Учебное пособие для студентов медицинских факультетов Алматы, 2024 г. Ббк

жүктеу/скачать 470,85 Kb.

бет	12/103
Дата	11.10.2024
өлшемі	470,85 Kb.
	#147699
түрі	Учебное пособие

1 ... 8 9 10 11 12 13 14 15 ... 103

Байланысты:
ОСНОВЫ МЕД ТЕРМИН ДЛЯ ПЕЧАТИ

Nom. sing	Gen. sing
Gentey
lamina	laminae	I
sulcus	sulci	II
pars	partis	III
ductus	ductus	IV
facies	faciei	V

Словарная форма существительных

Существительные приводятся в словаре и заучиваются в словарной форме, которая содержит три компонента: 1) форму слова в им.п. ед.ч.; 2) окончание род.п. ед.ч.; 3) обозначение рода — мужского, женского или среднего (сокращенно одной буквой: т, f, n).

Напр.: lamina, ae f sulcus, i m ligamentum, i n pars, partis f ductus, us m facies, ei f
Ілік септік жекеше түрінің жалғауына байланысты зат есімдерді септеу типтеріне бөлу.

Септеу типі	Род	Ілік септік жекеше түрінің жалғауы
I	f	-ae
II	m, n	-i
III	m, f, n	-is
IV	m, n	-us
V	f	-ei

Мысалы:

Nom. sing	Gen. sing	Gentey
lamina	laminae	I
sulcus	sulci	II
pars	partis	III
ductus	ductus	IV
facies	faciei	V

Зат есімнің сөздік тұлғасы 3 құрамнан тұрады: сөз – атау септік жекеше түрде;

ілік септік жекеше түрдің жалғауы; тектік белгі (ер, әйел, орта тектері)
Мысалы: lamina, ae f
sulcus, i m ligamentum, i n pars, partis f ductus, us m facies, ei f

Определение практической основы

У некоторых существительных III склонения перед окончанием род.п. ед.ч. -is приписана и конечная часть основы. Это необходимо, если основа слова в род.п. ед.ч. не совпадает с основой в им.п. ед.ч. Полную форму род.п. ед.ч. у таких существительных находят следующим образом:

corpus, oris (=corpor — is) n foramen, inis (=foramin – is ) n
основа основа

У таких существительных практическая основа определяется только из формы слова в род.п. ед.ч. путем отбрасывания его окончания. Если основы в им.п. ед.ч. и в род.п. ед.ч. совпадают, то в словарной форме указывается только окончание род.п., а практическая основа в таких случаях может быть определена из им.п. ед.ч. за вычетом его окончания.

Nom.	Gen.	Словарная форма	Практическая основа
lamina	laminae	lamina, ae	lamin-
sulcus	sulci	sulcus, i	sulc-
ligamentum	ligamenti	ligamentum, i	ligament-
arcus	arcus	arcus, us	arc-
facies	faciei	facies, ei	faci-
cortex	corticis	cortex, icis	cortic-
pars	partis	pars, partis	part-
tempus	temporis	tempus, oris	tempor-

Например:
Cөздік тұлға зат есім жайлы толық мағлұмат береді. Сондықтан, латын зат есімдерін тек сөздік тұлғасымен жаттау керек.
Енді латын зат есімдерінің негізін анықтауды қарастырамыз. Көңіл аударған болсаңыз ІІІ септеудің кейбір зат есімдерінің ілік септік жекеше түрінің -is жалғауының алдына негіздің соңғы бөлігі жазылады. Мұндай қажеттілік сөздің ілік септік жекеше түрдегі негізі атау септік жекеше түрдегі негізімен сәйкес келмеген жағдайда туындайды. Ілік септік жекеше түрінің жалғауы.Мысалы: corpus, oris - негіздің сонғы бөлігі.
Мұндай зат есімдердің ілік септік жекеше түрдегі толық тұлғасы былай анықталады: corpus, oris (= corpor –is) n
негізі foramen, inis (= foramin –is) n
негізі
Мұндай зат есімдердің негізі тек ілік септік жекеше түрдегі сөз тұлғасынан ілік септік жалғауын шегеру арқылы анықталады. Егер атау септік жекеше түрмен ілік септік жекеше түрдегі негіздері сәйкес келсе, онда сөздік тұлғада тек ілік септік жалғауы беріледі, яғни сөздің негізін атау септік жекеше түр тұлғасынан оның жалғауын шегеру арқылы анықтауға да болады.

