Yessenov forum «ЖАҢа мағыналар»
жүктеу/скачать 7,85 Mb. Pdf көрінісі
|
| Түйінді сөздер: Каспий теңізі, экология, инвестиция, мұнай, халықаралық, құқық,
атмосфера.
Соңғы жылдары Каспий теңізі болып табылатын бірегей табиғи объектінің экологиялық денсаулығын сақтау проблемасы өте өткір болды. Каспий теңізі - теңдесі жоқ су айдыны, оның көмірсутегі ресурстары мен биологиялық байлығының әлемде теңдесі жоқ. Каспий - әлемдегі ең көне мұнай өндіретін бассейн. Әзірбайжанда, Абшерон түбегінде мұнай өндірісі 150 жылдан астам уақыт бұрын басталды және шетелдік инвестициялар бірінші рет мұнай өндірісіне бағытталды. Каспий аймағы (кең мағынада) Каспий теңізінің периметрі бойында орналасқан бес елді білдіреді; бұл Әзірбайжан, Ресей, Қазақстан, Иран және Түрікменстан. Оларды әдетте «Каспий теңізі бассейнінің» мемлекеттері деп атайды. Соңғы онжылдықтағы дипломатиялық тәжірибеде дәл осы термин аймақ елдеріне қатысты қолданылады. Каспий проблемасы бүгінде өте өзекті болып табылады, бірақ Каспийдің халықаралық- құқықтық мәртебесі және Каспий маңы елдері арасындағы мұнай ресурстарын бөлу мәселесі қалай шешілгеніне қарамастан, Каспий аймақтың ортақ экологиялық объектісі болып қала береді. [1].
211
Оның бір бөлігіндегі дағдарыс жалпы, бөлінбейтін экологиялық апатқа әкеліп соқтырады, бұл, сайып келгенде, әр мемлекеттің жеке жоспарларына және оның даму перспективаларына әсер етеді. Мұнай теңізді негізгі ластайтыны сөзсіз. Мұнайдың ластануы көгілдір-жасыл және диатомалармен ұсынылған Каспий теңізінің фитобентозы мен фитопланктонының дамуын тоқтатады және оттегі өндірісін азайтады. Ластанудың артуы жылу, газ, су беті мен атмосфера арасындағы ылғал алмасуға кері әсер етеді. Мұнай тайғақтары үлкен аумақтарға таралуына байланысты булану жылдамдығы бірнеше есе төмендейді. Каспий жағалауының табиғатына атмосфераның, топырақ, жамылғысының, судың ластануы үлкен қауіп төндіруде. Атмосфераның ластануына мұнай – газ өндіретін және оны қайта өңдейтін кәсіпорындар әсер етуде. Мұнай кәсіпшілігінің ең басты экологиялық басты экологиялық проблемасы – ілеспе газды іске жарату. Мұнай кен орындарында мұнай өнімдерін өңдеу кезінде мұнай мен қалдық сулардың топырақ пен грунтқа төгілуі оларды ластайды. Теңіз суының құрамында мұнай өнімдерінің қалдықтары, фенол, хлорлы органикалық пестицидтер, аммонийлі азот, ауыр металдардың мөлшері рұқсат етілген мөлшерден жоғары екені анықталған. Судағы мұнай өнімдерінің ең жоғарғы концентрациясы мамыр- шілде айларында байқалады. Мұндай теңіз жағалауының мұнай өнімдерімен, улы газдармен ластануы планктондар мен теңізде тіршілік ететін жануарлар мен өсімдіктерге кері әсерін тигізуде. [1-2]. Каспий теңізінің ластануы көптеген сирек кездесетін балықтардың және басқа тірі организмдердің өлуіне әкеледі. Каспий теңізінің ластануын болдырмауға арналған нақты көп мақсатты перспективалық зерттеу бағдарламаларының көмегімен бұл апатты болдырмауға болады. Каспийдің ластануын болдырмаудың тағы бір шарасы - Каспий теңізінің қоршаған ортасын қорғау жөніндегі халықаралық ынтымақтастық. Бұл жобаның мақсаты - беделді халықаралық ұйымдардың көмегімен Каспийдің экологиялық проблемаларын шешу бойынша бірлескен іс-шаралар жоспарын құру және шешу болып табылады. Экологиялық қауіпсіздік концепциясы бойынша Каспий теңізі қайраңын қарқынды игеруге қатысты жаңа технологиялар енгізу, қоршаған ортаны қорғау және табиғатты пайдалануға байланысты экологиялық мониторинг және мемлекеттік бақылау жүйелерін жетілдіру тұрақты түрде жүзеге асып келеді. Қазіргі таңда, Каспий теңізінің экологиялық проблемасын шешу барлық Каспий маңы мемлекеттерінің күш-жігерін жұмылдырумен және кешенді түрде қарастырылуда.
ӘДЕБИЕТТЕР 1. Каспий теңізінің экологиялық проблемалары. Ш. Б. Гурбанпур, Жас ғалым. 2015ж. 2. Каспий экологиясы. Маңғыстау газеті. 2019ж.
жүктеу/скачать 7,85 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|