Ютап жогары оку орындарынын студенттерше, магистрлерше, докторанттарына, эдебиеттанушы галымдарга, сондай-ак эдебиет суйер кепшшк кауымга арналган
жүктеу/скачать 31,36 Mb. Pdf көрінісі
|
Әдеби сын
| «TmiMi3
таза да бай болсын» («Казак эде биеп», 9.06.1961), Т.Кожакеевтш «Керкем тш - сез)м H9pi» («Казак эдебиетЬ), 25.09.1694), М.Эл1мбаевтыц «Эрнекп сез - ортак казына» («Жулдыз», 1965, №12), Х.Эдобаевтыц «...жыбыр- жыбыр» («Казак эдебиетЬ), 23.12.1966), «Сез шурайы, тш кунары керек-ак» («Жулдыз», 1968, №3), А.Нагыметовтыц «Тш icyflipeTi жэне образ шындыгы» («Казак эдебиетЬ), 24.08.1968), С.Бегалиннщ «Тш шубарлаудан сактанайык» («Казак эдебиетЬ), 8.12.1968), Ш маровтыц «Ана тшм1з женшде» («Казак эдебиеп», 14.12.1968), т.б. макалалар жарияланды. Алпысыншы жылдары жазушылык шеберлк жайлы ой белюулер болашактагы эдеби даму кай багытга, керкемдк 1здешстер кандай тургыда болуы керек деген n k ip алысуларга уласты. Белгш эдебиетпп Э.Коцыратбаев осы мэселеге «Шеберлк женшдеп ойлар» («Жулдыз», 1960, №2), «Элецнщ де обалы бар» («Лениншш жас», 21.10.1962) атты проблемалык макалаларын жазып, керкем шыгармашылык ушш басты мэселе ш еберлк туралы niKip алысудыц жан- дана тусуше ыкпал e r r i. 280 ДандайЫСКАфЛЫ «Б1ркатар акындарымыздыц елендершде образдык кана емес, елец формасы мен жанры- ньщ ыдырауы да байкалады» (Оуелбек К,оцыратбаев. Кеп томдьщ шыгармалар жинагы. 4 том, А., 2004, 115 бет) - деп жазган автор ез ойларын кептеген мысалдармен дэйектедь Э.Коцыратбаевтыц бул п тр ш е Ж.Тайшегелов «Олецге ец кэжетп форма емес, мазмун екеш 6apiMi3re белгш жай. Форма сол мазмунда ойды жетюзуде «курал гана» («Лениншш жас», 17.11.1962) - деген ез ойын жазды. Акын Ж.Кыдыров «эдебиеттеп тур де eMip бойы кец балак шалбармен калмайды. Заманына сай ол да есш-енш, езгереда, ендеше, б1зге казак поэзиясында- гы тур мэселеа туралы кещрек ойласатын уакыт жетп» - деп, осы мэселе тещ репнде nkip алысуга шакырады. Ал Жусштщ e3i «Кара елец мен жыр улпсшен баска ем1ршец тур жок деген пшрлер естшп калады. Бул сез spi рас, api eripk» - деп бшеда. Э.Тэж1баевтыц, Э.Ахметовтщ, Т.Бердияровтыц, ©.Нургалиевтщ, Ш.Мухамеджановтыц елевдершдеп турлк 1здешстерд1 эц- пме етш, «б!з казак поэзиясында осындай улгшерден (Э.Межалайтес, П.Бровка, Н.Хикмет елецдершен, Д.Ы), жаца турлерден кдшпай, соныга талпынганмыз дурыс. Жастарга кайтсец де он 6ip буын мен жеп-сепз буынныц аясынан шыгушы болма деп акыл айта кермейк. Сштесш. Меши, алпыс буын болсын 6ip жолда (эрине, бул прозаизмге жол беру деген угым емес!). BipaK, ойын жетюзсш» («Лениншш жас», 17.11.1962) - деп, акындарды елецнщ турлк жактарын же- тищре беруге шакырды. Автордыц ойынша, «курдел1 ой курде л i турд1 керексшедт. Ал енда «6ip кезде тек елж1реук лирика жазу мода болатын. Ол деген макгадай yn6ipen, тегшш туру керек. Жутканда, тамактан етш кеткен! 6mm6eyi ™ic. Осындай пш рлер дэл каз1р лирикага келе ме? Жок. Кдз1р эдебиет!м!з есейд1. Планета у ств д е нелер улы уакигалар болып жатыр. Олар казактыц кара елещне сыймайды. Оларды жацаша жырлау кажет. Сол жаца турдщ керек екеш барган сайын катты бшшш келед1. Заман мазмуны, заман аукымы осыны талап етеда» - деп бшген Ж.Кыдыровтыц e3i де елец елкес1нде б1ршама тYpлiк 1здешстер жасады; онсыньщ сэтп де, сэтс1з де шыккан жактары болмай калган жок. Ж.