Ютап жогары оку орындарынын студенттерше, магистрлерше, докторанттарына, эдебиеттанушы галымдарга, сондай-ак эдебиет суйер кепшшк кауымга арналган
жүктеу/скачать 31,36 Mb. Pdf көрінісі
|
| Эдеби сын тарихы
493 дары» (1996) атты зерттеу макаласынан бастау алып, кешннен елендер 1 « Е й мыц жылдык дала жыры» (А., 2000) антологиясына, «Казак эдебиетшщ кыскаша тарихына» (А., 2001) Kip- ген Кегменер акын жайлы С.Сунгатайдьщ «Кан-Ман-Эр деген кандай ер?» («Казак эдебиетш, 22.02.2008) макаласы жарык кердг Осы жерде осы автордьщ тура осы макаласы баска атпен «Акжол Казакстан» (09.01.2004) газетшде жарык кергенш, кешннен, 6ip жыл сепз айдан сон езгермеген калпы «Б1здщ «Кытайтанушьшар» гылымды неге былгайды? Немесе, казак эдебиеп тарихына ешп кеткен жалган акын туралы 6ip ауыз сез» такырыбымен «Казакстан» (05.11.2009) газетшде тагы жарияланганын айта кеткен жен. Макала авторы осы акынды зерттеп, елендерш казак т ш н е аударып, насихаттап жур ген Дукен М эамхан мен Мухтархан Оразбайды айыптап, мундай акын ем4рде болмаган де ген n k ip айтгы. Оньщ ойынша, «Hci TypKi тарихында Кегменер Улгеулы деген акын болган емес. Бул - кезшде жунге елшде Ty6i т у р к деп (шындыгында, кене уйгыр деп) колдан жа салган акын. Кытай галымдары саясат ymiH ойлап тапкан. Осы епр1ктщ антологияга енш KeTyi - суйекке танба». Сагынтай Кан-Ман-Эрдщ Кытайдагы «мэдениет TeHKepici» кезшде саяси максатпен кол дан калай жасалгандыгы жайлы ез нускасын усынган. «Бул акын Кытайдагы саяси наукан- ньщ таптьфмас куралы болды. ¥лттардьщ «тарихи ынтымактастыгын» дэрттеу, шагын улт- тарды ассимиляцияга бешмдеу, советгк шовинизмге карсы турудьщ каруы болгандыгын» алга тартты. Дей турганымен де «Тарихка жугшсек, ерте жэне орта гасырларда Кытайга коныс аударып барган, кытай тш н де шыгарма жазган турю гуламалары мен акындары кеп болган» дегенд! де ескерте кеткен. С.Суцгатай айткан пшрлердщ жацсактыгын дэлелдеген Дукен Мэс 1 мханулынын «Кан- Ман-Эр» деген карлук акьшы Кегменер» («Казак эдебиетш, 14.03.2008) атгы карсы макаласы жарык кердг Дукен «Кыскасы 6ip акикат бар, ол - Кегменер атты турю тайпасынан шыккан, шыгармаларын кытай тшщде жазган акын тарихта болган. Оган дэлел - оньщ артында калган, 6i3re жетш отырган елендерш - екендкш шегелей айткан. Ол Сагынтайдьщ Кегменер туралы жазгандарыньщ Heri3ci3 екендцтне ез деректерш усьша отырып, «олай болса, онсыз да эр icre мын, елшеп, 6ip кесетш кытайларды 6ip жактагы турю халыктарына «ойдан ойдырып, акын жасап бердЬ> дегенд1 кандай кисынга сигызамыз» - дейдг Сейтш эрштесшщ пш рлерш гы лыми Heri3ci3, ойдан шыгарылган, сын кетермейд1 деп, тYгeлiмeн TepicKe шыгарган. Мухтархан Оразбайдьщ Кытайдьщ классик акыны Ли Бао хакындагы макаласыныц «Ка зак эдебиеп» газетшщ 2007 жылгы 13-19 жэне 20-26 cayipfleri нем1рлер1нде жарык Kepyi окырман ойын селт етюзш, когамдык niKip тугызган елеул 1 окига болды. Мухтархан кытай галымдарыныц зертгеулерше, акьшныц елендерше суйене отьфьш, батыл niicip айтады. Оньщ ойынша, Ещцбай (Ли Бао) турк теки акьш, акьшньщ туган жер1 - Казахстан, ежелп Шу кзласы, сондыктан да будан мыц уш жуз жыл бурын жасап, артына ешпес мура калдырып, Кытай, одан калды, элем эдебиетшщ классип атанган Елд1байдыц казакка да катысы бар, сол себеп- Ti де улы акынныц шыгармаларын казак эдебиетшщ тарихы аукымында зерттеп, казак Ti- лше аударып, 6yriHri окьфманныц рухани мурасына айналдыру - перзенттк парызымыз. М.