Ютап жогары оку орындарынын студенттерше, магистрлерше, докторанттарына, эдебиеттанушы галымдарга, сондай-ак эдебиет суйер кепшшк кауымга арналган
жүктеу/скачать 31,36 Mb. Pdf көрінісі
|
Әдеби сын
| Эдеби сын тарихы
315 алып келген кемш ш к олкылыктар да сын, езара сын тургысынан принципй эцпме болды» деген ойлармен тушнделген. 1974 жылдыц эдеби корытындысына «Казак; эдебией» кещрек орын 6epin, толыгырак таныстырса, 1976 жылдыц эдеби жиынына оныц келемшен уш еседей шагын есеп берумен гана шектелшй (Талап пен жауап. Эдеби жыл корытындысына арналган жиналыстан. «Казак эдебией», 25.02.1977). Жиында Р.Токтаровтьщ проза, Т.Эл1мкуловтыц поэзия, Б.Сокпакбаев- тыц балалар эдебией, О.Бекеевтщ драматургия, Т.Токбергеновтщ сын жайлы баяндамала- рьша ей, ары кеткенде уш абзаптан гана орын бершсе, Казакстандагы орыс эдебией туралы баяндамасына «кызыкты болды» деп, булардан кеб1рек орын бершген. Жарыссезге шыккан С.Бакбергеновйн, Ж.Эбд1рашевтщ, К-Жумагалиевйц, К-Жумадшовтщ, К-1лиясовйц, К-Ь1с- каковтьщ, М.Жумагуловтыц, М.Сундетовтщ тек аттары гана аталган. Ал осы жиыннан «Лениншш жас» газет! жариялаган эдеби есепйц формалык жагы езше назар аудартады. Мунда ресмилктен repi ерк ш д к кеб1рек байкалады. Баяндамаларда не айтылганын мазмундап жатпай, олардыц кунарлы ойларьшан узшщш окшаулап беру, жиында айтьшган кейб1р пшрлерге ез кезкарастарын бщ цру бар. Мысалы, поэзия туралы баяндаган Т.Эммкуловтыц «Элец - ол проза емес. Кара сезден оныц болмыс-бедер1 мулде белек. Т ш де езгеше бейнел1 тш. Б1зде осы ерекшел1ктерд1 ескеру эл1 кемппн. Жаксы уйкасып, орайлы ой айткан шыгармалардыц бэрш поэзияга жаткыза беруге болмайды (А.Нысаналин, Б.Сарба- лаев. «Эткен жьш жэне эдебиет. «Лениншш жас», 23.02.1977) деген nkipiH калыц шрифй- мен Tepin 6epinTi. Осы сиякты барлык баяндамалардыц мазмунын баяндап жатпай, олардыц непзп багытын, сипатын, ересш аша тусейн 6ip-6ip абзацтан туратын узвдш ер кeлтipiп, тапкырлык, ш еберлк таныткан. Басылым жастарга арналгандьщтан да авторлар эцпмеш сол ыцгайда ербйкен. Коры- тынды да шыгармашыл жастарга орай жасалган: «Эдеби жыл корытындысын талкьшаудьщ барысын туйгенде ацгарганымыз - жас толкынныц эдебиет элемше батыл енш, ез унш кэмш ecTipTe бастагандыгы... Сез енершщ жас толкыны жуз-келбейн калыптастыру, оларды болашактыц жаркын жагалауларына беттету - еншмд1 де: творчестволык одакты да, ага каламгерлерд1 де, олардыц ездерш де, окырманды да самаркау калдырмай, кунбе-кун толган- тып, Te6ipeHin келедЬ>. «Лениншш жас» газетшщ эдеби сын материалдарын берудеп е зш д к бет-багдары, i3- дешстер1, эс!ресе жас окырманныц назарын езше б1рден аударатындай формалык, жанрлык ерекшелктер1, копшшк кезше тусерлктей орналасуы, кепке тусйпкй, угыныкты тшмен жа- зылуы ангарылады. Мысалга 1977 жылдыц эдеби корытындыларына арналган Казакстан Жазушылар Одагы уйымдастырган жиыннан Бакыт Сарбалаев жазган есеп й материалга кез ж упртейк. «Он е й ай ернектерЬ> атты такырыпка «Откен эдеби жыл корытындысын талкылаудан кешн» деген косымша аныктамалык-такырып косымша тагы да койылган. Ав тор осындай жиындардан жазылатын стандартты калыптан, ягни есептен кашып, езшше ернектеген. «Он е й ай ернектероде» жанрлык жагынан келгенде, макаланьщ да, сухбаттыц да, есепйц де элементтер 1 шебер киюласып, уйлеам тапкан. Макала «Журектердеп жиналыс», «Жьш жемйп», «Талкьшау тушндер») аталган уш бел1мнен турады. Булайша куру автордыц жиыннан жай гана есепй материал жазу емес, оныц нактылы корытындысы не болды, эдебиетке, окырманга не берд1 деген сауалдарга жауап 1здеушен