Yessenov forum «ЖАҢа мағыналар»
жүктеу/скачать 7,85 Mb. Pdf көрінісі
|
| h
h h , %
№ 1 2 3 4 5 6 7 8 Ерітінді H 2
HCI NaO
H NaCI Na
2 SO 4 NaJ сахаро за мочевина Концентрация - 0,01 М 0,01
М 1 М
1 М 1 М 10% 10% Ісінуге дейінгі тұнбаның биіктігі 0.1 0.01
0.19 0.1
0.2 1.1
1.07 1.47
Ісінгеннен кейінгі тұнбаның биіктігі 0.3 0.019 0.24 0.13 0.34
2.9 3.02
3.64 Ісіну дәрежесі, % 80 72 67
43 78
91 94
96
Мицелладағы барлық молекулалардың молекулалық массаларының қосындысы мицеллалық масса деп аталынады. Белгілі бір концентрацияға жеткенде сфералық мицелалар өзара әрекетесе бастап, деформацияланады. Мицеллалар цилиндрлік, дисктәрізді, таяқшатәрізді, табақша (пластинка) пішіндерін алуға ұмтыла бастайды. Бұл мицеллаларды Мак-Бен мицеллалары деп атайды. МТКК-дан 10-50 есе артық концентрацияларда мицеллалар тізбектеліп бағытталады да, еріткіш молекулаларымен бірігіп сұйық кристалдық құрылым түзеді. Концентрация одан да әрі артқанда сұйық кристиалдық құрылым гель тәрізді, содан соң қатты кристалдық құрылымға көшеді. БАЗ ерітінділерінде мицеллалық күйіндегі заттың мөлшері оның молекулалық күйіндегі мөлшерінен бірнеше есе артық болады. Мицеллалардың бұл түрлері бір- бірімен тепе-теңдікте болады, олардың күйі концентрацияға байланысты болады. Тотықсыздандыру әдісімен күміс золін дайындау Пробиркаға 0,01 н күміс нитраты ерітіндісінен 2-3 мл алып, үстіне 1-2 тамшы 0,5%-дық калий гидроксидінен және 1-2 тамшы 0,5% - дық таннин ерітіндісінен қосады. Осы кезде әлсіз жалтыраған мөлдір қызыл қоңыр күміс золі түзіледі. Ерітінді түсінің интенсивтілігі қыздырғанда күшейеді. Күміс золінің түзілу үдерісін мынадай реакция түрінде өрнектеуге болады:
7AgNO
3 + 8KOH+ C 76 H
O 46
→ 6Ag + KАgO + C 76 H 52 O 49 + 4H 2 O+7KNO 3 . Түзілген Ag мицелланы тұрақтандырушы болып табылады, оның үстіне AgO иондары қондырылып, потенциал анықтаушы ионының қызметін атқарады, ал калий иондары қарсы иондар болып табылады. Күміс золінің мицелласының құрылымын схема бойынша келесі түрде өрнектейді: {m[Ag]nAgO - (n-x)K
+ } x xK +
Алмасу реакциясы. Калий-темір (III) гексацианоферрат (II) золі (берлин лазурінің золі):
FeCl 3 + K 4 [Fe(CN)
6 ] → KFe[Fe(CN) 6 ]↓ + 3KCl. 203
20 мл дистилденген суға 2-3 тамшы қаныққан FeCl 3 ерітіндісінен қосады, соңынан араластыра отырып 4%- дық K 4 [Fe(CN) 6 ] ерітіндісінен 1тамшы тамызады. Көк жасыл түсті золь түзіледі. 20 мл суға 20%- дық K 4 [Fe(CN)
6 ] ерітіндісінің 5 тамшысын және 4-5 тамшы қаныққан FeCl 3 ерітіндісін қосады. Түзілген берлин лазурінің тұнбасын сүзгі қағазынан өткізіп, сумен шаяды, соңынан концентрациясы 0,15 моль/л болатын қымыздық қышқылының ерітіндісін құяды. Тұнба C 2 O
2- иондарының адсорбциялануы есебінен қымыздық қышқылымен пептизацияланады және сүзгі қағазынан берлин лазурінің көк золі өтеді.