Оразбай «Ел1бай - тарихта кытайша жыр жазган казак акыны. Б1здщ ертедеп тарихи улы жерлестер1м1здщ 6ipi. Ел1 Жамбыл облысындагы Шу езеншщ бойындагы Щуе каласы деп айтылады... Ел1бай - ез ем1ршде тогыз мыц елец жазган куд1ретп акын... Ka3ipri кунге акьшньщ жиыр ма бес томдык кытай тш н д еп жыр жинагы колымызга тиш отыр... Ешбай шамамен 701 жылы туыльш, 762 жылы кзйтыс болады «Казак эдебиеп», 13.04.2007) - дей келш, оньщ акындык болмысымен казак окырманын алгаш рет таныстырды. Олендерш талдай отырып, ондагы далалык, туркш к, казактык сарындарга назар аударады. Акын поэ- зиясыньщ Heri3i туган жерге, елге деген сагыныштан, адамзатгьщ асьш идеалдарды жырлау- дан туратындыгын дэлелдейдг Сейтш, ерекше дарынымен, елмес туындыларымен кытай эдебиетшщ классип. «жыр nepiurreci» атанган акынды казак елше алып кел/ц. Мухтарханныц осы макаласы «Егемен Казакстан» (Кытайды кайран калдырган кандасы- мыз Елiбай акьш туралы не бшем1з. «Егемен Казакстан», 05.02.2008) газетшде де жарияланып, 2008 жылы оныц «Ел1мен кауышкан Ел1бай акын» атты ютабына юрдь Осы ютапта Ел1бай- дьщ (Ли-Бо) елендер! алгаш рет казак тш н де сейледг 494 Дандай ЫСКАК,¥ЛЫ М.Оразбайдьщ макаласын окыган хальщ жазушысы Шерхан Муртаза «кене заманда eMip cypin, кытай классиктершщ катарында журген кандас бабамыздьщ елендерш ез урпакта- ры казакша окыса, Кудай тшекп бергеш емес пе? Бшсш, элем, казак тш н щ улылары кайда жатканын» («Егемен Казакстан», 06.02.2008) - деген леб1з бцвдрдь «Егемен Казакстан» (07.10-11.04.2009) газетшде С.Абдрахмановтьщ «Жыр жулдызы» атты келемд1 зерттеу макаласы шыкты. Сауытбек Ли Бо мурасыныц зерттелу1, оньщ элемдж эдебиетте багалануы, поэзиясыньщ сыр сипаты жайлы айта келш, «Мундай тулгаларды 6i3 казакка атымен катысы болмаса бшуге, багалауга т ш с т з .... оньщ Олжас Сулейменов сез!мен айтканда, «Тагдырдыц талайымен улы Кытай акынына айналган турк! журтыньщ перзенп» екенш дэлелдеуге 6ip кадам болса жасауга эрекет еттк» - депп. О.Кумюбаев (¥шпакка шыккан акьш. «Егемен Казакстан», 08.05.2009), С.Досанов (Ецбек- Ti багалау елдкке сын. «Егемен Казакстан», 01.08.2009) Ел1бай жайлы жазылган зертгеулерда колдай отырып, «Улыларымызды тугендеу ултты ульшыкка бастайтьш алтын баспалдак бол- гай» дегендей тшектестк бiлдipдi. Сенатор в.Бэйгещц де («Казакстан», 02.04.2009) Ел1байды зерттеуте KipicKeHiH мэл!мдедг Осылайша казак елше бет бурган Ел1байды кабылдагандар да болды. «Алты алаш» (03.07.2009) газей «Кайдагы казак ол 701-762 жылдары eMip суретш? ... бас акынымыз Кы- тайды тан каддырган екен деп, бугшп казактьщ арты жыртылуы керек пе?.. Бас акыньщ кы тай болса, жетккен екенсщ, казагым» - деп, кумэн келлрдь Белгш кытайтанушы, тарих гылымыньщ докторы Клара Хафизова «Каз1р б!здеп Ли Бай туралы айтылып жатканньщ fopi - кезбояушылык!.. Ли Бай казак, не турк болса, с!рэ да жаксы. Алайда оньщ хан екен! тайга тацба баскандай аньщ кой» («Алаш айнасы», 16.09.2009) - дед!, Тарих гьшымыньщ кандидаты Эл1мгазы Дэулетханныц «Казакстан» (01.10.2009) газетш- де «Пюрталас» айдарымен бершген «Тарих туй!н!н с!згне таркату кунэ» деген такырыппен жарияланган сенатор Ом!рбек Бэйгелд! мырзага ашык хаты отка май куйып ж1бергендей болды. Эл!мгазы О.Бэйгелдшщ «Казакстан» газетшщ TUiuiici Сэуле Кабанбайга берген сух- батындагы Ел!байга катысты айткан пш рлерш тугелдей жокка шыгарады. «Курметт! 0Mip- бек Бэйгелд! мырза» деп, сез бастаган ол алдымен, «тарихи сауатьщыздьщ соншама шала- лыгы мен баландыгына кез1м жеткен соц», «с!з осы аралыкга Timi шектен шыгьш, езщ з ша- тасканыцызбен коймай, тарихи санасы мен 6LiiiM-6miri жаца гана калыптасып келе жаткан жас урпак пен карапайым казакты да шатастыратын акпараттьщ эуейш!кке урынган устше урынып кетпщз» - деп, каткыл унмен эрштесшщ мысын басып, содан кей!н барып, ез ойла рын дэлелдеуге юркедг Автор: «Кыргыздарга raicin нец бар ед1?», «Абайды койьш, Абьшай- дан да безейш дед1ц!з бе?», «Ех, Александр, Александр», «Кай кыргынды айтып отырсыз. сенатор мырза?», «Киялдаудыц да iiieri болатын ед1», «Ештен кеш жаксы» деген, ойланыцыз. сенатор мырза» деген тараушаларга бел1п, нактылап айтыпты. О.Дэулетхан турл! тарихи деректерге суйене отырып, «Ли Бай акынды еш жерде де, уа кытта да кытайлар ез халкыныц урпагы емес деп айткан да, жазган да емес. Ал туылган жер! туралы еткен гасырдыц екшнл ширег!нде, жүктеу/скачать 31,36 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|