Ютап жогары оку орындарынын студенттерше, магистрлерше, докторанттарына, эдебиеттанушы галымдарга, сондай-ак эдебиет суйер кепшшк кауымга арналган
жүктеу/скачать 31,36 Mb. Pdf көрінісі
|
Әдеби сын
| 6ipiH-6ipi
мукатуга, жеке баска тшсушшкке дешн барып, дерекш к сипат алды. К ем ш ш каз адам болмайды. Оны сынау да керек шыгар. Ocipece, не айтар екен деп, халык аузына караган калам кай- раткерлершщ, зиялы кауым екшдершщ кемшшктерд1 ортага салып, сынап жатса, муныц пайдадан баска зияны ж ок Бар мэселе - сол кемшшктерд1 TiriciH жаткызып, келкпрш айта бшуде жатыр. Осы тургыдан келгенде, б!з эдеш токталыцкыраган Мухтар мен Кадырдыц шастарында айтысу мэдениет! жепащ аремей, онды-солды сштенген сезсойылдан ею ц да жанын жараланып жатканы байкалады. (.ырдыц тагы 6ip айтыс макаласы - «Арка суйер акикатыц болмаса, айтысып кереп не?» алаш», 10.07.2004). Бул макала Габбаска хат туршде жазылды. Муныц алдында Г Д а- [ыныц «Онуардын тубше жеткен 1лияс емес» («Жас алаш», 18.03.2004) атты Кадыр- /lipiM» ютабына сын айткан макаласы жарык керген болатын. Кадыр «Шр1мдеп» ni- щен кайтпай, ез багытын табанды лы кпен коргап, дурыс екендшн нактылы деректер- лелдейдг Ол «Егер б1реу-м1реудщ жагымсыз эрекеттер1 туралы 6ipep ауыз сез айтсам, жерткендей, коргендерд1 айттым» - деп, С.Эплмбаевтьщ М.Макатаев туралы жазган щаласы, Э.Этмжанов пен 1.Есенберлиннщ 6ipi Жазушьшар Одагыныц басшысы, еюн- рынбасары болып турган кездершдеп арасындагы кызметтж карым-катынастары ха- гы ез1 жазган жэйттерд1 тагы да нактылай тускен. к1н1шке орай, «Шр1мдЬ> окыган агайындардыц бэр! б1рдей болмаганмен, 6ipa3bi за- ;тарымныц кунгей жактарымен 6ipre келецкел1, куцпрт жактарын коса суреттесем, ry ciH riie p i келмейдк Кейде T im i жек керудщ нышаны деп калатын да сиякты... Жок, г, мулдем олай емес. Акикаттыц алдында алдымен жауап бере алам. Бул - тек объективи iy. Тарихтыц ек1 басын тец устау... 492 Дандай ЫСКАК¥ЛЫ Менщ тек ез1ме гана бершген кез, тек езше гана буйырган кулак жэне тек ез1ме гана лайьщ акыл-парасатым бар. Сен неге олай етесщ, сен неге олай кересщ, сен неге олай ойлайсыц деу ге юмнщ кандай хакы бар?! Мен ез!м устанган позицияма сенемш, ез кезкарасыма беркпш. Bipeynep косьшар, б1реулер косылмас, ол - оныц шаруасы» - деп, осы ютапты жазу барысын- да устанган н еп зп принциптер1мен де таныстыра кеткен. К-Мырза 0л ш щ эрштесш «курметп», «курдас» дегендей, «кепш к» койып отырып, эзш айтып отьфуы да сэгп шыккан. «Сынау да, сыналу да - эдеби ем1рде занды кубылыс. Дурыс болсын, бурые болсын, мундай майданнан eni6ip каламгер кашып кутьша алмайды» - дей отырып, Fаббастын езшщ де кател1ктер! бар екенш Саги Жиенбаев туралы жазган естел1кте- ршен мысалдар келлрш айта кетуд1 артык кермепп. Осы макаланыц соцынан «Курметп Кабдеш мырзага» хаты да коса бершген. Мунда «Сен менщ Мукагали туралы эцпмелер1ме к у д к келиршещ. Бекер» - дей отырып, бутан келюпейтищпн бщ щ рйт. Курдасыныц муны сарац дегенш еске Tycipin, «мен канша мактан- сам да катардагы карапайым гана сарацмын. Саган жету кайда! Сен cynepciH!» - деп, макта- мен бауыздагандай, эцпменщ соцын эзшге айналдырып жiбepгeн. Макаланыц соцындагы «Сен1ц кай-кай жагынан да алдыца жан салмайтын сепз кырлы, 6ip сырлы талантыца тац каламын» - деген сейлемде де курдастыкты алга тарткан мыскьш, ащы эзш жатыр. К.