Тақырып  Электромеханикалық аспаптар және түрлендіргіштер

 

қондырғыларын  қолдану  шарттарына  байланысты  негізгі  және  қосымша 

қтеліктер деп бөледі. 

 

Ұсынған әдебиеттер тізімі 

1. Метрология и радиоизмерения: Учеб. для ВУЗов / В.И. Нефедов, В.И. 

Хахин, В.К. Битюков и др.,  Под ред. проф. В.И. Нефедова. – М.: Высш. 

шк., 2003. С.180-187. 

2. Эм Г.А., Потемкина Е.Б.

 

Ақпараттық-өлшеуіш техника: Оқу құралы. – 

Қарағанды: КарМТУ баспасы, 2006. С.50-53. 

3. Атамалян Э.Г. Приборы и методы измерения электрических величин: 

Учеб. пособие. – М.: «Дрофа», 2005. С.94-118.  

4. Эм Г.А., Потемкина Е.Б. Информационно-измерительная техника: 

Учеб. пособие. – Караганда, Изд-во КарГТУ, 2006. С.51-55. 

 

СДЖ-ге арналған бақылау тапсырмалары [1-4] 

1.

 

Электрмеханикалық өлшеу түрлендіргіші 

2.

 

Электрмеханикалық өлшеуші түрлендіргіштерімен қолдануы 

 

 

 8 Тақырып  Электрондық аналогты өлшеуші жабдықтар    1 сағ 

 

Дәрістің жоспары 

     

1.

 

Жалпы мәлімдер  

2.

 

Электрондық-сәулетті осциллографтар 

3.

 

Электрондық аналогты вольтметрлар 

4.

 

Электрондық омметрлар 

 

  Электронды – сәулелік  осциллографтар  көрнекті  бақылау,  өлшеу  және 

электрлік  сигналдардың  тіркеуге  арналған.  Сигнал  уақытында  өзгеретін 

осциллографты  бақылау  мүмкіндігі  амплитудалық  және  бақылайтын 

сигналдарының  уақытша  параметрлерін  анықтау  үшін  өте  ыңғайлы  етіп 

жасайды. 

Қазіргі уақытта мәнімен, сипаттамасымен және функционалды мүмкіндігі 

мен 

ерекшеленетін 

осциллографтардың 

алуан 

түрі 

шығарылуда. 

Тағайындалуы  және  әсер  ету  принципі  бойынша  әмбебап,  стробоскоптық, 

жадымен және арнайы осциллографтар деп бөлу қабылданған. 

Әмбебап – аспаптың  аса  көп  таралған  тобы.  Олар  үздіксіз  және 

импульстік сигналдарды зерттеу үшін қызмет етеді. 

Стробоскоптық - өткінші процесті нано – және микросекундық ұзақтығы 

оқуға  пайдалынады. 

Жадыда сақтау – ұзақ уақыт интервалында жадыда сақтауды талап ететін 

бір  реттік,  сирек  қайталанатын  және  периодтық  сигнал  бейнесін  бөлшектеп 

зерттеу  үшін  қолданылады.  Аналогтық  жадыда  сақтау  құрылғыларында 

сигналды  жазу  үшін  арнайы  құралымда  электронды-  сәулелік  түтіктер 

пайдаланылады. Цифрлық ждыда сақтау осциллографында зерттелген сигнал 

цифрлы  пішінде  пайда  болады,  содан  кейін  жады  блогына  жазылады  және 

 

экранда көп рет жаңғыртылған болуы мүмкін. 

Арнайы – нақты  өлшеуді  жүргізу  үшін  қажетті,  мысалы,  теледидар 

аппаратурасында, арнайы түйіндері қамтамасыз етеді. 

Электрондар  заряд  шығарушы  катодтармен  тездетіледі,  фокусталады 

және экранның ЭСТ алдыңғы жұмыстық бөлігінің люминофор қабатына түсе 

отырып, спектрдың көзге түсетін бөлігінде оның сәуле таратуын қоздырады. 

