Қуаныш шонбай
жүктеу/скачать 2,73 Mb. Pdf көрінісі
|
| ҚАНДАЙ СҰPАҚ ҚОЙСАҢ,
СОНДАЙ ЖAУАП АЛАСЫҢ: НЕГE VS ҚАЛАЙ? Түсініксіз тақырып болып көрінуі мүмкін, бірақ түптамырына жетсең, ұғасың. Біздің кейде қара- пайым сұрақты дұрыс қоя алмауымыздың өзі өмірімі- дегі маңызды оқиғалар мен шешімдерге әсер етеді. Мойындаймын, «Неге?» деген сұрақтың пайдасы аз, берері де көп емес. Бізге қозғаушы емес, керісінше те- жеуіш ретінде әсер етеді. Алға жылжуымызға барьер кедергі болады. Алайда, бұл оның мүлдем керек емесін көрсетпейді. «Неге?» деген сұрақ керек, ол – алғышарт Бірақ, ол жеткіліксіз. Эдуард де Бононың 21 бірде Оңтүстік-Шығыс Азия ел- деріне барған саяхатында басынан кешкен келеңсіз бір жайт есіме түсіп отыр. Дастарқанға балықтан даярланған ас келеді. Одан кейін шұңғыл ыдыста сорпа беріледі. Copпаны ішуге кірісіп кеткен Эдуард мырза өзгелердің өзіне өзгеше қарап қалғанын байқайды. Сөйтсе, кейінгі алып келгені сорпа емес, балық жегеннен кейін қол жууға берілген су екен. Ыңғайсыз сезінген ол өзін ақтап алуға тырысып бір кітабында былай деп жазады: «Неге оны сорпа деп ойладым? Себебі, ыдыста су бар еді. Бәріміз білетіндей сорпа да судан жасалады. Сол үшін мен оны сорпа екен деп қалдым», – дейді. Екеуінің негіз бастауы бір болғанымен, құр судың өзі сорпа (дайын өнім) бо- луға жеткіліксіз. Түрлі қоспалар керек. Өз өмірімізде де «неге?» деген сұрақпен ғана шектелсек, «құр су» күйінде қалуымыз ғажап емес. «Неге?» сұрағына «Қалай?» да қосылғаны жөн. Неге дегеннен кейін келесі кезеңіне өте алу маңызды. Онсыз өнімнің шығуы екiталай. ___________ 21 Эдуард де Боно – британдық психолог және жазушы, шығармашылық ойлау саласындағы сарапшы. «Нестандартное мышление: самоучитель» кітабының авторы. 60 Анализ фазасынан түсіну және қабылдау фазасына шыға алмаған талай ғалымның мықтылығы қағаз күйінде түрлі еңбек болып қана қалып жатқан жоқ па? «Қалай?» сұрағын бірінші кезекте өзімізге және өзге жағдайларда қоя алу – бәсеке қабілеттілігін арттыратын дағды. Бұны үйренген кезден бастап серпінді қозғалысқа ие боласың. Өмірден алынған бір мысалмен бөлісейін. Сыныптас дос қызымның айлық жалақысы 180 мың теңге. «Ай- лығыңа ризасың ба?», – деп сұрасам, «Иә, көңілімнен шығады», – дейді. «Ендеше, мынаған назар аудар. Бірін- шіден, сен төрт тіл білесің. «Болашақ» бағдарламасы бой- ынша Батыста білім алдың. Екі сертификатың бар. Негізі, нарықтағы құның 500 мың теңге», – дедім. Егер ертең ауы- рып қалса, автокөлігін соқса, аяқ астынан үлкен сомада қа- ражат керек болса, ол сонда ғана: «Неге менің айлығым 180 мың, негізі одан да көп табуым керек қой» – деп ой- ланатын еді. Бірақ ертең, бір проблема туындағанда ғана. Осы менің айтқанымнан кейін ол: «Неге бастығым маған 500 мың теңге төлемейді?», – деген сұрақ қойды. Бұнда, біреуге «прокурор», өзімізге «адвокат» болмай- тынымыз есіңде болсын. «Қалай?» деген сұрақ қойып, бастығымыз бізге осындай жалақы белгілеуі үшін қалай жұмыс істеу керегін ойластырамыз. Енді «Қалай?» сұрағының рөлі мен техникаларына тоқталайық 1. МАКСИМАЛДЫ ҮЛКЕН СҰРАНЫС. Қалай 200 мың табамын деп емес, себебі, онсызда 180 мың тауып тұрсыз. Сондықтан 500 мың теңге деп алсаңыз болады. 2. ҚОЛЖЕТІМДІ. Дегенмен, ол сұраныс қолжетімді болуы керек. Мысалы, 1 миллион емес, 500 мың теңге. 3. ДӘЛ ЖӘНЕ ӨЛШЕНЕТІН. «Достарым неге оң- баған, таудың шыңында мені қалдырып кетті?», – деп емес, «Қалай мен жиырма күннің ішінде Шымбұлақтағы екінші комбидан бес минуттың ішінде түсемін?» (бес ми нут – тәжірибелі шаңғышылардың нормасы), – деп. Екі ұғымның айырмашылығын түсінікті етіп ажырата алдым деп сенемін. |