Ютап жогары оку орындарынын студенттерше, магистрлерше, докторанттарына, эдебиеттанушы галымдарга, сондай-ак эдебиет суйер кепшшк кауымга арналган
ip белгкп», «Кешпел1 - еркек», «Отырьщшы - ургашы», «Tin
жүктеу/скачать 31,36 Mb. Pdf көрінісі
|
Әдеби сын
- Бұл бет үшін навигация:
- Ka3ipri казак когамыныц рухани eMipi
| 6ip
белгкп», «Кешпел1 - еркек», «Отырьщшы - ургашы», «Tin туралы шындыктарды тугендеу», «Эр кэллада - 6ip киял», «Шокынды» синдромы», «Казак тш н щ алапат ацкьф куаты мен м уцир куаты», «Ка зак - элем пайгамбары», т.б. сиякты такырыпшалардан туратын эсседен Тыныштыкбектщ Ka3ipri казак когамыныц рухани eMipi жайлы акындьщ сез1мге оранган азаматтык ой уш- кындарын керем13. Акын ез ойларын жай айта с алмайды. Неш айтса да толганып, шамырканып, акындык се- з1мге ep k 6epin сейлейдь «Эдшет бойынша, б1здщ Отау Мемлекепмгадц камкор neci - казак... Жалгыз. Ал Мемлекеттк тш, шынтуайтына келгенде - екеу. Ол дегенщз - «мемлекеттк идея да - екеу» деген сез. Мемлекеттк камкор ие 6ipey бола тура ем турл1 идеямен eMip суретш еюжузд1 мемлекет болушы ма ед1? Болса болар, 6ipaK ондай мемлекеттщ гумыры да узак- ка созьшмас» - деп, ез ойын жасырмайды. «Улттык Тшдщ елгеш - Улттьщ Идеяныц жойылганы. Эйтсе де Казак Тинн Казактыц Идеясы архитектоникасыныц сансыз «юршштершщ» 6ipi ретшде гана багалайтындар кеп. Дурыс емес. Казак ушш жан алып, жан беркетш б1рден-б1р ец басты идея - Казактыц езшщ Улттык Тш ... Улттык Тш дегешм1з - улттьщ мшез-кулык, улттык намыс-жкер, улттьщ салт-дэстур, ултгьщ енер-бшм, ултгьщ мэдениет, т.с.с. кундылыктар. Кыскасы, Ултгьщ Рух пен оньщ Тел Дуниетанымы Ьэм Улттьщ Рухтыц е зш д к Сол Дуниетаным непзш деп барша тыныс-rip- oiuiiri бэр1-бэр! Улттьщ Tin деген аса касиегп угымныц аясында гана айкындалады» - деп, толганады акын журеп. Т.Эбдкэтмулы «Туптщ тубшде улттьщ мемлекеттк тутастыгымызга кесапат 6ip келсе, осы алуан-алуан ала ауыз дшдерден келедк ...идеология атаулыныц к е к еа дш болып табы лады» - деп, ел1м1зде турл1 дши уйымдардыц кебейш бара жаткандыгынан секем алады, ез- гелерд1 де сактандырады. «Ka3ipri кушм... шыным осы. Tin жанымныц ец жанды жерше юрген улы тк ен секщщ кун кешудемш: «Казак тш ! Казак тш ц! Казак тш м !!!» - деп, кунi-тунi кадалып сыздайды да турады. Тунде кез1ме жас келсе, кундгз кеюрепмд1 ашу кернейдь Жас келетйп - «казак тш нен езге кандай кымбаттысы бар ед1?!» - деген ащы ой, езекп ертейтш сагыныш». Бул жолдар алыстагы Монголиядан «ел1м» деп, «атамекешм» деп, Казакстанга коныс аударган Абай Маукарулыньщ аузьшан шьнъш отьф. «Сол тш м меш атажургта калган кара орман казагыма кайта табыстьфды емес пе?! «Тшм менщ!» - деп, кез жас келетйп содан! Ашу кернейпш бас- кадан. Сол алмас жузд1 асьш тш мнщ атажуртта мазакка ушьфап, кайыршы халге тускендш. Отаршыл тшдщ оныц желкесше MiHin, устемдк icTeyi. Казактыц канымен, жасымен, тер1мен келген тэуелЫздкшщ ез тш н е тук те кемек етпегендш. Отаршылардыц букш корлыгыныц imiHeH ец 6ipuuui куткарылуга тшс, киел1 тш мнщ эш кулдык камытта жаткандыгы. 9cipece, осы маскарага кун еткен сайын епм1здщ уйренш бара жаткандыгы» («Эдебиет айдыны», 29.06.2006) - деп, намыстыц шогын урлеген Абай «Тш юмдш болса, жер соныю» екенш еске салады. Ханбиб1 Ескараева тш туралы алаш таглымы туралы айта келш: «Тш - улттьщ паспор- ты, улттьщ устанатыны да - тш. Ултты устап турган да, рухты устап турган да - тш. Алдас- пандай е ш р т ш , кьфандай шамырканган ер eKniHi жок казак казак емес» - депп. Жазушы С.