K 4 [Fe(CN) 6 ] + FeCl
3 → KFe[Fe(CN) 6 ]↓ + KNO
3 .
Күміс иодидінің золі. 50 мл дистилденген суға 5мл 1%-дықAgNO 3 ерітіндісінен қосады. Содан кейін үстіне араластыра отырып, 1%-дық KI ерітіндісінің 0,5 мл-ін тамшылата отырып қосады. Ақшылт-сары түсті золь пайда болады: AgNO 3
+ KI → AgI↓+KNO 3 . 204
Гидролиз реакциясы. Темір гидроксидінің золі. Қайнап тұрған судың 20 мл-іне FeCl 3 қосылысының қаныққан ерітіндісінің 1-2 тамшысын қосады. Осы кезде шие түстес қызыл темір гидроксидінің золі түзіледі: FeCl
3 + 3H
2 O → Fe(OH) 3 ↓ + 3HCl. Мыс (II) гексацианоферратының (II) золі. Фарфор табақшада Cu 2 [Fe(CN)
6 ] тұнбасын алады. Ол үшін 20%-дық K 4 [Fe(CN)
6 ] ерітіндісінің 10 тамшысымен 10%-дық Cu(NO 3
2 ерітіндісінің 10 тамшысын араластырады. Тұнбаны сүзгі қағазынан өткізіп, сумен шаяды. Фильтраттың алғашқы порциялары түссіз болады, ал кейін сұр жасыл золь пайда болады. Қос иондық қабат реакцияға түспей қалған Cu(NO 3 )
ерітіндісінің артық мөлшерінен түзіледі. 2Cu(NO 3
2 + K
4 [Fe(CN)
6 ] → Cu
2 [Fe(CN)
6 ] + 4KNO
3 . {m [Cu2[Fe(CN)6]] • n Cu 2+ • (n-x) SO42-}^x+ • xSO 4 2-
БАЗ ерітінділеріндегі мицеллалардың түзілуі әртүрлі әдістермен дәлелденген. Мұндай әдістердің көпшілігі БАЗ ерітіндісінің әртүрлі физикалық-химиялық қасиеттерінің БАЗ-дың концентрациясына деген тәуелділігіне негізделеді. Мицеллалық БАЗ-дардың ерітінділері үшін мұндай тәуелділіктер екі бөліктен тұрады. БАЗ-дың төменгі концентрацияларында ерітінділердің қасиеттері бірыңғай өзгереді. Бірақ, әр БАЗ үшін оның ерітіндідегі белгілі концентрациясында ерітіндінің қасиеті күрт өзгеріп кетеді. Жоғары молекулалық қосылыстар негізінде зерттелген желатиннің қасиеттері зерттелді. Зерттеу барысында желатиннің ісіну дәрежесі сілтілік ерітіндіде жоғары болатынын көрдік, яғни ол желатиннің құрамына байланысты. Дегенмен алынған желатин ірі қара сүйігінен алынғанымен, алдағы уақытта желатиннің басқа да түрлерін зерттеу мақсатқа алынды.
205
БАЗ зольдерінің қасиеттерін зерттеу барысында күміс, берлин лазурин (калий- темір (III) гексацианоферрат (II) золі), күміс йодиді, темір гидроксиді, мыс (II) гексацианоферратының (II) зольдері талдауға алынды, олардың табиғаты, мицелла құрылыстары зерттелді. Алдағы уақытта осы зольдердің басқа да қасиеттерін және қолдануын талдау мақсатқа алынып отыр.
ӘДЕБИЕТТЕР 1. Сумм Б.Д. Основы коллоидной химии. - М.: Академкнига, 2006. - 240 с. 2. Дерягин Б.В., Чураев Н.В., Муллер В.М. Поверхностные силы. – М.: Наука, 1987. – 398 с. 3. Фролов Ю.Г. Курс коллоидной химии. Поверхностные явления и дисперсные системы. – М.: Химия, 1982. – 400 с. 4. С.Ш.Құмарғалиева, Қ.Б.Мұсабеков, С.Б.Айдарова. Коллоидтық химияның таңдаулы тараулары. - Алматы: LEM, 2010. - 166 б.
|