Nom.	Gen.	Сөздіктұлға	Негіз
lamina	laminae	lamina, ae	lamin-
costa	costae	costa, ae	cost-
ligamentum	ligamenti	ligamentum, i	ligament-
ductus	ductus	ductus, us	duct-
genu	genus	genu, us	gen-
facies	faciesi	facies, ei	faci-
cortex	corticis	сortex, icis	сortіс-
pars	partis	pars, partis	part-

Несогласованное определение

В зависимости от способа подчинения встречается два вида подчинительной связи: управление и согласование.
Если зависимое слово в анатомическом термине так же, как главное, является существительным, то оно обязательно ставится только в одной определенной грамматической форме — в родительном падеже. Такой вид подчинительной связи называется управлением. Определения- существительные, входящие в словосочетания, построенные по способу управления называются несогласованными. Напр.: corpus linguae тело языка, (linguae — несогласованное определение). При управлении изменениеформы главного слова не вызывает изменения зависимого (управляемого) слова – несогласованного определения. Напр., в терминах caput costae головка ребра, incisura capitis costae вырезка головки ребра, septum nasi перегородка носа, cartilago septi nasi хрящ перегородки носа — формы costae и nasi остались без изменения — в род.п. В схемах, демонстрирующих управление, используется буквенный символ С (существительное) с цифровыми индексами, соединенными стрелкой по вертикали от главенствующего существительного (C) к зависимому (С₂.).

Қиыспаған анықтауыш

Көптеген анатомиялық терминдер екі немесе үш зат есімдерден тұрады.
Мысалы: қабырғаның басы;
тіс түбірінің ұшы.
Алдымен зат есімдердің сөздік тұлғасын жазып алу керек. қабырға – costa, ae f
бас – caput, itis n
Қай сөздің анықтаушы сөз екенін білу керек. Сұрақ қою арқылы анықталады. Не? басы; Ненің? қабырғаның; Анықталушы сөз «басы», анықтаушы сөз «қабырғаның», яғни қиыспаған анықтауыш «қабырғаның» ол ілік септігінде, ал анықталушы сөз «басы» атау септігінде жазылады. Қабырғаның басы – caput costae.

Басқаруды білдіретін схемаларда цифрлік индексі бар З (зат есім) әріптік символы қолданылады. Тік бағытпен негізгі зат есімнен (З₁) тәуелді зат есімге (З₂) қарай нұсқағыш арқылы көрсетіледі.

Модель	Например
С₁	Тело позвонка
↓	corpus (С₁) vertebrae (С₂)
С₂

Үлгі	Мысалы
З₁	Омыртқаның денесі
↓	corpus (З₁) vertebrae (З₂)
З₂

Лексический минимум №2

ala, ae f – крыло

alveolus, i m – альвеола, ячейка angulus, i m – угол
aorta, ae f – аорта arcus, us m – дуга arteria, ae f – артерия brachium, i n – плечо bucca, ae f – щека
calcaneus, i m – пяточная кость caput, itis n – голова, головка cavum, i n – полость
concha, ae f – раковина costa, ae f – ребро cornu, us n – рог corpus, oris n – тело cranium, i n – череп crista, ae f – гребень
crus, cruris n – голень, ножка
digitus, i m – палец руки, палец ноги ductus, us m – проток
frenulum, i n – уздечка incisura, ae f – вырезка jugum, i n – возвышение genu, us n – колено gingiva, ae f – десна
humerus, i m – плечевая кость lamina, ae f – пластинка ligamentum, i n – связка linea, ae f – линия
lingua, ae f – язык

Лексикалық минимум №2

ala, ae f – қанат (крыло)

alveolus, i m – ұяшық (альвеола, ячейка) angulus, i m – бұрыш (угол)
aorta, ae f – қолқа (аорта) arcus, us m – доға (дуга) arteria, ae f – артерия brachium, i n – иық (плечо) bucca, ae f – ұрт (щека)
calcaneus, i m – өкше сүйек (пяточная кость) caput, itis n – бас (голова, головка)
cavum, i n – қуыс (полость)
concha, ae f – кеуілжір, қалқан (раковина) costa, ae f – қабырға (ребро)
cornu, us n – мүйіз (рог) corpus, oris n – дене (тело) cranium, i n – бассүйек (череп) crista, ae f – қыр (гребень)
crus, cruris n – сирақ, аяқша (голень, ножка)
digitus, i m – саусақ (палец руки), бақай, башпай (палец ноги) ductus, us m – түтік (проток)
frenulum, i n – жүгеншік (уздечка) incisura, ae f – тілік (вырезка) jugum, i n – дөңес (возвышение) genu, us n – тізе (колено)
gingiva, ae f – қызылиек (десна)
humerus, i m – тоқпан жілік (плечевая кость) lamina, ae f – табақша (пластинка) ligamentum, i n – байлам (связка)
linea, ae f – сызық (линия) lingua, ae f – тіл (язык)

labium, i n – губа lingula, ae f – язычок
manubrium, i n – рукоятка mandibula, ae f – нижняя челюсть maxilla, ae f – верхняя челюсть meatus, us m – проход
musculus, i m – мышца orbita, ae f – глазница os, оssis n – кость
patella, ae f – надколенник papilla, ae f – сосочек protuberantia, ae f – выступ pulpa, ae f – пульпа, мякоть radius, i m – лучевая кость rhaphe, es f – шов
scapula, ae f – лопатка septum, i n – перегородка sternum, i n – грудина sutura, ae f – шов (костный) spina, ae f – ость
sulcus, i m – борозда tympanum, i n – барабан tuba, ae f – труба
ulna, ae f – локтевая кость vena, ae f – вена
vertebra, ae f – позвонок

жүктеу/скачать 470,85 Kb.

Достарыңызбен бөлісу:

1 ... 8 9 10 11 12 13 14 15 ... 103