Асылбеков «Ана тш мен эдебиет, мэдениет - ултгьщ рухани корганышы, им мунитет!» («Казак эдебиет!», 14.07.2006) - деп, оньщ улт ем1ршдеп аса мацызды релше ток- талды: «Казак эдебиеп сонау уш гасырга созылган кешеп отаршылдык заманында рухына унем1 нэр 6epin отыру аркьшы казак халкын улт ретшде жойылып кетуден сактап калды. Демек, казак халкы езшщ улттьщ эдебиетше елш еуаз карыздар. Сондыктан бугш п танда отаршылдьщтан кутылып, г а г ш н ез колына алган Казак уюмеп Парламент!, Елбасы е н д т заманда ултымыздыц бага жетпес рухани кундылыгы езге алпауыт мемлекетгердщ ецешше жутьшып, ciHicin Keraeyi упин эдебиет туралы арнайы зац кабылдап, оны Ka3ipri сырткы мэ дени экспансиядан коргап калуы керек». К-Ескалиев «эдебиет дегешм1з - тш, тш дегешм1з - улт, ягни тшдщ дамуы улттьщ дамуы, эдебиет - тш корыныц коймасы, ол тш атты улттыц рухани куатгыц генераторы. Олай болса, Эдеби сын тарихы 453 ащы да болса айтуымыз керек, эдебиетаз тш жок, тш болмаса - улт жок» (Эдебиет - тш кайнары. «Уш коцыр», 15.09.2010) - деп жазды. 0м1рден кыршын кеткен Жэшбек Кэрменов eMip туралы толганысын ак кагазга Tycip- генде, тщдщ кемушен когамдык ем1рде туьгадап жаткан келецаз жэйттерд1 «кол созым жер- деп ата-баба тугызган енердщ улы к¥Дфстшен уйренуге «арланып», жырактап бара жаткан сияктымыз. 9 з жанымыздан асыл деп тапканымыз, адамзат эулетшщ, тш п ез журтыныц акыл-пайымынан тиянак таппай, уакыт шацына кемш п калып жатыр. Неге? Ce6e6i 6ipey-aK. Халыктык, улттык дэстурден тамырын узген енер тап осындай дертке ушырайды... К^арап отырсак, бгздщ заман техникальщ прогрестщ заманы екен. Информацияльщ бугаудыц кор- шауындамыз. Шекараларды кектей eTin, Kenin жаткан алуан турл1 теюпз енердщ дерпмен уланып, калтырай бастадьщ. Ол 6i3fli дэстурден гана айырган жок. Кулл1 тэрбиемгзге, бол- мысымызга эсер ето. Жан сулулыгымыздан, эдеб1м1зден кол узд1рер шакка ш кпрдЬ Кара дурсщ, турпайы толкын пайда болды. Осы ауру кушп енер1м1зд1 арам шептей шырмап алды. Эдебиетте де, енерде де, м е й т , ол жаксы болсын, жаман болсын, ел1ктеу, сальщтаудыц дурмегшдем1з. Ka3ipri эдебиет т ш 6yriHri окырманныц TyciHiriHe лайьщталып жазылатын куйге жеттш» («Казак эдебиетЬ), 05.01.2001) - деп, суреттедЬ Казак тшшщ когамдагы мушюл xani тш ш галымдарды да ойландырмай коймады. С.Ж.Ас- фендняров атындагы Каз¥МУ-дщ казак т ш кафедрасыныц MeHrepyinici, доцент И.Жэлел- улы мен осы университеттщ ага окьпушысы Т.Зайсанбаев «Орыстандыру жалгаса бере ме? Казак тш н е тэуелспздки кашан, калай эперемгз?» («Казак эдебиеп'», 14.01.2005) - деп, журтшылыкка жар салды. Бейбгг Жэлелулы казак TininiH табиги калпын сактау ушш Ka3ipri тш Ы здеп жат тш д к сездерден, эсерлерден арылу ушш латын графикасына кешуд1 усына- ды (Казак тш н щ табиги калпын сактау казак ушш керек. «Казак эдебиетЬ), 27.01.2006). Осы жылдарда Халыкаралык «Казак т ш » когамы ел1м1зде ана тш ш щ езш е лайыкты когамдык орнын алуы жолында кыруар жумыстар жасады. Оныц президент! филология гылымыныц докторы, академик в.А йтбаевтыц казак тш ш щ зэру мэселелерш кетерген макала, сухбаттары республикальщ баспасез беттершде жш кершдЬ Ол «Эдебиет айдыны- на» (06.04.2006) берген сухбатын «Тш - ултымыздыц Herisi, болашагымыздыц ipreTacbi» атапты. Ал «Егемен Казакстанда» (22.09.2009) Ka3ipri казак тшшщ езекп ещрлерше батыл барып, «Tin ушш курес - тэуелаздж ушш курес» - деп машмдедь «Ана тип» (17—23.09.2009) газеп етюзген децгелек столга зацгер академик С.Сартаев, тиши академик О.Айтбаев, эдебиепш галым К.Матыжанов, устаз А.Миразова жэне жүктеу/скачать 31,36 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|