Мьфза 0jii «Жазмьпп», «Шрш» кггаптарына катысты сыни пшрлерге берген жауаптары аркьшы айтыс макаланыц нагыз nie6epi репнде кершдь Хат ту рв д е керкем тшмен кел1епре жазылган макалалар композициялык шебер курьшымымен, деректерд 1 , дэлелдерд1 орынды колдана бшу1мен, niKip дэйектшшмен, кажетп жершде эжуа, мыскьш сиякты ирониялык, юморлык тэсшдерд1 оцтайлы колдана бшу1мен де ерекшеленедк Сол ce6em i де окьфманын жалыктырмай, жецш окылып, езше тартып отьфады. «HipiMHiH» дауы мунымен б1тпед1. ©Mipflin ащы шындыгыныц айтылуы, белгш адамнын пендешшк жагыныц казбалануы, 03i керген, араласкан жандар жайлы артык-кем айтьшган объективт1 пшрлер осыган ткелей катысы барлардыц карсылыгын тугызуы да занды бо латын. Ocipece, 6ipre журген замандасыц туралы кара кылды как жарып, эдш n k ip айту - киыннын киыны. Автордыц e3i жазьш отырган замандасы жайында симпатиясын, не болмаса антипатиясын биццрмей, естелк жазуы мумкш емес. Осы тургыдан келгенде, 63i араласкан агалары, замандастары жайлы есте калгандарын, ойларьш ортага, кептщ кезше жайып салган Кддырдыц Keft6ip nkipnepi окьфмандар кецшшен шыкпай жатса, оган тандануга болмайды. «HipiMre» дау айткан кешпкердщ 6ipi жазушы С. Муратбеков болды. Сайынныц «ffipiM» туралы жалпы багасы - Tepic: «Жалпы естелкщ туралы nkipiM оц емес efli. Казак эдебиеп мен мэдениетшщ ipreTacbra калаган, халкымыздыц тарихында айтулы 1здерш калдырган улы тулгалармен калай пш рлес, аралас-куралас болганыцнан бастайсыц да, эркайсысыньщ ic-эрекеттерше, журк-турысына, айткан сездерше, TipniicrepiHe бугш п тургыцмен б1рде бойыц мен ойыцды олардан бшктете турып сейлеп, б^рде жымыскьшана кулш, езщ бшмеген, кермеген есекп кесше энлмелеп, жерлегендей eTin жазуыц, эрине, канша «жолдас» болсак та маган мулде унаган жок едк Ocipece, Ke3i жок адамдар туралы «олар солай едЬ> деп, олардыц айткан-айтпаганы мэл1маз пш рлерш ортага салуыц, сейтш оларды урпак алдында кемспущ кеншге сыймайды. «Олген адам туралы жаман айтуга болмайды, ал жаксы сез айт- кыц келмесе ундемей-ак кой» деген кагиданы ертеден-ак ескерткен efli... Бэр1м1здщ де колымызда каламымыз бар, 69piMi3 де ептеп жаза бшем1з. KyHi ертец елгендер!м1зд1 ecrin мукатып, кек кайтару ymiH естелк жариялай бастасак, эдебиепм1з бен мэдениет1м1здщ KyHi не болады» (Эдебиет - конвейер емес. «Жас алаш», 20.01.2005). Кггапты осылай багалай отырып, оныц езше катысты кезшде «Жазушы» баспасындагы басшылык кызмет1 жайлы жазгандарыныц шындыкка сай к е л м ей тв д тн е туешктемелер берген. Е й мыцыншы жылдары казак эдебиетшщ тарихына катысты тыц деректерд! игеру жал- гаса туст1. Араб тшш ж етк мецгерген О.Дербюэлиев, парсы тш н д е ана тш ндей сейлейтш И.Жеменей, «кытай» Д.Мэамхан, М.Оразбай сынды галымдар казак эдебиеттану гылымын тыц деректермен байыта TycTi. Казак эдебиетшщ жат журттардыц мурагаттарында сакталы- нып калган мураларын 1здеп тауып, оны гылыми айналымга салу, сейтш улттьщ рухани казынасын байыта тусу yflepici де катар журш жатты. Десек те, жацаныц жолы - эрдайым тайгак. Жацаныц б1рден кабылданып Keryi - киын кубылыс. Кегменер акын женшдеп зерттеулер жацалыгымен 6ipre шу да тугызды. Алгаш Дукен Мэамханнын «Сарай» (А., 2001) ютабына юрген «Кене Китай жазбаларындагы тур к акьга- |