Зерттелген  сигналды  көрнекі  бақылау  үшін  экран  түтіктері,  құрамы 

жарықтығын,  сәуле  тарату  түстерін  және  сәуле  таратудан  кейін  экран 

ұзақтығын  анықтайтын,  люминофордың  бір  немес  бірнеше  қабатармен 

бүркенеледі.  Люминсценттік  бүркелінудің  қазіргі  даму  техникасы  сәуле 

таратудың  кез-  келген  түсін  таңдауға  мүмкіндік  беретін  люминофорларды 

ұсынады.  Люминофордың    жоғарғы  қабатына  жарық  шығылыстыру 

қабілетімен  қамтамасыз  ететін,  экранның  сәуле  тарату  жарықтығын 

қосымша жоғарылататын металдын жіңішке қабатын жиі түсіреді. 

 

 

Ұсынған әдебиеттер тізімі 

1. Метрология и радиоизмерения: Учеб. для ВУЗов / В.И. Нефедов, В.И. 

Хахин, В.К. Битюков и др.,  Под ред. проф. В.И. Нефедова. – М.: Высш. 

шк., 2003. С.189-196, 244-268. 

2. Эм Г.А., Потемкина Е.Б.

 

Ақпараттық-өлшеуіш техника: Оқу құралы. – 

Қарағанды: КарМТУ баспасы, 2006. С.60-72. 

3. Атамалян Э.Г. Приборы и методы измерения электрических величин: 

Учеб. пособие. – М.: «Дрофа», 2005. С.120-132, 172-211.  

4. Эм Г.А., Потемкина Е.Б. Информационно-измерительная техника: 

Учеб. пособие. – Караганда, Изд-во КарГТУ, 2006. С.62-73. 

 

СДЖ-ге арналған бақылау тапсырмалары [1-4] 

1. Электрондық-сәулетті осциллографтартардын күйі 

2. Аналогты жинақты түрлі жабдықтардын қазіргі уақыттағы күйі 

 

9  Тақырып Цифрлі өлшеуші аспаптары                                   1 сағ 

Дәрістін жоспары 

1. Жалпы мәлімдер және анықтамалар 

2. ЦИУ сипаттамасы 

3. ЦИП-тын жалпы сипаттамасы 

4. Цифрлік вольтметрлар 

5. Цифрлік осциллографтар 

 

   Осциллограммаларды  әдетте  көзбен  көріп  бақылайтындықтан,  онда 

спектірінің  энергетикалық  максимумы  мүмкіндігіншще  көздің  спектрлік 

сезімталдығы  максимумымен  сәйкес  келетіндей  түсті  қолдану  мақсатқа 

сәйкес болады. Осы көзқарастың ішіндегі ең пайдалысы экранның жасыл не 

сары сәулде таратуы болып табылады, адам сырғыш, көгілдір және көк түсті 

негізінде  нашар  қабылдайды.  Бір  реттік  немесе  периодтық  жай  ағатын 

процесті  бақылау  үшін  біршама  үлкен  уақытымен  сәуле  таратудан  кейін 

немес тұтіктердің арнайы конструкциясын жадыда сақтайтын люминофорды 

 

пайдаланады. 

Электрон 

сәулесі 

ағынының 

жылдамдық 

шамасымен 

оның 

люминофорымен  жанасу  нүктесінде  кесе  көлденен  ауданымен  және  экран 

ортасынан  сәуле  ауытқуымен  сәйкестендірілген  электродта  ЭСТ  кернеуді 

өзгертумен басқаруға болады. 

Электронды-сәулелі  осциллографта,  тәртіп  бойынша,  ЭСТ  сәуленің 

электрстатикалық ауытқуымен қолданылады. Бұл үшін оған тікелей анодтық 

тездетуде  өзара  перпендикуляр  пластинаның  екі  жұбын  орналастырады. 

Мұнымен  экран  бойынша  координатаның  тікбұрышты  жүйесінде  сәуленің 

орын  ауыстыруына  жетеді,  сәулемен  басқару  үшін  және  зерттелген 

осциллограмма  параметрін  есептеу  кезінде  ыңғайлы.  Бұдан  шыға  отырып, 

өлшеген шама сәйкестендірілген кернеу, әдетте тік ауытқитын пластинаға – 

сигналы түседі. Ал пластинаның басқа жұбына, уақытша, көлдеңен бағытта 

сәулені біркелкі орын ауыстыратын кернеу түседі. 

