Жумабаев Магжан. Шыгармалары. А., 1989, 6, 11, 12-беттер

Эдеби сын тарихы
169
Казакстан», 28.VI.1937). 1с мунымен тынган жок. Жазушыны айыптап каралаган пш рлер 
республикалык газет-журналдардьщ беттершде 
6ipiHeH-6ipi 
асып-тусш жатгы: «Дандайсып, 
031мшшд1кке бой урып, ес и , зиянды нэрселерд1 жинап, кайта бастырган Майлин жолдастьщ 
да батгиган кателер1 контрреволюцияшыл ултшыл элементгерге таптырмайтын жэрдем бол­
ды» («Социалды Казакстан», 1937, тамыздыц 29-ы).
Майлиннщ «Шуганыц белгга», тагы Алаш ордага эдеш трибуна беретш толып жаткан 
«пьесалары» да сол ес к ш к п мадактауга курылган, жауыздык ниетпен жазьшган шыгарма­
лар» («Эдебиет майданы», 1937, № 7 ,5-бет).
Tinri оны «Майлин Бешмбет жолдас езшщ кателерш мойындаганмен, оныц себептерш 
жете ашкысы келмейда» («Казак эдебиет», 1937, шщденщ 14-i) деп кшэлады.
1937 
жылгы казак газет-журналдарыныц беттерш парактап отырганда жыл басында бас- 
талган «эшкерелеу» жумыстарыныц шамамен маусым айынан бастап тштен ушыга баста- 
ганы кершедь Осыган дейшп макалалар сынау, «эшкерелеу» сипатында болса, 
енд!
«халык 
жауларын» жою керекпп айтьша бастады. Бурын «кырагьшыкты кушейтейк», «озара сынды 
ерютетейк», «халык жауларын эшкерелейк» деп келсе, ещц «Керкем эдебиеттеп ултшыл- 
фашистердщ зиянкеспгш туп тамырымен куртайьщ» («Эдебиет майданы», 1937. №3), «Казак 
эдебиетшдеп
авербакшылдыктыц калдыгын тольщ жою керек» («Социалды Казакстан»,
1937, тамыздыц 29-ы), «Совет жазушыларыныц катарында жат элементтерге орын жок» 
(«Социалды Казакстан», 1937, шщденщ 4-i), «Эдебиеттеп троцкист-бухариншыл ултшыл- 
фашист зиянкестерш жерше жете курту керек» («Казак эдебиеп», 1937, тамыздыц 13-i), 
«Барып турган зиянды контрабанды» («Казак эдебиеп» 1937, шщденщ 30-ы), «Жастарга 
Tepic идея беретш ютаптыц тукке де Keperi жок» («Казак эдебиеп», 1937, тамыздыц 31-i), 
«Жазушьшар уйымындагы улгшыл-фашист жаулардыц зиянды зардабын б1ржола куртайык» 
(«Казак эдебиен», 1937, казанныц 8-i) деген сиякты такырыптармен ызгарын шашып, уммш
шыгара келдь «Халык жауы», «тап жауы», «буржуазияшыл-ултшыл» «ултшыл-фашистер», 
«фашиспк диверсант», «фашист-куипктер», «банды», «контрабанды» «жалдамалы тебеттер», 
«арамзалар», «суркиялар», «сумелектер», «сумырайлар», «Kici е л п р г ш сумдар», «ултшыл 
элемент», «жат элемент», «ауыз жаласкан», «алашорда тебетгерш, «фашист кушкгерЬ), «ежелп 
жау», «алашорданыц суркия, зулым шпиондары», «ала аяк агенттер», «алашордшыл агент», 
«пантюркистк контрреволюция», « ей ЖYЗдi .. .нэлет», «аферистер», «жарамсак куйыршык- 
тар», «контрреволюцияшьш», «зиянкестер», «ултшылдык уы», «есуастык», «зулым иттер», 
«бандит», «баскесерлер» сиякты сусты сездер жазушыларга каргыс тацбасы болып басьшып, 
жиналыстардагы, баспасез бетшдеп уйренцикп «эшкерелепш терминдерге» айналды.
Казак жазушьшарыныц шпнде Б.Майлин «халыктыц душпаны Троцкийдщ атын Ленин- 
нщ атымен катар жазгандыгы» ушш «алашордашыл-ултшыл» акын-жазушылардан кешн 
алгашкылардыц катарында эшкереленсе, ше-шала С.Сейфуллин, 1.Жансупров, М.Эуезов, 
С.Муканов сиякты басты жазушьшарды да «колга алды». С.Сейфуллищц алдында кекектщ 
5-7-ci KyHflepi еткен жазушылардыц жиналысына келмед1 деп сынады: «Жиналыска Сэкен, 
1лияс сыкылды ipi жазушьшар катынаспады, эрине, бул сиякты ipi жазушьшар жиналыска келш, 
ездершщ кемшшктерш ездер1 журт алдында айтып, кемшшктерд1 жендеу репнде сейлеп, 
журтка мурындьщ болып, езара белсене катынасуцыц орнына, уйлершде жатып алды» («Ка­
зак эдебиеп», 20.VI. 1937). Э.Тэж1баев: «Сэкеннщ «Домбьфа» атты жинагы конфискаланды... 
Сэкен бул катесш айтуы керек ед1, Ол да жумган аузын ашкан жок» («Социалиспк Казак­
стан», 24.IV.1937) деп жазгырды. Осы сьшдардан кешн С.Сейфуллин кекектщ 11-шде болган 
Жазушьшар Одагы бастауыш партия уйымыныц есеп беру сайлау жиналысына катынасып, 
сез сейлед1. Сонда да («Социалиспк Казакстан», (15.IV, 1937) «Жиналыстыц аягында сейле­
ген Сэкен жолдас болды. Сэкен жолдастыц осы кунге дейш ез кемш ш гш кере алмай келе 
жатканы бул сезшен толык айкындалды» деп жазды.
«Социалистк Казакстан» газетшщ маусымныц 28-i мен шщденщ 6, 8-i кунп сандарындагы 
жазушьшар уйымын сынап жазган макалаларды талкылауга арналган партия жиналысында 
С.Сейфуллин бурынгы «сьшдардан» корытынды шыгарып, сынап сез сейлеуге мэжбур болады. 
«Сейфуллин жолдас Мукановтыц ipi кателерш, оныц тап жауларымен байланысы куш п 
екенднтн дэлелдедь Жумабаевты, Айсаринды уйымга алуга куш салгандыгын айтты». «Ал ме- 
нщ непзп катем Мукановтыц осындай либералдыгына, тап жауларына ini тартатындыгына

170
Дандай ЫСКАКУЛЫ
карсы болуын болсам да, сол карсылыгымды езше айтудан эр!, осындай кейб!р мэжшстерде 
айтудан эр! узак кете алмадым, тш сп жерлердщ алдына мэселе коя алмадым» деп, «кателк- 
TepiH» мойындайды. С.Мукановты жазушьшар уйымыныц басшысы ретшде сынаган бола­
ды. 

жүктеу/скачать 31,36 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: