Эдеби сын тарихы
141
Сэкен жалпыдан жекеге карай талдау эдган колданган. Жогарыда айтып еткешм1здей,
ауыз эдебиетш жуйеге белш алады да, олардьщ эркайсысын т а ш да б!рнеше турлерге жшгеп,
кептеген мысалдар келтсре отырып талдайды. Мысалы, «Той бастар» е л е ц щ н салт елен-
жырларында, ал ол ез кезепнде ауыз эдебиетшщ усак ж&нрларына арналган
6ipiH iui
бель
мшде карастырылады.
Батырлар жырын эцпмелегенде 6ip жырдыц б1рнеше халыктарда кездесу себебш ту-
сиадрген. Ол бул жыр 6ip гана халы кгш деген сиякты сыцаржак пш рлерге карсы. Автор
батырлар жырыныц бэрш казактш деуден де аулак. Булар жалпы тур)к тектес туыскан
халыктарга ортак мура. Сакен бул хакында былай деп жазады: «Ka
3
ipri казак атанып отырган
ея, ол кезде Ногайлы атанып жургендогш бшмегендактен айтылган сез. K,a-3ipri Кырым, Астра-
хан, Казан, Едш бойлары, Башкуртстан, Озбекстан, Каракалпак жэне баска жерлердеп ту рк-
монгол руларыныц ол заманда Ногай ел! атангандары ертедеп Ногайлы батырлары туралы
айтылган жырларды, эцпмелерд! «бззд^к! едЬ> десе - айтуларына болады. Олай айтуга акы-
лары бар. Ногайлы заманындагы Ногайлыныц батырлар эцпмесше бэр! де ортак деуге бо
лады. Оларга ол заманда Ногайлы болган Ka3ipri казак та ортак»303. Бул niKipiH б1рнеше мы
салдар келтсрт отырып дэлелдейдь Бул ретте Радлов жинап, бастырып шыгарган эдебиет
улгшерш кещнен пайдаланган.
Сэкен ауыз эдебиетшщ шагын турлерш сез еткенде оган мысалдарды кептеп тутас кел-
■ripin отырган. Ал батырлар жырын талдаганда бул эдю колайсыздау соккан. Сол себегш ол ал
дымен карастырылып отырган жырдыц кыскаша мазмунымен таныстырып, аса кажет-ay, ма-
нызды гой деген жерлершен узшдшер келпрш барьш, содан кешн нактылы талдаулар жасайды.
Сондыктан да батырлар жырына арналган бел1м итаптыц терттен б1ршдей-ак келем алган.
Автор батырлар жырын кейб!реулердщ «улы батыр эцпмесЬ>, «Kimi батыр эцпмесЬ> деп
еюге жйсгеушщ ешкандай гылыми непз жок деп, карсы шыккан. Батырлар жыры «негурлым
ертерек замандш болса, согурлым, оныц «киял», «коспасы, келеденец коспасы», «ертек» Typi
кеп бола бердЬ> деген.
С.Сейфуллин «Кобыланды», «Ер Таргын», «Ер Сайын», «Камбар батыр», «Алпамыс»,
«Ер Кекше», «Ер Косай», «Желюлдек» жырларына токталган. Лира-эпостан «Козы К ерпеш -
Баян сулу» мен «Кыз Ж1бек» жырын талдайды. Б1рсыпыра жырлардыц ел арасында жазы-
лынып алынбаган жаксы нускаларыныц бар екендкш ескертш отырган. Кей жырларды
Достарыңызбен бөлісу: 