Пластинаның  жұмысы  экрандағы  мм-ге  оған  ауытқитын  кернеуді 1 В 

қосымшалауда  сәуленің  сызықты  аутқу  шамасымен  сипатталады.  Бұл  шама 

ауытқуда  пластинаның  сезгіштігі  деп  аталады.  ЭСТ  пластина  жұптарының 

кеңістікті  орналасуы  әр  түрлі  болғандықтан,  сезгіштік  көлдеңен  және  тік 

пластина ауытқуында әр түрлі. 

ЭСТ  катодымен  түсірілген  электрон  ағындары,  тым  аз  инерциялыққа  ие 

болады  және  сондықтан  аутқитын  пластинаның  элект  статикалық  өрісі 

әрекетіндегі  өз  бағытын  лезде  өзгертеді,  Бұл  қасиет  негізінде  электронды- 

сәулелік  осциллографты  өлшеуіш  аспап  ретінде  кең  қолданылуына  себеп 

болды. 

Тік  аутқитын  пластинадағы  кернеу,  кірістегі  сигналдың  амплитуданың 

шапшаң  мәніне  сәйкес  келетін,  тік  ауытқу  арнасымен  қалыптасады.  Ал 

көлденең  ауытқитын  пластиналар  сәулені  экран  бойынша  солдан  оңға 

араластыратын,  ось  уақытын  қалыптастырад  отырып,  арнайы  пішіндегі 

кернеу импульсі түседі. Сәуле нәтижесінде экранға жанама, зерттелге сигнал 

уақытында еске түсірлген өзгертуді салады. 

ЭСТ  құралы  мен  белгіленуіне  байланысты,  ауытқитын  кернеудің 

мимнимум шамасы 10-100 в дейінгі шекте тербеледі. Сондықтан сигналдың 

төмен  кернеумен  жұмыс  кезінде  оларды  күшейту  қажеттілігі  түындайды. 

Цифрлық  аспаптар  деп  көрсеткіштерді  цифрлық  қалыпта  ұсынылатын 

өлшеуіш  ақпараттардың  дисктреттік  сигналдарын  істеп  шығаратын 

аспаптарды  атайды.  Цифрлық  өлшеуіш  аспаптарда  өлшенген  шаманың 

өлшемімен  сәйкес  код  пайда  болады,  содан  кейін  кодпен  сәйкес  өлшенген 

шаманың мәні дисплейде цифрлық қалыпта ұсынылады. 

 

Ұсынған әдебиеттер тізімі 

1. Метрология и радиоизмерения: Учеб. для ВУЗов / В.И. Нефедов, В.И. 

Хахин, В.К. Битюков и др.,  Под ред. проф. В.И. Нефедова. – М.: Высш. 

шк., 2003. С.197-209, 269-271. 

2. Эм Г.А., Потемкина Е.Б.

 

Ақпараттық-өлшеуіш техника: Оқу құралы. – 

Қарағанды: КарМТУ баспасы, 2006. С.72-86. 

 

3. Атамалян Э.Г. Приборы и методы измерения электрических величин: 

Учеб. пособие. – М.: «Дрофа», 2005. С.134-154, 212-228.  

4. Эм Г.А., Потемкина Е.Б. Информационно-измерительная техника: 

Учеб. пособие. – Караганда, Изд-во КарГТУ, 2006. С.74-88. 

 

СДЖ-ге арналған бақылау тапсырмалары [1-4] 

1.

 

Цифрлік вольтметрлар даму келешегі 

2.

 

Цифрлік  осциллографтардын  даму  келешегі.  Скопметрлар  және 

олармен қолданалуы.

 

 

10 Тақырып  Электр емес шамаларды өлшеу                         2 сағ 

Дәрістін жоспары 

1. Бірінші өлшеуші түрлендіргіштері  

2. Температураны өлшеу 

3. Қысымды өлшеу 

4. Сұйық және сусымалды заттарды өлшеу және дәрежелерін бақылау 

 

   Цифрлық  аспап  өзіне  міндетті  функционалды  түйіндерді  қосады: 

