Ютап жогары оку орындарынын студенттерше, магистрлерше, докторанттарына, эдебиеттанушы галымдарга, сондай-ак эдебиет суйер кепшшк кауымга арналган
«Социалды Казакстан», 1933, 12 мамыр
жүктеу/скачать 31,36 Mb. Pdf көрінісі
|
Әдеби сын
| 229 «Социалды Казакстан», 1933, 12 мамыр.
230 «Социалды Казакстан», 1933, №109, 14 мамыр. 231 Б.Муратбек. Социалиспк реализм мен романтизм. «Эдебиет жэне искусство», 1939, №6. 232 Эл1бек. Эдебиет1м1здеп реализм туралы, «Эдебиет майданы», 1934, № 5 ,71-бет. 124 Дандай Ы С Щ ф Л Ы ек1удай niKip тудырды. «Кызыл атты» кшэлаушылар поэманьщ осы ею турл1 ерекшелтгш Tepic деп тапты. Олар социалиспк реализм эдебиеп тек кана когамдык курылысымыздын жепстк жактарын жырлауы тшс, сынамауы керек деп тапты. Керкем бейнелеудеп символика- лык тэсщщ символюммен шатастырды. Осы тургыдан кызыл аттьщ сез сейлеуш символизмге урынтандык деп кшэлады. Поэмага турпайы социологияльщ тургыдан келш, багалады. К-Отепов социалистк реализм жайлы макаласында жаца эдебиет кепш ш кке арналып жазылады дей келш, осы женмен «Кызыл ат» туралы n k ip айтып еткен: «Сэкен жолдас бул поэмасын б1здщ салтымызга, дэстур1м1зге, стшпм1зге жатпайтын, жанаспайтын тусш ш лз «жумбакпен, символизммен жазган, тусшсец тусш, тусщбесец кой дeгeндi кылган»233. Сыншыныц бул пшршщ кайшылыкты жактарынын бар екендш байкалады. «Кызыл ат» поэмасы туралы жазган рецензиясында осы ойын ербгге тускен. «Кызыл аттьщ» бугшп ку- ншен еткен кунщ артык керсепп, сол кущи кексеген деген корытындыга келгенш e3i де бшмей калган. Бул кеппршмес кунэ» деп жазады234. «Кызьш атка» 6ipuiaMa дурыс талдаулар жасаган М.Каратаевтьщ макаласы болды. Жас сыншы поэманьщ идеялы к-керкемдк касиеттерш соц и али стк реализм э д к ш щ н е п зп принциптерш эцпмелеу успнде туыщцрген. Макаланьщ «Кызыл ат» жэне социалистк реализм» аталуы да сондыктан болса керек235. Сыншы eMip шындыгы дегещц кайлай TyciHeMi3, оныц керкем эдебиетте бейнелену1 ка лай болмак деген басты мэселеге жауап бередь М.Каратаев ец алдымен, поэмага езек болган непзп фактшердщ орындалмагандыгын, есю басшьшардыц кателктершен туган Казакстан- да болган уакытша, ерекше жагдай болгандыгын растайды. Ал ещц осы жагдайды калайша жырлау керек. Егер «социализм сатысына ермелеген улы топты кермей, болашактан у м т н узш, киындыкты гана керсе, киындыкгы артка тастап, большевиктк епске шыккан кызьш атгы аузына алмаса, ондай шыгарма социалиспк реализм эдгамен, партия кезкарасымен уш кай- наса сорпасы косылмайтын, ес к ш к п кертартпа таптардыц санасын жырлаган шыгарма бо- лар efli. Автор пролетариат эдебиетшщ 6ip мш деп «элеумет шындыгына етене араласып, шыгармада шындыктыц терец, нагыз революцияшьш магынасын ем1рдеп киындьщ, кем!стк- терд1 туйреп керсепп, жецуге шакыру, осьшарды санада ашып, айнадай жаркыратып кор сету» дей келш, дастанда унамсыз шындыктыц суреттелгеншщ дурыс екендкш керсеткен. Сыншы идея мен образдыц ара катынасына токталган. Кешпкер идеяга байланысты жасалып, оны жан-жакты ашуга кемектесу1 raic. Kefi6ip сыншылардыц кызьш атты ауыл ке- деш, ауылдан шыккан белсещц деп тусшд!рген салыстыруларыныц турпайьшыгын айткан. Автор «Кызьш аттыц» ец улкен ж е п с н п деп такырыбыныц зэрушлн айтады. «Сэкен Сей- фуллин дастанында партияга inece, ун коса елке eMipiimeri улкен жанды мэселеш кетердп>. Эдеби жагынан ж епсткш «Казакстан мал шаруашылыгында болган жагдайларды дастанда белгш саламен суреттеп, басалкалы такырып етш алу аркасьшда эдебиеттеп дэм аз рапорща карсы, шындыктыц келецкесшде ауырдыц асты, жецщ дщ у сп м ен калкып кетуш ш кке карсы 6ipimui рет бас кетерд1, сейтш, OMipre суцгш, шындыкка бойлай шомылып, такы- рыбын тапты» деп атаган. М.Каратаев «Кызыл аттыц» сын тагарльщ жер1 аз емес» дей келш, дастанга 6ipHenie сындар айткан. Ол кемшшктер шыгарманыц идеялык сапасында емес, керкемдк жагынан жепспеушшк жактарында дейдь Сыншыныц ойынша поэмадагы олкьшыктар: «дастанныц кеп жер 1 баяндама сыкылданьш, езшен ез1 шындык бетшде калкьщкырап кеткен. Сондыктан да ауылдагы таптык куштщ тарихи тулгасы кемесю калган», «ем1рдщ белдеугп окигасын туб1рлеп керсету жагын аксатывдырап алган», «адамныц iniKi дун и еа терец кершбейдЬ), «тутас алганда дастанныц образдьщ ж уй еа тар, шолак», т.б. Автор мундай кемюпктердщ орын алуыныц басты ce6e6i «эдебиеттк ж епспеуш ш ктервде, социалистк реализм эдюш акынныц жете игере алмауында» деп керсеткен. Осы макаласында М.Каратаев со ц и ал и стк реализмнщ керкем бейнелеуде е з ш д к ерекшел1ктерщщ бар екендшн ескертедь «Бул мэселе ani кеп 1зденуд1, укыпты ецбек етуд1, творчестволык тэж1рибеш керек кылады. Ocipece eMip кубьшыстарын жаксы зерттеп, дурыс угыну деп тушндерад ез ойын. жүктеу/скачать 31,36 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|