Ютап жогары оку орындарынын студенттерше, магистрлерше, докторанттарына, эдебиеттанушы галымдарга, сондай-ак эдебиет суйер кепшшк кауымга арналган
Kerri» (сонда, 130-бет) - деген оптимистк жолдармен аякталган. Казакстанныц халык жазушысы Эбщжэмш Нурпейгсовтщ eciMi
жүктеу/скачать 31,36 Mb. Pdf көрінісі
|
Әдеби сын
| Kerri»
(сонда, 130-бет) - деген оптимистк жолдармен аякталган. Казакстанныц халык жазушысы Эбщжэмш Нурпейгсовтщ eciMi кальщ окырманга кещнен танымал. Ом1ршде 6ipfle-6ip рет туган кунш, мерейтойын атап етпеген жазушыныц 80 жылдьщ мерейтойы карсацында жазушы Смагул Елубайдыц «Эбе элемЬ> атгы макаласы жарьщ кердг Макалада мынадай 6ip деталь бар. Сексен жылдьн'ыцызды тойлау керек дегендерге Эбекец елп етпейд! екен. Э.Нурпешсов «Жазушы ушш салтанат, нагыз той талантты шыгарма жазу гана, оны окырманныц акжарылып багалауы... Миллиондаган окырманыц сен жазган кттап- пен кауыпщанда шын толкыса, эсер элемше беленсе нагыз мереке, нагыз той сол. Сен сез1м- мен, жаныцмен, каныцмен жылдар бойы кагаз бетшде сомдаган кешпкерлерщнщ миллиондар- дыц рухани cepiriHe айналганын кору (егер оны керуге жазса), жазушыныц нагыз жецйл сол. Озгенщ 69pi - жалган. Бэр1 - пендешшк» («Егемен Казакстан», 29.10.2004) - деп бшедь Смагул Э.Нурпешсовтщ азаматтык ажарын ашуга умтылган. Сондыктан да жазушыныц ем1рлк уетанымдарын а за р т а алатын окигаларды, ой-пшрлерш тшге тиек ете отырьш, хал кына адал кызмет erin келе жаткан каламгердщ азаматтык тулгасын жасай алган. 1986 жылгы Желтоксан окигалары кезшде Кремльдщ казак ултына кара куйе жагып, айтылтаньша карсы «Правда» газеп бетшде егемецщ елдщ етегше жармаскан Солженициннщ 506 Дандай ЫСКАК,¥ЛЫ сандырагына «Известия» газетшде тойтарыс бергеш, 1990 жьшы экологиялык жагдайга бай ланысты кун керу максатымен Алматы манына кешш келген 120 уй Аралдык боскындарга жогары органдарга Kipin журш, тургьш жай мэселесшщ дурыс шешшуше жэрдемдескеш сияк ты фактшерд1 баян eTyi аркылы жазушыньщ ултына еткен кызметш езгеге улп етедг Э.Нурпешсов эдебиеттщ улт ем1рщцеп орны хакында «ултка кызмет етудеп жазушыньщ басты парызы - жазу. Жаксы жазу, улт уйыткысы болар эдебиет тудыру. Улкен эдебиет жок жерде улкен улт жок... Улт болу кепш - улкен эдебиет. Казак эдебиеп еспей, казак ejii еспейдЬ - деп бшедг Сондыктан да оган камкорлык жасап отыру - ертещн ойлаган мемле кет басшыларыньщ барлык уакытта да естен шыгармайтын мшдеп. Эдебиет дегешм1з, ец алдымен, керкем тш. Ал тш дегешм1з - улт. Tini дамыган болса, улты да дамиды, кушейедг Сондыктан да елшщ ертещн ойлайтын зиялылардыц жанын же- гтдей жеп, кундв-туш мазалайтын - тш. Тэуелиздк алганнан кейш жан-жакты дамуьша бар лык жолдар ашьшьш, мумкшдктер туган казак тшшщ бупнп женмЫреген жай-куш жазушы ньщ жан-журегш мазалайды: «Тш ц болса, анау, дшщ болса, мынау... Тэуелаздк алган алгаш кы жылдары ел ецсеа кандай кетерш п ед1! Кайда соныц бэр1?» (сонда). С.Елубайдыц «Эбе элем!» - Э.Нурпешсовтщ каламгерлк келбетш шыгармашылыгы- мен астастыра отырып, азаматтык тургыдан жасаган сынныц узд к улгшершщ 6ipi дерлк шыгармашылык портрет. Смагулдыц С.Нарымбетовтщ 60 жьшдыгына орай жазган «Сатыбалды» атты макаласын да оныц жазушылыгын кыска кайырып, непзшен казак киносына сщ рген ецбегш жогары багалапты. «Сатыбалды сарац жазады. Сапаны ойлайды... 6i3 онымен мактанатынымызды гана 6LrmipriMi3 келдЬ> («Казак эдебиеп», 17.03.2006) - депп. С.Елубайдыц ез1 алпыска келгенде каламгер агасы 96im Кекшбаев жылы леб1з бищршть Ooiui Смагул туралы эцпмеш б1рден бастамайды; алпысыншы жылдары Турюменстанга агайындарын 1здеп, туысканшылап журш, кумныц ортасында отырган малды ауылда болып, керген-бшгещцгш еске алады. Ел басына ауыр кун туганда, бас саугалап, жат журтка аууга мэжбур болган, езге елде журсе де туган жерш, елш умытпаган сол 6ip кауым казактьщ тур- мыс-Tipiirijnri, арман-ацсары С.Елубайдыц «Ак боз уй», «М1нэжат», «Жалган дуние» три- логиясында шынайы KepiHic тапканын теб!