аналогты  цифрлық  түрлендіргіш  және  цифрлы  санақ  құрылғысы.  АЦТ 

өлшенген  шама  мәнімен  сәйкестіндірілген  код  береді,  ал  ЦСҚ  бұл  мәнді 

цифрлық  қалыпта  бейнелейді.  АЦТ  басқа,  цифрлық  түрлендіргіште 

аналогтық  квантталған  шамада  цифрлық  кодта  түрлендіру  үшін  арналған 

ЦАТ  жатады.  Қазіргі  уақытта\  өнеркәсіп  интегралдық  микросұлба  түрінде 

АЦТ  пен  ЦАТ  үлкн  ассортиментін  шығаруда.  Әрі  қарай  жоғарыда 

көрсетілген  кез-келген  өлшеу  құралдарымен  түсіндірілетін,  цифрлық 

өлшеуіш құрылғы терминімен әрекет жасаймыз. 

Кодты алу үшін үздіксіз өлшенген шама ЦӨҚ-да уақытпен дискреттеледі 

және деңгейі бойынша квантталады. 

Үздіксіз  шаманың  уақытпен  дискреттеу  оны  үздікпен  шама  уақытында 

түрлендіру деп атайды, мәні нөлден өте жақсы сәйкестендірілген мәндермен 

тек  уақыттын  белгілінген  моментінде  сәйкес  келеді.  Екі  көрші  уақыттар 

моменттерін  дискреттеу  арасындағы  аралықты  тұрақты  немес  айнымалы 

болатын дискреттеу қадамы деп атайды. 

Әр  түрлі  физикалық  шамаларды    өлшеу  үшін  шығарылған  қазіргі  ЦӨА 

жоғары  метрологиялық  сипаттамалары  болады,  тәртіп  бойынша,  аналогтық 

өлшеу құралдарына сәйкесиендірілген таңдаулы сипаттамалар. Бұл ЦӨҚ кең 

қолдануда шартталады. 

ЦӨА  артықшылықтарына  жоғары  тез  әрекет  ету,  өлшеу  процесін  толық 

автоматтандыру  кезінде  өлшеудің  үлкен  дәлдігі,  санақтын  және  өлшеу 

нәтижесін  тіркеу  қолайлығы,  есептеу  кешендерімен  және  құрылғыларымен 

түйіндестіру мүмкіндікиері, дәлдіктерді шығынсыз өлшеу нәтижесін аоалық 

беру мүмкіндіктері және т.б. жатады. 

Қазіргі уақытта ЦӨҚ микропроцессордың үлкен интегралдық сұлбаларын 

оперативтік  және  тұрақты  есте  сақтайтын  құрылғылардың  және 

микропроцессорлық техниканың басқа элементтерін кеңінен қолданады. 

ЦӨҚ  қолданылу  аумағы  тұрақты  ұлғайтылып  отырылады.  Олар 

 

зертханалық, өндірістік жағдайларда әр түрлі электрлік және электрлік емес 

шаманы  өлшеу  үшін  қолданыста  болады;  тұрақты  ток  кернеуі,  жиілік, 

уақыттық  интервал,  температура,  сызықтық  және  бұрыштық  орын 

ауыстыруы, қысым және т.б.

 

 

Ұсынған әдебиеттер тізімі 

1. Электрорадиоизмерения: Учебник / В.Ю. Шишмарев, В.И. Шанин. – 

М.: Изд. центр «Академия», 2004. С.77-91. 

2. Эм Г.А., Потемкина Е.Б.

 

Ақпараттық-өлшеуіш техника: Оқу құралы. – 

Қарағанды: КарМТУ баспасы, 2006. С.37-48. 

3. Эм Г.А., Потемкина Е.Б. Информационно-измерительная техника: 

Учеб. пособие. – Караганда, Изд-во КарГТУ, 2006. С.38-50. 

 

СДЖ-ге арналған бақылау тапсырмалары [1-3] 

1. Параметрлік өлшеуші түрлендіргіші 

2. Генераторлық өлшеуші түрлендіргіші  

                                                               

 

 11 Тақырып   Өлшеуші мосттары                                               1 сағ 

 

Дәрістін жоспары 

1. Мосттылық схемаларының негізгі теориясы 

2. Өлшеуші мосттарының классификациясы 

 

   Өлшеуші  ақпараттық  жүйе  көрсету  мақсатымен  түрлендіру,  өңдеу 

немесе  бақылаудың,  диагностиканың,  идентификацияның  логикалық 

функциясын автоматтық іске асыру жиынтығы түрінде ұсынылады. 