Кыдыровтыц бул макаласы эдеби ортада эркилы пш рлер тугызды. М.Каратаев «Жаца- льщ па, жаца былык па?» («Казак эдебиеп, 25.01.63) атты арнайы макала жазып, Жусш усынган Heri3ri ойларды тугелге жуык жокка шыгарды. Мэселеге саяси тургыдан келш, «...енердщ нагыз озат идеялы, керкем дэстурлершен кол узш, «жацашылдык» дегенд1 желеу еткен буржуазияшыл суреткерлер мен жазушьшар шынайы шыгарманыц орнына идеясыз, кунсыз, магнасыз шатпактар тудыруда. Керкеменерд1ц KepiHey жауы - абстракцизм мен формализмнщ зиянды ьщпалы кейб1р совет суреткерлершщ творчествосына да тигенш», осы с^ындас шыгармалардыц казак эдебиетшде де керше бастаганын айтып дабыл кагады. Ocipece, Ж.Кыдыровтыц поэзиядагы жацалыкты оныц тур1нен, онда да бурыннан бар буын сандарын езгертуден isfleyiH барынша сынга алады. «Казак поэзиясыныц бурын-соцды калыптаскан елец турлерш кец балак шалбарга, жалпайган аяк кшмге балап, «тонын отка салгалы» отырган «жацашыл» «теоретикгщ» ic жузшде 6i3re усынып отырган «жацалыгын», «тар балак», «сушр тумсык» елещн окып керейк» деп, Жусштщ «Шуактап журмш» елец!н «Бул не? Жацалык па? Иэ, жацалык Кандай жацалык? Олец бузар жацалык. Не ыргак, екпш 6ipniri жок, не буын, уйкас 6ipfliri жок, ешкандай тэрт1п, интонациялык 6yriHfliK жок, шым-шытырык сездер мен жолдардыц TipKeci» санайды. Автордыц ойынша, «гэп - он 6ip буынныц есируш де, тозуында емес, акынныц талантында. Талантты акынныц колына тускен он 6ip буын жанып, жайнап сала беред1, кандай да болса, жацалык мазмунды жырлауга жарайды, дарынсыздыц колына туссе - жасып, «шойырьшып» калады, онда ол ешкандай идеяны да бейнелей алмайды», казак поэзиясы турге бай, «бугшп елеццк тур женш деп кемшш1пм1з - бар улгшерд1 эл1 жете игермеу!м 1 зде болу керек». М.Каратаев «Бул айтканнан поэзияда жацалык 1здеудщ кажеп жок деген n k ip тумайды. Жацалыкты !здеу керек. BipaK, оны кектен 1здемеу керек, жоктан табуга тырыспау керек. Жацалык бурынгы бар дэстурлерд1 мецгеру мен игеруден туады, сол жаксы дэстурлерд1ц зацды, жарасымды жалгасы рет1нде дуниеге келед!. Бурынгы кеп дэу1рлер бойында жасалган улгшерд1 бшмей турып, яки соныц бэрш белшен басып барып, жацалык табам деу - бос эу- ре» - деген непзп тужырымын айтады. Автор осы тургыдан сол кездеп б1рсыпыра жас акын- дардыц елендершде (эс1ресе О.Сэрсенбаевтыц «1961 жьш» поэмасында) кездесепн туркуа- лаушыльщты, керкемд1к жеткпеушшктерд1 сынга ала отырып жас акындарды шыгарма шылык вдешстерге шакырады. Эдеби сын тарихы 281 С.Кирабаев та осы мэселе бойынша М.Каратаевтьщ пш рлерш куаттаган. «Дэстур мен жанашылдык» («Казак эдебиетЬ, 1.02.63) деген макала такырыбынан-ак кершш тургандай, мэселеге осы тургыдан келед1 С ер к те Ж.Кыдыровтыц жанашылдык туралы н еп зп ойла- рына карсы; жокка шыгарды. Бул мэселедеп «басты кателк - жанашылдыкты тек елецге байланысты деп тус1ну1нде», «Шынында, жанашылдык турден емес, мазмуннан басталады». Автор казак поэзиясындагы жанашыл 1зденгстерге Абайдан бастап, шолу жасай келш, кей акындардыц елендершде кездесш калатын сэтс1зд1ктерд1 де п зш еткен. Бул ретте О.Сэр- сенбаевтьщ, Д.Эбшевтщ, Е.Кайырбековтщ, Т.Еамжановтыц, жүктеу/скачать 31,36 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|