Ютап жогары оку орындарынын студенттерше, магистрлерше, докторанттарына, эдебиеттанушы галымдарга, сондай-ак эдебиет суйер кепшшк кауымга арналган
жүктеу/скачать 31,36 Mb. Pdf көрінісі
|
Әдеби сын
- Бұл бет үшін навигация:
- Tini «от басы, ошак касьшьщ» Tini
| T y 6 ip iH
сактап жазу керек дейтш орфографияльщ ережеш катты сынга алады. Маралдыц макаласы «Б1зд1ц тшмгз - Tipi Tin. Жар басына таяп барып токтаганымызбен, кулап кеткел1 тургамыз жок. Кагынан жеркен бауырларымызды тш д к ортага кайтарып алар мумкшдшм1з жеткшкп. Бгзге казактьщ казакша сейлегеш аз, ейткеш, казак Tini «от басы, ошак касьшьщ» Tini емес, ол - элемдеп ец бай, оралымды тшдщ 6ipi. Б1з оны керкем эдебиетпц, сез патшасы - поэзияныц, гылымныц, ресми кужатгардыц, мекеменщ, ic жумысьшыц Tini болуын калаймыз. Б1з оныц казак ж ервд еп мзртебеа ymiH куресу1м!з керек. Тш мэртебесш ту гып кетерш журген акпарат куралдарыныц ездер1 тшге мукият болуын сураймыз. Bi3 казактар- дыц таза казак тш нде сейлескенш калаймыз. Бай эдем1 т ш м Ь мурты бузьшмай сакталуын калаймыз. Мемлекетпк тшдщ мемлекеттк мэртебесше лайык болуын калаймыз» - деген оп- тимизмге толы сарында аякталган. Жазушы Жолдасбай Турлыбайулыныц айтуынша да казак т ш - элемдеп се зд к коры бай, керкем, оралымды тшдердщ 6ipi. Осындай эсем тшдщ бетен сезбен былганып, азып-тозып, аударма тшге айналып бара жатканы журек сыздатады. «ИПрюн-ай, деймш, осылай тарта берсек, тау булагыныц мелд1р суындай туньщ, жауЬардай таза, алмастай етюр, ж1бектей жумсак, дариядай таскынды тшм1здщ кешнп урпактарымызга эр ел тш н щ жугындысымен бьшыккан, койыртпак, кайьфшыныц кш мвдей алым-жулым, жамау-жаскау б1рдеце калады- ау дегещц ойлаганда, тебе шашым т к турып, журепм шымьфлайды. Кудай тубш бергей» («Ка зак эдебиеп», 29.03.2007) - деп толганады ce3iMTan суреткер. Оцалбек Кенжебеков «Tin ушш курес - eMip ушш курес» («Эдебиет айдыны», 12.07.2007) - деп бшедЬ «Тш де - ел кауш аздкш щ кепш . Tini жок ел калайша ел болмак? Отарландыру саясаты ез дегенш icTen кетп. Кайда, еркеюрек ер TypiicriH урпагы?» - деп, ашынган кейш танытады. «Тш аман болса, улт та, улттык мудде де аман болады. Катер т е н т , жанымыз кы- сылып бара жаткан соц, ашына айтамыз» - дейдг Эдеби сын тарихы 451 «Адам бойындагы жад та, улттьщ рух та, ец алдымен, улы мэртебел1 Тш аркылы калыпта- сады. Tuic is жад та, дэстур де, толыкканды улттык рух та калыптасуы мулде мумюн емес... Кайратты тш яз улпъщ рух болуы мумюн емес. Ал тшм1з - тетесшен айтайык - Kipiirrap- лык кун кешуде. ...Тшм1з орыс тш н е KipinTap. Казак ултынын улт болып сакталып калуы уппн 6ip-aK суйешш, 6ip-aK TipeK бар. Ол - Tin. Егер тш элЫресе, немесе жогалса, онда ултка да, сонан кешн мемлекетке де катер, вйткеш патриотизм де, рух та тек тшмен корекгенеда, тшден нэр алады, содан куагганады. Тщщ сактау - ултгы сактау, мемлекетп сактау. Tumi дамыту - ултты дамыту, м е м л е к е т дамыту. Тшм1з краса, суйенш, преказ каламыз. Бэр! эд1ре калады. Байлыгын да, баскац да? вйткеш, баска ртгарды былай койганда, 6ip улпъщ 03i ею тшде сейлеп бара жатканда, оньщ Ty6i жаксылыкка апарып сокпайды». Бул жолдар акын Тем1рхан Медетбектщ «Егемен Казакстан» (05.03.2004) газетшде жарияланган «Bip улт неге ею тшде сойлещр, немесе мэцгуртпкке зомбылык келш косылмай ма?» атты келемд! макаласынан келп рш п отыр. Казакстан Жазушьшар Одагы баскармасьшьщ терагасы, Мемлекетпк сыйлыкгьщ лауреаты Нурлан Оразалин «Эдебиет айдыныньщ» (16.03.2006) тшншлмен сухбаттасканда, жаЬандану дэу1ршдеп тш, эдебиет, мэдениеттщ жай-кушне