Қуаныш шонбай
PPL – тұлғаның сұлбалық анализі
жүктеу/скачать 2,73 Mb. Pdf көрінісі
|
Екінші болма
| PPL – тұлғаның сұлбалық анализі. Төрт фактор
бойынша сипаттама береді. Конфликтілік құбылыстарды зерттеу бағытында К. То- мас 26 конфликтілерге деген дәстүрлі қарым-қатынасты өзгертуге көңіл бөлген. Оларды зерттеудің алғашқы ке- зеңдерінде «конфликтілерді шешу» термині кең қолда- нылатынын көрсете отырып, Томас бұл термин конфлик- тілерді шешу немесе жою мүмкін және қажет екенін түсіндіретінін айткысы келеді. Осылайша конфлик- тілерді шешу мақсаты адамдар толық үйлесімде жұмыс істейтін идеалды конфликтісіз күй болып есептеледі. Бірақ соңғы кезде конфликтілерді шешу аспектісіне ма- мандардың қарым-қатынасы өзгерді. Томастың ойынша, бұл екі жағдайға байланысты: конфликтіні мүлдем жою мүмкін емесiн саналы түрде түсіну, конфликтінің жағым- ды қызметтерін көрсететін әдістемелер санының артуы. Осыдан автор ойы бойынша конфликтіні мүлдем жою- дан оны басқаруға екпін жасалуы тиіс. Осыған сәйкес, Томас конфликтіні зерттеуде келесі аспектілерге назар аудару керек: конфликтілік жағдайларда адамдарға мі- нез-құлықтың қандай формалары тән, олардың қайсы- сы тиімді және тиімсіз; қалайша тиімді мінез-құлыққа жағдай жасауға болады . Конфликтілі жағдайларда адамдардың мінез-құлық типтерін бейнелеу үшін Томас конфликтіні реттеудің екі өлшемді моделін қолдануды ұсынады. Мұндағы негізгі өлшем – кооперациялар, яғни адамның конфликтіге қа- тысушы басқа адамдардың қызығушылығына назар ау- дарумен және өз қызығушылықтарын қорғаумен байлан- нысты табандылық. Бұл негізгі екі өлшемге сәйкес Томас конфликтіні реттеудің келесі тәсілдерін бөледі. 1. Басқаның қызығушылықтарына зиян келтіріп, өз қызығушылықтарын қанағаттандыруға ұмтылу ретіндегі бәсекелестік. 26 Дональд Томас Кэмпбелл – америкалык психолог, әлеуметтанушы және философ. АҚШ Ұттық ҒА-ның мүшесі 1973), Әдіснама саласында және «эволюциялык эпистемология» терминінің авторы ретінде танымал. 2. Бәсекелестікке қарама-қарсы, яғни өзге адам үшін өз қызығушылықтарын құрбан етуді білдіретін бейімделу. 3. Мәміле. 4. Қашу, кооперацияға ұмтылысының және өз мақсат тарына жетуге үрдісінің болмауы тән. 5. Бірлесу, яғни қатысушылар олардың екі жақты қы- зығушылықтарын толық қанағаттандыратын балама бо- лып келеді. Конфликтілі жағдайдан қашуда Томас екі жақ та жеңіске жетпейді деп есептейді. Бәсекелестік, бейімде- лу және мәміле сияқты мінез-құлық формаларында қа- тысушылардың біреуі жеңіп, екіншісі жеңіледі немесе мәмілеге жол бергендіктен екеуі де жеңіледі. Тек қана бірлесу жағдайында екі жақ ұтыста болады. Мінез-құлықтың типтік формаларын анықтауға бағыт- талған сауалнамасында Томас конфликтілі жағдайдағы индивидтің мінез-құлығының бес нұсқасын 12 сөйлем- мен бейнелейді. Олар 30 жұпқа топтастырылған. Олар- дың әрқайсысынан сұхбаттасушыға оның мінез-құлқына сәйкес келетін сөйлемді таңдау ұсынылады. Бір қараған- да жалпылама сияқты көрінгенімен, Майерс-Бриггс тесті бизнесте, басқару, білім беру саласында, әсіресе, Батыста жаппай қолданыста. Америка оқушыларының көпшілігі (кейбір деректер бойынша жетпіс пайызы дейді) болашақ мамандықты анықтарда осы тестке жүгінеді. Көп компа- ниялар жұмысқа қабылдамас бұрын ізденушіні осы тестен өткізеді. Шығармашылық сала дұрыс па, техникалық сала дұрыс па, басшылық қызметке икем бар ма, бағынушылық басым ба, детальдармен жұмыс істейсің бе, стратегиялық тұрғыдан ойлайсың ба, миыңның оң жақ жартысы билей ме, сол жағыма... сол сияқты ерекшеліктерден тұлғаның портреті анықталады. Өзіміздің қандай қабілетіміз барын айқындай білуіміз керек. Бұл өте қиын нәрсе, бірақ, қабілетіңмен бар істі жасасаң, жеңіске жетуің оңайлау. Өз қабілетіңді анықтағаннан кейін таңдаудың келесі сатысы алдыңнан шығады. Ол «Саған не ұнайды?» деп аталады. 74 Айталық менде халық алдында сөйлеу, ұйымдастыру қабілеті бар дейік. Қандай мүмкіндіктер бар? Жақсы тре- нер болуым мүмкін, мұғалім, журналист, бәлкім, имам болуым да мүмкін еді. Осы мамандықтардың әрқайсысы туралы ойландым, өзімді сынап көрдім де. Тілші болам дедім, «Алаш айнасы» газетіне мақалаларым да шыққан. Футболдан мектеп командасында ойнадым, тренер болып та көрдім. Сонда Оливер Каннға 27 қызығып, қақпашы бо- лам, спортшы болсам деп армандайтынмын. Мұғалімдік- ке бейімделіп, колледжде сабақ бердім. Икеміне қарай қолымнан келеді-ау дейтін дүние көп болады. Он бес, жиырма кәсіп. Солардың ішінен біреуін таңдау керек. Бұл таңдауға өзіңнің сезімің негіз болады. Сенің қолыңнан көп нәрсе келуі мүмкін, бірақ оның бәрі бірдей қуаныш сыйламайды делік. Саған ең көп қуаныш сыйлайтын іс қана ең үлкен жеңістерге жеткізеді. Бір са- ладағы жеңіс пен сенің сол саладағы қызығушылығың тура пропорционалды. Нені қалайсың? Біріншіден, сыртқы факторлар, қоғамдағы қасаң қа- ғидалар мен стереотиптерден ойыңды босат. Бізде балалардың көбі әкімшілікте, Министрлікте қыз- мет істегісі келеді. Бірақ оның арғы жағында қандай ауы- ртпашылық жатқанын білмейді. «Акимат» деген аты ғана емес, мемлекеттік қызметтің құндылықтары үшін бар- маған адам, ол жерде бақытты бола алмайды. Немесе заң- гер, экономист болам деу мода болды. Талай мектеп тү- легі, ешбір ойланбастан «юрфак» пен «экономфактарға» лап қойды. Сол қаптаған экономистер мен заңгерлердің біразы дипломдарын алған соң таксист пен күзетші бо- лып кетті. Солардың ішінде қаншама археолог, дизайнер, шаштараз не тігінші «өліп» кетті... Мәселе мынада, болашағын таңдайтын кезде ол бала- лар «не нәрсеге икемім бар?», «не нәрсе маған қуаныш сыйлайды?» деп ойланған жоқ. Қазір менеджер деген «жақсы» сөз бар, «менеджментті оқып жатырмын» деп мақтан көріп айтады. Бірақ менеджментті оқыдың екен ___________ 27 Оливер Кан – Германиядағы екі дүркін үздік қақпашысы (2000, 2001). деп саған ешкім отырған орнын, атқарып отырған қыз- метін бере салмайды. Қай салада менеджер болғың ке- леді? Ненiң менеджері болғың келеді? Ең бастысы, ол саған ұнай ма? Менеджерлік сені бақытты қыла ма? Соны анықтап алып қана алға жылжуға болады. Таңдау жасаған кездегі ұран, «престиж үшін» емес, «маған ұнай- тыны үшін» болуы керек. жүктеу/скачать 2,73 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|