Көмірсумен қоректену. Көмірсумен қоректену типіне қарай микроагзаларды автотрофтарға және гетеротрофтарға бөлу калыптаскан.
Автотрофтар ауаның көмірқышқыл газынан көміртегін кабылдауға кабілетті микроағзалар. Оларға азоттандырушы бактериялар жатады. Атмосферадан алынған көміртекті автотрофтар күрделі органикалық қосылыстарды синтездеу үшін пайдаланады. Осылайша, автотрофтар күрделі органикалык косылыстарды органикалык еместерден синтездеу кабілетіне ие болады. Мұндай микроағзалар дайын органикалық қосылыстарды қажет етпейтіндіктен, олардың арасында ауру жұқтыратыны жоқ. Алайда автотрофтар ішінде көміртекті көмірқышқыл газдан, сол сияқты органикалық қосылыстардан сіңіріп алу қабілеті бар микроағзалар да кездеседі. Мұндай қоректенудің аралас типіне ие микроағзалар миксотрофтар деп айқындалған. Гетеротрофтар автотрофтарға қарағанда көміртекті кез келген дайын органикалык косылыстардан пайдаланады. Гетеротрофтарға әртүрлі быршудын коздырғыштары, шіріткіш және ауру жұқтыратын
микроағзалар тиесiлi.
14 билет Тамақ өнімдерін өндіру және сақтау кезінде микроағзалар туғызатын процестер.
Өнімдерді сақтау кезінде микроағзалардың дамуынан немесе кенелердің, жәндіктердің және кеміргіштердің өнімдерге әсерінен пайда болатын биологиялык процестер жүруі мүмкін. Микроағзалар ашуға, шіруге, көгеруге алып келеді.
Ашу. Ферменттердің әсерінен көмірсуларды ыдырату процесі ашу деп аталады. Жинақталған өнімдерге карай ашу спирттік, майкышкылды, суткышкылды және сiркекышкылды болуы мүмкін. Сүт-қышқылды ашу соңғы өнiмi ретiнде сүт қышқылын туғызумен жүреді. Мұндай ашытумен адамдар көптен бері таныс. Сүтті ашыту, қатық, айран дайындау, көкөністерді ашыту - сүт қантын немесе өсiмдiктердiн көмірсуларын сут-кышкылды ашытудын нәтижелері. Майлы-қышқылды ашу май қышқылының болiнуiне алып келеді. Майлы-қышқылды ашу әртүрлі қышқылдар, оның ішінде май қышқылын жасай отырып, көмірсулардың, пептондардың, ақуыздардың, майлардың анаэробтық ажырау процесін білдіреді. Осы процесті жүзеге асыратын майлы-қышқылды бактериялар әртүрлі тамақ өнімдерін бұзуда басты рөл атқарады. Сірке-қышқылды ашусіркекышкылды бактериялардың деп әсерімен этил спиртiн сiрке кышқылына қышқылдандыру аталады. Сірке-қышқылды ашудың коздырғыштары таяқша тәрізді, спораларсыз, аэробтык бактериялардың көптеген тобын құрайтын сірке-қышқылды бактериялар болып табылады. Шіру. Шіріткіш бактериялар бөлетін ферменттердің әсерінен акуыздардын катты ыдырауы шіру деп аталады. Оған акуызға бай өнімдер ет, балык, жұмыртқа, ірімшік өнімдері көп ұшырайды. Бұл - ретте уытты заттар - аммиак, меркаптан, индол, скатол және т.б. пайда болады. Өнімдер өте жағымсыз иiске ие болады және улы заттарға айналады. Шіру тамақ өнімдерін сактау режимдерi бұзылған кезде басталады. Көгеру, өңездену. Өнімдерде өңезді саңырауқұлақтардың дамуы ауаның жоғары салыстырмалы ылғалдығы кезінде байқалады. Саңырауқұлақтар тамақ өнімдерінің аты мен майларын ыдырата отырып, оларға көгерген иiс пен дәм береді. Әсіресе, өңезденуге ұннан жасалған өнімдер, сары май, жемістер бейім.
Микроағзалардың тыныс алуы.
Тыныс алу микроағзаларға энергия алу үшін қажет. Олардың энергия алу тәсілдері әртүрлі. Аэробтар оттегіні қажет етеді. Энергия алу үшін олар аya оттегiсiнiң органикалыҚ материалыНЫҢ қышқылдануын жүзеге асырады. Оларға өңезді саңырауқұлақтар, кейбір ашытқылар, көптеген бактериялар мен балдырлар жатады. Аэробтар, әдетте, соңғы өнімдер ретінде СО2 және H2O бөле отырып, органикалық заттарды толығымен қышқылдандырады.
Энергетикалық материал толык қышқылданбаған жағдайда тиiсiнше энергия аз мөлшерде бөлінеді. Қышқылданатын заттың әлеуетті энергиясының бөлігі толық қышқылданбаған өнімдерде калады.