катысты батыл пшрлер айта бшген. Акьш «ду- ниеш акпараттар агыны жаулап алган» дэу1рде «Эдебиетке орын калмайды» дегещц «оте ушкары айтылган niKip» санайды. ЖаЬанданудьщ «адам баласын жакындастыра» тусетш nporpeccHBTi жагымен 6ipre терен ойлануды кажет ететш тустары да бар екенш еске са лады: «Ал жаЬанданудыц келецкел1 жагында усак улттардьщ жойылып кету кауш тур. Бул дегешм^з, улттармен коса сол ондаган улттардьщ мэдениеп, Tmi, салт-дэстур1 де курдымга кетед1 деген сез. ЖаЬанданудьщ н еп зп максаттарыньщ 6ipi - керкемдк кабылдау элем1м1зд! жакындастырып, Timi ьщгайы келсе, элемде 6ip тшдщ бшнгш орнатуга жагдай жасау. Бул - шагын улттарга, улттык эдебиеттерге тене бастаган кауш пен катердщ нышаны. Алла адам баласын эу баста жараткан кезде эр тусп, эр тщгц етш жаратты. Мындаган, миллиондаган жылдар бойы калыптасып, тамыр жайып кеткен мэдениеттерд1 6ip арнага тогыстырамыз деу акылга сия кояр ма екен?.. ЖаЬандану - б1здщ рухани казыналарымызга, санамызга, улттьщ кундыльщтарымызга тежеу салатын езгеше кубылыс. Осы кезенде Эдебиетке койылатын талаптар езгередг Енде ше, осындай алмагайып мшезд1 етпел 1 кезенде эдебиет улттык, елдш тутастыгымыздыц сакталуына кызмет eiyi керек». Бул жолдардан жаЬандану дэу1ршдеп улттык эдебиеттщ бо лашагына деген алавдаушыльщты байкауга болады. Нурланнын пайымдауынша, «Эдебиет - улттьщ сананы калыптастыратын жэне улттьщ рухты кушейтетш б1рден-б1р козгаушы куш. ¥лттьщ рухтьщ 3ncipeyi мемлекет пен тэуелаз- Д1кке нуксан келпредг ¥рпакты отаншылдык, патриоттьщ рухта тэрбиелеуде эдебиеттщ ат- карар pejii зор. Сондьщтан элем жаЬандануга бет бурган бугшгщей аса кур дел! кезецде эде биетке мемлекеттщ камкорльщ арта Tycyi кажет. Сонда гана 6i3 жаца кезен эдебиетш калып- тастыра аламыз». Акынныц «Эдебиеп мыкты елдщ эдеб 1 де, мшез1 де мыкгы болады. Ал бул касиетгер улт ты, тэуелазд1кп сактаудьщ басты-басты кепшдер1 дер ед1м... Бупнде жаЬандану дейтш nponecri жеделдете ж у р п з п а келетш куштер с е з а з б1здщ сол бшппмгзд аласарткысы келедг вйткеш эдебиет!, мэдениет! бшк елд 1 езге мэдениетпен жаулау, жецу киьш. Ал езге мэдениеттщ омырауына апарып телш кою ушш ец эуел1 халыкты ез эдебиетшщ тума бастауларынан, улттьщ кундыльщтарынан жерпу кажет. Мше, эдебиет- ri eKiHUii планга ысырудьщ астарында жаткан эбжылан, айдаЬар идеяныз осы!» - дегеш эр- 6ip ултжанды азаматтын есшде болганы лазым. Ал тшдщ улт, халык ем1ршде nieiuyiiii орны «Ана тш н щ алдында турып, бэтуага келе алган улдарын казак халкы алаканына салып, кай кезде де тебесше Kepepi хак! Мундай улт ты дау да, жау да ала алмайды» - деген сездермен айкындалыпты. Айтулы акын Кадыр Мырза-Эл1 «Тшнд) езгергсец, ултьщ езгеред], дшщщ езгертсен, се- шмщ озгередЬ> - д е г т «Жас казак унше» (16.12.2005) берген сухбатында. Ол эдебиет, улт тык саясат жайлы айта келш, «Тш туралы сез болганда, уйде калай шыдап отырамын. Ол - ceHin Heri3ri саясатын. ¥лттьщ 6ipiHmi б ел п а - дш емес, тш. Халык 6ip дшнен шыгып, екш нп дшге етш кете бередг.. Ал тш чщ езгертсен ултын езгеред1, дшщщ езгергсец, сешмщ ез- ------ : ___ — , болашакта оныц салтанат куратынына кэмш сенедг 452 Дандай ЫСКАК,¥ЛЫ Тыныштьщбек Эбдшэюмулыныц «Авдыма хакында 6ipep ce3i» акынныц казак улты, улттьщ руханият, тш туралы толганыстарынан турады. Газеттщ бес номерше жарияланган макаланыц ш тей тараушыларга белшу 1 де ерекше. «Абай айгайы», «Саясат - сайтан окуы», «Улттык «мутант» мемлекет», «Атам казак есш «ургашыландырудыц» жүктеу/скачать 31,36 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|