaмыз. Қaзaқ хaнды ғы дәуі рін де гі бір тұтaс ке зең нің aлғaшқы сaты- сынa – хaндық тың құ ры лу ке зе ңі жaтaды. Қaзaқ хaнды ғы- ның құ ры луы – Отaн тaри хындaғы мaңы зы aсa жоғaры оқиғa болғaндықтaн, оғaн сәл кө бі рек сипaттaмa бе ре лік. Хaндық тың құ ры луы – Қaзaқстaн aумaғындa ежел гі зaмaндaрдaн бе рі үз дік сіз жү ріп кел ген бaрлық тaри хи үде ріс- тер мен XIV-XV ғaсырлaрдaғы Шы ғыс Деш ті Қыпшaқ aумaғы мен оғaн көр ші лес aймaқтaрдaғы сaяси құ ры лымдaр дaмуы ның жүктеу/скачать 372,3 Kb. Достарыңызбен бөлісу:
|