Орындалған функцияларына байланысты ӨАЖ өлшеу жүйесі автоматтық 

бақылау  жүйесі,  техникалық  диагностика,  бейнені  айырып  тану  түрінде 

жүзеге асырылады. АБЖ, ТДЖ және БАТЖ өлшеу жүйесіне ішкі жүйе кіреді. 

Өлшеу  объектісін  сипаттайтын  ақпарат  ӨАЖ  болып  қабылданады,  кейбір 

алгоритмдер  бойынша  өңделеді,  нәтижесінде  жүйе  шығысында  берілген 

объектінің жағдайын қамтып көрсететін сандық ақпарат алынады. Өлшеуші 

ақпараттық  жүйелер  ақпараттық  жүйенің  басқа  типтеріне  және  автоматтық 

басқару  жүйесінен  маңызды  ерекшеленеді.  Сонымен,  құрылымына  өте 

күрделі жүйелер кіретін ӨАЖ, осы жүйе үшін ақпараттар көзі болуы мүмкін. 

Басқару  үшін  ақпараттарды  пайдалану  ӨАЖ  функциясына  кірмейді,  бірақ 

ӨАЖ  шығысында  алынған  ақпарат  қандай  да  бір  шешімді  қабылдау  үшін 

пайдаланылуы мүмкін, мысалы, нақты экспериментті басқару үшін. 

Жүйенің  өзара  әрекеті  сипаты  бойынша  зерттеу  объектісімен  және 

ақпаратты  айырбастумен  олардың  арасында  ӨАЖ  активті  және  пассивті 

болып бөлінуі мүмкін. Пассивті жүйе объектіден тек ақпаратты қабылдайды, 

ал  активті  ішкі  әрекеттің  құрылғысы  арқылы  объектіге  әсер  ете  отырып, 

автоматты  және  оның  тәртібін  қысқа  уақыт  ішінде  аса  толық  оқуға 

мүмкіндік  береді.  Мұндай  құрылымдар  әр  түрлі  объектілердің  ғылыми 

зерттеулерін автоматтандыру кезінде кең қолданылады. 

 

Ақпаратты  айырбастау  сипатынан  тәуелді  объектілер  мен  активті  ӨАЖ 

арасындағы ӨЖ әсер ету бойынша кері байланыссыз және кері байланыспен 

деп  бөледі.  Объектіге  әсер  ету  алдын-ала  анықталған  қатаң  бағдарлама 

бойынша не объект реакциясын ескеретін бағдарлама бойынша жүзеге асуы 

мүмкін.  Бірінші  жағдайда  объект  реакциясы  әсер  ету  сипатына,  ал  осыдан 

және эксперимент жүрісіне әсер етпейді.  

 

Ұсынған әдебиеттер тізімі 

1. Метрология и радиоизмерения: Учеб. для ВУЗов / В.И. Нефедов, В.И. 

Хахин, В.К. Битюков и др.,  Под ред. проф. В.И. Нефедова. – М.: Высш. 

шк., 2003. С.357-361. 

2. Эм Г.А., Потемкина Е.Б.

 

Ақпараттық-өлшеуіш техника: Оқу құралы. – 

Қарағанды: КарМТУ баспасы, 2006. С.54-57. 

3. Атамалян Э.Г. Приборы и методы измерения электрических величин: 

Учеб. пособие для втузов. – М.: «Дрофа», 2005. С.293-303.  

4. Эм Г.А., Потемкина Е.Б. Информационно-измерительная техника: 

Учеб. пособие. – Караганда, Изд-во КарГТУ, 2006. С.55-58. 

 

СДЖ-ге арналған бақылау тапсырмалары [1-4] 

1. Электр өлшеугіш мосттарының классификациясы 

2. Электр өлшеугіш мосттарымен қолдану 

 

12 Тақырып  Тіркеуші аспаптармен жабдықтар                        1 сағ 

 

Дәрістін жоспары 

1. Жалпы мәлімдер 

2. Өздері жазатын тік түрлендіретін жабдықтар 

3. Магнитографтар 

4. График құрастыратындар 

 

 Ғылыми  зерттеулердің,  сынақтық,  тексерістік  жұмыстардың  тиімділігі, 

технологиялық  процеспен  басқаруды  ұйымдастырулар  айтарлықтай  шамада 

ӨАЖ қолданумен өлшеуші ақпаратты өңдеу әдісі анықталады. 