туындаган. Оны макаланьщ басталуынан-ак байкауга болады. Мэселе б1рден тете с i не н ко йылган. «Жиын жабьшды. Журт тарай бастады. Осымен Казакстан Жазушьшар Одагы бас кармасыныц секретариаты уйымдастырып отюзген эдеби 1977 жылдыц корытындьшарына арналган талкылаудыц бйкеш ме? Жок, ол тэмамдалмапты. Жалгасып кейпй. Неге? Ce6e6i, 6ip жылдыц эдебиет! туралы сез 6ip кун д к талкылаумен бй е коймаса керек. Ец бастысы ол - журектерде, жанашыр окырман журектершде жалгасар. Оларда не айтылады, юмдер сейлейш д ей ш гой?» («Лениншш жас», 3.02.1978) - деген сауалды сейлемдерден басталуы бел1мшщ «Журектердеп жиналыс» аталганда алга койган максатын айкындап, ары карай соларга жауап 1зделед1. Автор жиында пэленшелер мынадай такырыпта баяндамалар жасап, мынадай мэселелерд1 айтты деген сиякты узаксонар жаттанды баяндаудан кашып, юмдердщ кандай такырыптарда баяндама жасаганын берумен гана шектелген. 316 Дандай ЫСК4К¥ЛЫ Жарыссезде сейлегендердщ де аты-женш атап, не айтканын б!р-ак сейлем1мен ацгарткан: «Ш емшбай Сариев: «Жастар казак поэзиясы антологиясына неге енбед1?» Рымгали Нургалиев: «Бугшп жиыннан туган кейб1р ойлар». Шона Смаханулы: «Сыкак - егей бала емес». Амантай Сатаев: «Дерекп прозаны да ескерешк». Токаш Бердияров: «Мыкты елец жазайык». Еслам Зшбаев: «Жалын» ашкан жас акындар». Музафар Эл1мбаев: «Басты мурат тенденцияны табу болсын». Осы кыска да нуска бершген сейлемдерден эдеби жыл корытындысына арналган жиын нан непзшен хабардар бола аласыз. BipaK автордыц максаты ол гана емес, «эдеби 1977 жыл корытындысыныц басты-басты белп-бедерлеро>. Макаланыц 6ipiHnii 6вл1м1 жиыннан жазылган есептщ мшдетш аткарып, онда кандай мэселелердщ каралгандыгынан хабардар етсе, соцгы екеушде жиынныц мэш мен мацызы, корытындылары сез болады. Автор мунда да жаттандылыктан кашып, ез1 баяндамайды. Эцпме тш ш мен баяндамашыныц, окырман- ныц арасына курылган. Макалада тш ш непзп баяндамашыларга сауалдар кояды; суракгарга К-Ыскаков, Ж.Эбд1рашев жауаптар бередц оларга «окырман» niicip бщцредь «Окырманныц» сездершде жалпы эдебиетке, баяндамага деген п ш рлер бар. «Окырман» поэзия туралы «...окыганда отка орал, epiTin журе беретш ютаптар тугш кейде елендерд1 сирек ушьфатамыз. Содан соц баяндамашы т а м ш д е п 6ipa3 акындар- - (пздщ эл1 жыга танымаган, ягни ездерш эл1 жыга таньггпаган каламгерлер. Б1здщше, Т.Молдагалиевтщ баяндамасында сыр кеп те, сын аз. Ол енер елецге де акындык кезбен карагандай»; проза жайлы «Б1зге Эетм Таразидщ баяндамасы унады... Дегенмен, Эимнщ баяндамасьшда талап-талгам кеп те, талдау аз. Оньщ кейб1р ютаптар туралы n k ip туйшдеу1 сол ютаптарга жазылган аннотациялардан аспады. Булайша айтканда, ол булактыц кезш ашады да, ещц бас койып inie бергешнде жаба кояды»; драматургия хакында «Б1зд1цше, Калихан Ыскаковтыц баяндамасы сырбаз да сындарлы. Ец бастысы - ол барды базар ете бшдь Жаксыны асырган жок, жаманды жасырган жок. Талгамына талдамы сай шыкты»; балалар эдебиет 1 жайында «... казак сез енершщ ец ежелп де алып арналарыныц 6ipi емес пе?.. Алайда баяндамашы сол булактыц барлык бедерлерш айтпагандай» - дегендей пш рлер бш дорпт. «Окьфманньщ» cesi кыска болганымен де онда конференцияныц калай еткендш , баяндаманыц сапасы, мэселен!ц каншалыкты кетерш- г е н д т жайлы аса мацызды маглуматтар бар. Макаланыц соцындагы «Талкьшау туйшдшершде» автордыц, ягни Б.Сарбалаевтыц аты нан корытынды жасалган. Санамаланып бершген ой тушндершде эдеби жиынныц таглым- ды тустарын атап етумен жүктеу/скачать 31,36 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|