рене отырып жазыпты. Макала «Смагулдыц бел- деуше аркыратып аргымак байлаган ак боз уйшен еспр куаньпнымыз кеп болтай...» («Егемен Казакстан», 21.03.2007) - деген агалык ак тшекпен аякталган. Э бш тщ тагы 6ip макаласы драматург Калтай Мухаметжановтыц шыгармашьшыгына ар- налыпты (Шерменде шерткен шеж1ре. «Егемен Казакстан», 24.12.2008). «Калтай Мухаметжа- нов - казак драматургиясындагы кайталанбас тулга» екещцгш айткан автор драматургтьщ азаматтык болмысын, адами касиеттер1н ашуды алдына максат етш койыпты. Сонымен 6ip- ге Калтай пьесаларыныц элеуметттк астарларына Ke6ipeK ун1лген. Эдебиетке еткен гасырдьщ алпысыншы жылдарында келген Э.Кекшбаев - бупнп кундер1 казак эдебиетшщ кернекп екшдершщ 6ipi. Шыгармашылык жолын елец жазуцан бастаган ол кешннен прозага ауысып, казак eMipiHiH тутас 6ip кезендерш керкем кестелеген туындыла- рымен эйгш жазушы болды; Эдебиетоц сынымен айналысып, казак эдебиенн1ц б1рсыпы- ра екшдершщ шыгармашылыктары жайлы nkip 6umipin, эдеби эсселер жазды. Олардьщ кей- б!реулерше жогарыда токталып етт1к. Сынныц эдеби сипаты бар, сондыктан да ол эдеби керкем сын аталады десек, соныц жаркын мысалы, суреткер сыныныц озык у л п а репнде Э.Кек1лбаевтыц казак каламгерлер! жайлы жазган эсселерш атауга болады. «Оз басым мерейтой тугш , уйлену тойымды да етк1зген емесшн. Балалардыц уйлену тойын етк!зд1м... Ешимге ешкашан «мен1 умытпа» деп колка салып, «меш умытпацдар» деп, бопса айтып кермеген секщцмш. Барга канагат, шуюршшк» - деп бшепн казактьщ ул кен жазушысы Эбпн Кекшбаевтыц мерейтойларын казак эдебиет1н1н тойы репнде эдеби журтшылык ке(пнен атап етш отырды. 2003 жылы Э.Кек1лбаевтыц 70-ке толуына орай оньщ шыгармашылык жолына назар аударып, n iK ip бивдрген 6 i p H e u ie макала жарык керд1. Солардыц ш ш де М.Жолдасбековтщ «Эулие немесе Кекшбаев феномеш» туралы толганыс» «Егемен Казакстан», 27.01.2009), С.Кирабаевтыц «Суреткер» («Егемен Казакстан», 24.07.2009), Т.Медетбектщ «Шыцырау» («Егемен Казакстан», 25.08.2009), макалаларына арнайы токтала кеткен жен. Мырзатай Эб1штщ мерейтойына орай бшд1рген жылы леб1з1н1ц такырыбынан-ак не айт- калы турганын байкаткан. Ен алдымен, Э.Кекшбаевты Мацгыстаудан шыккан 363-mi эулие Эдеби сын тарихы 507 деп атайды. Содан кешн Э б ш т бугшп казак когамындагы феномен кубылыс санайды. 0йт- кеш, «06ini - философ, ойшыл, шешен, терец жазушы, улкен саясаткер, кернекп мемлекет api когам кайраткерт. Автор ез ойларын ары карай осы niKipi тещрепнде ерб1ткен. « 0 з ба сым 06iurri адам аягы баспаган арал секшд1 кунде ашамын, ашкан сайын жаца кырынан танимын» - дей келе e3i ашкан 0 б ш элемш толгана эцпмелейдг 0.Кекшбаев - алдымен улкен суреткер. Автор суреткердщ шыгармаларын талдап жат- пайды, оныц н еп зп касиеттерше, казак эдебиетше экелген жацалыктарына назар аударады. Эдебиет сез eHepi десек, Мырзатай Э.Кекшбаевтыц сез ернегше ерекше мэн берген: «Жазу шыныц лексикасы бай, шурайлы, нэрл1 сездщ коры баурай бередг Кундел1кп колданыста жок, эзелп бабалардыц койны-конышынан умытылып тусш калган сезд! тап басып, «сейлет- кенде» epkci3 ризальщ сез1мге беленеаз... Кез алдыцызга керкем сурет калкып шыгады. Жазушыныц керкем ойлауы - туган, ескен ортасымен епз тамшыдай. Em6ip каламгердщ сез саптасына уксамайды. 0з1нше белек, киыр кекжиеп кец, 6ipereft тынысты кубылыс. Yc- •прт шешендердщ тегш сейлейтш суырып салмасын, тапкырлыгын еске туЫредг Сейлем- дер! жагага жылжыган тещз толкынына уксап, 6ipiH-6ipi асыктырып, ыгыстырып, ентелеп, эдем1 6ip KepiHic курайды. Iunci ыргагы басым. ¥йкаска бешм... Казак TijiiHin таскайнарынан буырканып шыгып жаткан гажайып тш байлыгына тэнт! боласыз... Ец ганибен жазушы сездщ жанын сезше алады. Бейне, виртуоз сазгерлер секивд тщцщ тас булактай кезшен нэр алып, ана тшм1здеп байтак байлыкты молынан колданып, стильдк жацалык ашады. Сездщ жүктеу/скачать 31,36 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|