Өлшеуші  ақпаратты  өңдеу  операциялары  арнайы  не  әмбебап  ЭЕМ 

ретінде  пайлалынатын  құрылғыда  орындалады.  Кейбір  жағдайларда  өлшеу 

нәтижелерін  өңдеу  функциялары  тікелей  өлшеу  күре  жолында,  яғни  өлшеу 

қондырылғыларымен уақыттың шынайы масштабында жүзеге асады. 

Есептеуіш  құрылғысын  қамтамасыз  ететін  жүйеде  ақпартты    өңдеу 

уақытындағы  сияқты,  Эем  жадына  алдын  ала  жинақталған  ақпараттармен, 

яғни уақыт бойынша жылжытумен шығарылуы мүмкін. 

Күрделі  объектілерді  зерттеуде  немесе  көп  факторлы  экспериментті 

орындауда  жоғары  тез  әрекетті  дәлдікпен  байланыстырылатын  өлшеуші 

ақпараттар  қолданылады.  Мұндай  ӨАЖ  олардың  шығысындағы  ақпарттың 

үлкен ағындарымен сипатталады. 

ӨАЖ тиімділігін зерттеу объектісі туралы априор ақпараттың жеткіліксіз 

кезінде  артық  ақпараттарды  қысқарту  есебінде  біршама  жоғарылатуға 

 

болады,  яғни  өлшеуіш  ақпараттың  ағын  қарқындылығын  қысқарту.  Оларды 

тұтынушылардың  үстірт  көзқарасынан  артық  ақпараттарды  шығару 

жадының  құрылғы  сыйымдылығын,  берілгендерді  өңдеп  тиеу  құрылғысын, 

ал  осыдан  және  ақпаратты  өңдеу  уақытын  азайтуға  мүмкіндік  береді, 

байланыс арналарын өткізу қабілетіне төмендетеді.   

ӨАЖ  жобалауда  және  шығаруда  шығыс  ақпараттары  дұрыстығын 

жоғарылату  және  ыңғайсыз  жағдайлар  болудың  мүмкіндіктерін  төмендету 

проблемаларына  ерекше  көңіл  бөлінеді.  Егер  ӨАЖ  өздігінен    бақылау 

функциясы  қойылса,  онда  бұған  жетуге  болады,  нәтижесінде  ӨАЖ  жүйе 

құралдарының жұмыс қабілеттіліктерін тестілік тексеруге және осымен кіріс 

сигналының  күре  жолынан  өтуде  метрологиялық  сипаттамалары  сақтауға, 

өлшеуіш  түрлендіру  арқылы  алынған  ақпараттарды  өңдеу  нәтижесінің 

дұрыстығын тексеруге және оның көрсетуге жүзеге асыруға қабілетті. 

 

Ұсынған әдебиеттер тізімі 

1. Основы метрологии и электрические измерения: Учебник для вузов / 

Б.Я. Авдеев, Е.М. Антонюк, Е.М. Душин и др.; Под ред. Е.М. Душина. 

– Л.: Энергоатомиздат, 1987. С.257-270.  

2. Электрические измерения и электроизмерительные приборы / В.И. 

Котур, М.А. Скомская, Н.Н. Храмова. – М.: Энергоатомиздат, 1986. 

С.199-214. 

3. Эм Г.А., Потемкина Е.Б.

 

Ақпараттық-өлшеуіш техника: Оқу құралы. – 

Қарағанды: КарМТУ баспасы, 2006. С.86-91. 

4. Эм Г.А., Потемкина Е.Б. Информационно-измерительная техника: 

Учеб. пособие. – Караганда, Изд-во КарГТУ, 2006. С.88-93. 

 

СДЖ-ге арналған бақылау тапсырмалары [1-4] 

1. Магнитографтар және оларды қолдану әдістері 

2. Өздері жазатын тік түрлендіретін жабдықтар және қолдану әдістері 

 

13 Тақырып  Өлшеуші ақпараттық жүйелер                                 2 сағ

 

Дәрістін жоспары 

1. Жалпы мәлімдер 

2. ИС, САК және СТД 

3. ӨАЖ-тын жалпы құрамы 

4. Өлшеуші ақпараттық жүйелер

 

5. ӨАЖ интерфейстары 

6. Рет бойынша берілетін мәлімдер 

7. Параллельдік мәлімдер беру 

 

   Ақпараттық-өлшеуіш  жүйе  бағыңқы  жүйелер  қатарын  қамтамасыз 

етеді:  өлшеуіш,  жинау,  түрлендіру,  берілгендерді  алдын  ала  өңдеу  және 

бүтіндей  басқарудың  бағыңқы  жүйесі.  ӨАЖ  барлық  бағыңқы  жүйелері 

біртұтас жүйеге өзара біріккен. ӨАЖ, тәртіп бойынша, агрегатты- модульды 

принцип  негізінде  жобалайды,  жүйені  жасаушы  құрылғы  бөлек,  дербес 

заттар  түрінде  орындалады.  ӨАЖ  құрамында  бұл  құрылғылар  белгіленген 

операцияны  орындайды  және  түйіндесу  жүйесі  арқылы  ақпараттық  және 

 

басқарушы сигналдарды бере отырып, бір-бірімен өзара әрекеттеседі. 

Құрылғылар  арасында  түйіндесідің  бірыңғайланған  жүйесі  үшін, 

ақпараттарды  айырбастауға  қатысатын,  жалпы  қабылданған  интерфейс 

термині болды. Интерфейспен ӨАЖ құрамдық элементтерінің тікелей өзара 

әрекеттесуін  қамтамасыз  етеін,  сұлба  техникалық  құралдар  жиынтығын 

түсінеді.  Құрылғы  түйіндесу  жүйесіне  қосылады  және  түйіндесудің 

физикалық жүзеге асыруына қарайтын ӨАЖ белгіленген жүйесімен бірігеді. 

Бұл құрылғылардың конструкциялық орындалуы, блокпен өңдеп шығаратын 

және  қабылдйтын  сигналдар  сипаттамалары  және  уақытында  берілген 

сигналдар  тізбегі  жеке  функционалды  блоктар  арасында  ақпарат 

айырбастауда ретке келтіруге мүмкіндік береді. 

Интерфейстік жүйемен байланыстың бірыңғайланған жиынымен біріккен 

және  ақпараттық,  электрлік  және  конструкциялық  бірлестікті  қамтамасыз 

етуүшін арналған логикалық құрылғылар жиынтығын түсінеді. Интерфейстік 

жүйе  сонымен  бірге  анықталған  нормалар  мен  ережелерге  сәйкес 

функционалды моульмен өзара әрекетті алгоритмдерді жүзеге асырады. 

Жүйе  элементінің  өзара  әрекеттестігін  ұйымдастыруға  және  олардың 

арасында материалдық байланысты орнатуға болатын екі амал бар: 

-

 

Қатаң 

бірыңғайлау және жүйе элементінің кірістегі және шығыстағы 

параметрін стандарттау 

-

 

Практикаға амалдың екеуі де жиі байланысты. 

 

 

Ұсынған әдебиеттер тізімі 

1. Метрология и радиоизмерения: Учеб. для ВУЗов / В.И. Нефедов, В.И. 

Хахин, В.К. Битюков и др.,  Под ред. проф. В.И. Нефедова. – М.: Высш. 

шк., 2003. С.411-427. 

2. Эм Г.А., Потемкина Е.Б.

 

Ақпараттық-өлшеуіш техника: Оқу құралы. – 

Қарағанды: КарМТУ баспасы, 2006. С.101-116. 

3. Атамалян Э.Г. Приборы и методы измерения электрических величин: 

Учеб. пособие. – М.: «Дрофа», 2005. С.353-365.  

4. Эм Г.А., Потемкина Е.Б. Информационно-измерительная техника: 

Учеб. пособие. – Караганда, Изд-во КарГТУ, 2006. С.103-118. 

 

СДЖ-ге арналған бақылау тапсырмалары [1-4] 

1. Өлшеуші ақпараттық жүйелер

 

 2. Өлшеуші есептеу жиынтығы 

 3. ӨАЖ интерфейстары 

 

жүктеу/скачать 492,85 Kb.

Достарыңызбен бөлісу: