Ва а. Т.,До зы баев м д. 71 Бошанов а д., К. Ул-мухаммед м. А., Мэжитов с. Ф. бас ре сагадиев к. , Токаев ц. К., Т0лепбаев б. А., Туймебаев ж д

бш м беруд1, к еаб и енерд1, гылым мен денсаулык сактауды дамыту жол- 
дары туралы да маселелерд1 кетердь
Казак тш нде окулыктар мен куралдар шыгару Турюстан республи- 
касы Халык агарту комиссариаты Мемлекетпк гылыми кенесшщ жанын- 
дагы Fылыми комиссиянын 1921—1922 жылдардагы ен басты мщдетгершщ 
6ipi саналды.54
1930 жылдар басында халыкка б ш м берудщ, казак театрынын, ха­
лык музыкасыньщ тарихы зерделенген алгашкы ютаптар мен ютапша- 
лар пайда болды55. Бул жарияланымдардын авторлары ic жузшде бу- 
рынгыша партия-мемлекет органдарынын кызметкерлер1 мен мэдениет 
кайраткерлершщ арасынан шыкты. Олар халыкты жаппай сауаттандыру 
багдарламаларын жузеге асыруга, бш м беру саласыньщ кадрларын даяр- 
лау iciHe белсене атсалысты. Казакстаннын театр OHepi мен онын калып- 
тасуыньщ алгашкы кадамдары I. Ж ансупров пен F. Тогжановтын 1933 
жылы жарык корген «Казак улттык театры» киабына аркау болды. 1930 
жылдардын ортасында жене екшпл жартысында Казакстаннын мэдени 
©MipiH зерттеу мен насихаттау мэдени-агарту жене идеологиялык кыз- 
мет органдары аркылы жузеге асырылды,56 ал олардын басшыларынын 
к еп ш ш п кеп узамай 1937—1938 жылдардагы кугын-сургшнщ курбаны- 
наайналды. 1933—1937 жылдары Казакстаннын Агарту халык комисса- 
риатын баскарган Т. Жургеновтщ макалалары мен сездер1, онын iniiime 
медени курылыска катысушылардын I съезшде жасаган баяндамасы- 
ныц непзшде жазылган «Казакстандагы медени тенкерю» (1935) ютабы 
сол жылдардагы медениет пен 6miM беру тарихынын манызды кужаттык 
дереккез1 болып табылады.
1930 жылдары тарихи-зерттеу мекемелер1 мен кес1би тарихшылар 
кадрларын даярлаудын уйымдык курылымдары калыптасты. КСРО FA 
казак бел1мшес1н1ц тарихи-археологиялык секторы (1932), марксизм-ле­
нинизм институтыньщ казак бел1мшес1 (1931), 1-коммунист1к универси­
тет (аспирантурасы бар) ез жумыстарын бастады. F ылыми-зерттеу жумыс-
тары, сондай-ак Казак пединститутында (1928) жене Казак мемлекетпк 
университетшде (1934) колга алынды.
Кенеспк кезевдеп Казакстан медениетшщ дамуы 1941-1945 жылдар­
дагы Улы Отан согысы кезшде ез жалгасын тапты. 1943 жылы басылган 
«Кене заманнан бупнге дей1нп Казак КСР тарихы...» кпабында, сондай-
ак 1949 жылы шыккан «Казак КСР тарихы» (2-том) жинагынын «Кенеспк 
Казакстандагы медени тенкерю» тарауында кенеспк жылдардагы Казак­
станнын бш1м беру мен гылым, едебиет пен енер жене баспасез саласын- 
дагы тарихи жолдары мен жепспктерше алгаш рет жалпы турде жагымды 
бага бершд1.
Улы Отан согысы кезещнде мерз1мд1к басылымдар бетгер1нде партия
жене кенес кызметкерлер1н1н, гылым мен медениетпн казакстандык жене
Казакстанга эвакуациямен келген кайраткерлер1н1н кептеген енбектер1 
жарык керд1. Окигаларды кез1мен керген медениет кайраткерлер1 ез 
енбектер1нде Казакстаннын согыс жылдарындагы медени eMipiHiH кар- 
тинасын жангыртты.57 Казакстан К(б)П ОК жанынан Улы Отан согысы 
тарихына катысты материалдарды жинау ушш 1942 жылы курылган К о­
миссия согыс жылдарынын ез1нде-ак жиналган материалдарды жариялай
30

бастады58, оларда сондай-ак согыс кундершдеп зиялы кауым кызметшщ 
жекелеген кырлары да керййс тапты.
Сол жылдары б1ркатар мазмунды гылыми-танымдык зертгеулер жа­
рык корда, согыс жылдарындагы мэдениет тарихына катысты кужаттарды 
жуйел1 турде жинаудын бастамасы жасалды, такырыптын кэаби тарихна­
малык жэне деректанушылык нейз| каланды. Алайда гылыми макалалар- 
дын осы заман тусш тн деп талаптарына барлык жумыстар б1рдей жауап 
бере алган жок жэне авторлардын колында кен аукымды деректемелер де 
болмады. Баяндап отырган окиганьщ аякталмауына жэне согыс кезвдеп 
киындыктарга байланысты, бул жумыстарда корытынды тужырымдар ай- 
тылган жок жэне де кужаттык материалдар корын молайту, мэдениет та- 
рихын зерттеу мшдеттер1 мен проблемаларын тарихи тургыдан зерделеу
ушш белгш 6ip уакыт кезещ кажет едь
Согыстан кейшп eKi онжылдык бойы Казакстан тарихнамасында 
мэдениет тарихы монографиялык зерттеулердщ такырыбына элй де толык 
айнала койган жок болатын. Бул кезенде «Кецестж Казакстан мэдениеп» 
макалалар жинагы жарык 
K9pin 
(1957), онда авторлар С. Бэюшев, К- Жар- 
магамбетов, А. Закарин 40 жыл imiRaeri гылым, эдебиет жэне мектепте 
бш м беру 
iciHiH 
дамуын сипаттады. F. Сапаргалиевтщ ютапшасында59 
мектепте бш м беру icianeri мемлекеттщ рэл1 жэншде айтылды. Жалпы 
алганда, бул авторлардын енбектер1нде Казакстаннын мэдениет тарихын 
зерттеудщ мазмунды да пэндж Heri3i салынды. Алайда бул mrepi басулар
сапал ыктан repi сандык сипат алды.
1950 жылдардын eKiHuii жартысында Кенестж Казакстаннын мэде­
ниет тарихнамасындагы жана кезеш басталды. Сол жылдардагы отандык 
тарих тугырнамасы мэдениет тарихын «когамнын оку-агарту, гылым, онер 
жэне рухани эм1рдщ баска да салаларындагы жетютжтершщ жиынтыгы» 
репнде зерделеуге жагдай жасады жэне оны «ез мазмуны бойынша когам 
дамуынын эрб1р кезещнде эзгер1п отырады» деген тужырымга келд!60. 
Мэдениет тарихын зерттеу методологиясы «¥лы Казан 

жүктеу/скачать 63,86 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: