З. Е. Колумбаева
жүктеу/скачать 1,01 Mb. Pdf көрінісі
|
Kolumbaeva
- Бұл бет үшін навигация:
- 8.1 XIXғ. 1-ші жартысындағы патша реформалары және Кіші және Орта жҥзде әкімшілік- территориялық жаңа жҥйенің енуі
| 8-ші тақырып.
ҚАЗАҚ ҚОҒАМЫ XIX ҒАСЫРДА Кезеңнің ерекшеліктері: - 1822ж. М.Сперанскийдің басқаруымен жасалған 1822ж . «Сібір қазақтары туралы жарғы» Орта жҥздегі хандықты жоюға арналды; - 1822ж. «Орынбор қырғыздары жҿніндегі жарғы» Кіші жҥздегі хандықты жоюға арналды; - 1865ж. ҥкімет Қазақ даласын басқару туралы «Ереженің» жобасын даярлау ҥшін Далалық комиссия қҧрды; - 1867-68жж. реформалар бойынша Қазақстан территориясы 6 облысқа топтастырылды. 8.1 XIXғ. 1-ші жартысындағы патша реформалары және Кіші және Орта жҥзде әкімшілік- территориялық жаңа жҥйенің енуі М.Сперанскийдің басқаруымен жасалған 1822ж . «Сібір қазақтары туралы жарғы» Орта жҥздегі хандықты жоюға арналды. Қазақ даласының территориясы Батыс Сібірге қарады. Орталығы 1839 жылға дейін Тобылда, 1839 жылдан Омбыда орналасты. Жарғы бойынша ҽкімшілік- территориялық жаңа жҥйе: - Окруктік приказ - окруктерді биледі онда ҽкімшілік, полиция, сот орналасты; - приказды аға сҧлтан басқарды; - аға сҧлтан 3 жылға сайланды; - оған уақытша майор атағы берілді; - ҥш сайлаудан кедергісіз ҿтсе дворяндық диплом берілді. - бір округке - 15-20 болыс енді, басында –сҧлтан тҧрды, билігі- орындаушылық тҥрінде: округтік приказдың (дуанның) ҥкімін жҽне сот ҥкімін орындау; - әр болыс 10-12 ауылдан тҧрды, басында- ауыл старшындары, олар 3 жыл сайын қайта сайланып отырды жҽне округтік приказ бекітіп отырды; - әр ауылда 50-70 шаңырақ бірікті; - сот істері: азаматтық (тҧрмыстық дау) жҽне қылмыстық, басқаруға тҽртібіне қарсы арыз; - салық жҥйесі- ҽр шаруашылық «жасақ» салығын тҿледі. - жарғыны қабылдаған қакзақтар бес жыл салық тҿлемінен босатылды. - Уҽлидің орнына ел басшылары ҧсынған Ғҧбайдолла патша ҥкіметі тарапынан қолдау таппады. - 1822ж. «Орынбор қырғыздары жҿніндегі жарғы» Орынбор генерал- губернаторы П.К. Эссен Жарғы жобасын жасалып, 1824ж. Азиялық комитетте бекітеді. Жарғы бойынша Кіші жүз үшке бӛлінді: Батыс - байҧлы, Орта - Жетіру жҽне жартылай Ҽлімҧлы, Шығыс - Ҽлімҧлы, қыпшақтар мен арғындар; - Билік басындағы сҧлтандар- правительдер Орынбор шекаралық комиссиясының қҧрамына еніп, 4 кеңесші жҽне бай қазақтардан 4 заседатель кҿмекшісі болды; 42 - Комиссия ҿз істері бойынша губернатор алдында есеп берді; - Ҽр сҧлтан правительде офицер басқаруымен казак ҽскері болды; - Жҽне ставкалары казак станциялары мен бекіністерінде орналасты; - 1831ж. бастап дистанция қҧрылды; - Кіші жҥздің ҽкімшілік қызметкерлерін шекаралық комиссия ҧсынысымен Орынбор генерал- губернаторы тағайындады; - Кіші жҥздің соңғы ханы Арынғазы Петерборға келіссҿзге келген кезде тҧтқындалып, Калуғаға жер аударылды; жүктеу/скачать 1,01 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|