6.4 - сурет. Биогаздағы түрлі қалдықтардан жасалған метан құрамы [23, 24].
106
6.5 – сурет. Түрлі қалдықтардан биогаз өндіру мүмкіндігі [23, 24].
Субстраттың біртекті сапасын сүр шөп түрінде жасыл өсімдік материалын сақтау арқылы жыл
бойы сақтауға болады. 6.4 және 6.5 – суреттерде метанның құрамы және қалдықтардың әртүрлі
түрлеріндегі биогаз өндірісінің әлеуеті көрсетілген.
6.3 Болашақ перспективалар мен қорытынды
Өнеркәсіп үшін экономикалық тұрғыдан алғанда, биоотын өндірісі үшін шикізат жыл бойы
кеңінен қол жетімді болуы маңызды. Бұл мағынада әсіресе басқа мақсаттар үшін биомассаның
бәсекелестігінен кейбір елдердің төрт маусым ішінде жеткілікті биомассасы болмауы мүмкін.
Биомасса шикізатын өнеркәсіпте әртараптандыру және өндірістік кәсіпорындарды аймақтандыру осы
мәселенің шешілуін қамтамасыз етуі мүмкін. Болашақта биоотын үшін азық-түлік өнімдерінің қол
жетімділігі жаһандық ауқымда барған сайын азаятын болады, себебі азық-түлік қауіпсіздігін
қамтамасыз ету және ғаламшардың өсіп келе жатқан халқын тамақтандыру және ақуыздарға бай
азық-түліктердің өсіп келе жатқан тұтынуын қанағаттандыру үшін тамақ өнімдеріне деген қажеттілік
өсе түседі. Нәтижесінде, кез келген елеулі көлемде биоотын өндірісі үшін биомассаның мөлшерін
ұлғайту негізінен өсімдіктердің тағамдық емес бөліктерінен немесе ауыл шаруашылығы
қалдықтарынан шығарылуы керек. Сұйық биоотын немесе биогаз (екінші буын биоотыны) өндірісі
үшін муниципалдық органикалық қалдықтарды, ауыл шаруашылығы қалдықтарын және орман және
ауыл шаруашылығы қалдықтарын пайдалану мүмкіндігі бар. Алайда, биогаз үшін анаэробты ашыту
жолымен қалдықтарды қайта өңдеуге елеулі салымдар қажет және екінші буын биоотыны 2020
жылға дейін биоэнергетикада маңызды рөл атқармайды деп күтілуде. Ауыл шаруашылығы
қалдықтары мен орман шаруашылығынан екінші буындағы биоотынның үлесіне қатысты сақтықпен
қарауға негіз бар, себебі бұл материалдар алу көлемін шектейтін экожүйенің маңызды функцияларын
орындайды. Кейбір ауыл шаруашылығы қалдықтары да өте маңызды қорек көзі болып табылады.
Қазіргі уақытта өндірілетін бірінші ұрпақтағы биоотын, егер биомассаны өсірудің және отын
өндірудің барлық салдарларын назарға алатын болса, парниктік газдар шығарындыларының шамалы
немесе нөлдік қысқаруын қамтамасыз етуі мүмкін. Биоәртүрлілікті қорғау критерийлерін және
экожүйелік қызметтерін және сертификаттау схемаларын әзірлеуге қарамастан, биоотын өндірісінің
тұрақтылығына және оның қоршаған ортаға әсеріне қатысты елеулі қауіптер бар. Этанол, бутанол,
изопреноидтер және басқалар сияқты коммерциялық өндірістен бәсекеге қабілетті отын мен
химиялық заттарды қамтамасыз ету үшін микроағзалармен амал-шарғылар соңғы жылдары
айтарлықтай алға жылжыды. Шынында да, өзгертілген микроағзаларға негізделген, әсіресе ашытқы
мен бактериялар түрінде бірнеше үдерістер әзірленіп, енгізілді [25]. Өнеркәсіптік үдеріс жағдайында
жұмыс істеуге қабілетті микробтық штаммдарды алу міндеті әлі де күрделі болып қалып отыр.
Әдетте өнеркәсіпте қолданылатын түрлендірілген штаммдарды, әсіресе ашытқы және ішек
таяқшаларын пайдалану бұл мәселені шеше алады. Дегенмен, метаболизмдік инженерия стратегиясы
метаболиттер синтезін гомологиялық және гетерологиялық жолдар арқылы ынталандыру үшін
пайдаланылуы тиіс. Өнеркәсіпте ең жиі қолданылатын штаммдар отын мен химикаттардың
өзгертілген түзушілері болса да, әдетте биологиялық әртүрлілікті мұқият талдау ұсынылады, өйткені
микроағзалар табиғи түрде қосылыстардың кең спектрін шығара алады. Мұндай микроағзалардағы
ферменттер мен метаболизмдік жолдар сәйкестендірілген және бөлінген соң, оларды биоотын
өндірісі үшін рекомбинантты штаммдарды әзірлеу үшін пайдалануға болады. Осы биологиялық
үдерістерді өнеркәсіптік пайдалануға арналған штамдар жақын жылдары пайда болуы тиіс деп
күтілуде.
|