З. О. Дүкенбаева ХХ ғасырдың 20-40 жылдарындағЫ Ұлт зиялылары

әрекеттерге   баруға,   толыққанды   шығармалар   тудыруға   қолайсыз 
болғанымен ұлт-азаттық идеясы өлген жоқ.
Өкініштісі   –   адамзат   өркениетінің   көш   басында   болып   келген 
еуропалық   мәдениет   қазақ   қоғамына   отаршылдық   дәуірде   келді. 
Патшалық   Ресейде   және   кеңестік   Одақта   қазақ   мәдениетін 
қалыптастыруға үлкен әсері болған еуропалық дәстүрлер орыстар арқылы, 
орыс   ойында   қайнап-қорытылып,   патша   дәуірлерінің   миссионерлері 
арқылы,   кеңес   дәуірінің   қызыл   үгітшілері   арқылы   қазақ   сахарасына 
жеткізілді.   Бұл   тақырып:   еуропалық   дәстүрлердің   қазақ   мәдениетін 
қалыптастырудағы   рөлі   зор   маңызды   ғылыми-тарихи   мәселе,   сонымен 
қатар дербес зерттеулерді қажет етеді. Осы үлкен проблеманың құрамдас 
бөлігі – қазақтың шығармашылық интеллигенциясының қалыптасуындағы 
еуропалық дәстүрлердің рөлін ашып, айқындаудың үлкен ғылыми маңызы 
бар.
Еуропаның   әсерін   тек   шығармашылық   интеллигенцияға   қатысты 
қарағанның өзінде, бұл үлкен әрі күрделі тарихи проблема екендігі айқын 
көрінеді.   Қазақтың   ұлттық   интеллигенциясына   еуропа   әсерінің 
прогрессивті жақтары мен кері ықпалын айырып көрсету мәселесі – жеке 
докторлық   диссертацияға   арқау   етсе   де   артық   болмас   еді.   Тіпті   бұл 
мәселені тарихшылар ғана емес, бүкіл қоғамтанушы ғалымдардың да жан-
жақты   зерттеуін   қажет   ететіндігін   біздің   бүгінгі   болмысымыз   да 
дәлелдеуде.
Отаршылдық   заманда   ұлттық   санамызға   терең   орнығып   үлгерген 
"еуроцентризм"   ұғымынан   арылу   мәселесі   -   бүгінгі   күннің   өзекті 
мәселесінің біріне айналды. Ал бұл мәселе – ең алдымен шығармашылық 
интеллигенцияның төл мәселесі болып табылады.
Еуропа мәдениетінің әсерін қазақтар үндістер немесе жапондықтар 
сияқты   тікелей   сезінген   жоқ.   Еуропа   мен   Қазақстанның   екі   ортасында 
Ресей сынды ұлыдержавалық, империялық саясатты алып ел тұрды. Қазақ 
елі   өзінің   геосаяси   жағдайына   байланысты   Ресейге   тәуелділікке   түсіп, 
бірнеше ғасыр бойы орыстануға мәжбүр болды. Екінші сөзбен айтқанда, 
жалпыадамзаттық   рухани   құндылықтарды,   Еуропа   мәдениетін   игеру 
жолында   алдымен   орыс   мәдениетін   оқып-үйренуге,   орыс   тәрбиесін 
басынан   өткеруге   тиісті   болды.   Еуропаға   көп   жағдайда   орыс   көзімен 
қарайтын   болды.   Сондықтан   да   біздіңше,   еуроцентризм   дегеніміздің 
жартысы “русоцентризм” болып табылады.
Большевиктік   идеологтардың   пәрменді   шабуылының   басты 
нысанасы   –   халық   арасында   беделі   зор   ақын-жазушылар,   сөз   өнерінің 
шеберлері   болды.   Сондықтан   да   ақын-жазушылар   қатары   үлкен 
өзгерістерге   ұшырады.   Кеңес   өкіметінің   алғашқы   жылдарында   қазақ 
әдебиеті мен бүкіл мәдениетінде жетекші орын алған тұлғалар отызыншы 
жылдардың екінші жартысына қарай түгелдей дерлік жойылып, олардың 
орнын жаңа қаламгерлер басты. Алғашқылардың қазақ қоғамына ықпалы 
184

өлшеусіз   зор   болса,   кейінгілердің   қызметі   –   Коммунистік   партияның 
идеологиялық құралы болумен шектелді.
Жұмыстың   алғашқы   тарауларында   біз   қазақтың   шығармашылық 
интеллигенциясының   тарихын   нақты   статистикалық   мәліметтерді 
қолданып   зерттеудің   қиындығына   тоқталған   едік.   Зерттеудің   бұл   әдісі 
қиын   болғанымен   болашақта   іске   асырылатынына   кәміл   сенеміз. 
Компьютерлік техниканың көмегімен шығармашылық интеллигенцияның 
әрбір   өкілін   есепке   алып,   облыстар   мен   республикалық   мұрағаттардың 
құжаттарындағы   деректер   мүмкіндігінше   толымды   түрде   ғылыми 
айналымға   енгізілуге   тиіс.   Мұрағаттармен   қоса   мерзімді   баспасөздегі 
мағлұматтар   кешені   сұрыпталып   алынуы   қажет.   Деректердің   барлық 
көздерін   іске   жаратылуына   ұмтылып,   нысаналы   түрде   кешенді   ізденіс 
жүргізілуі тиіс. Бұл үлкен әрі игілікті жұмыс бүкіл мәдениетіміздің өткен 
жолын тануға әкелетін талпыныс болар еді.
ХХ   ғасырдың   жиырмасыншы   жылдарына   дейін   қазақтың   ақын-
жазушылары көп болды. “Өнер алды – қызыл тіл” деп білген қазақтың 
поэзия өрендері шығармашылық интеллигенцияның өзге өкілдерінен сан 
жағынан   басым,   қоғамдық   қызметі   жағынан   жетекші   орын   алып   келді. 
Ақындардың   санын   ешкім   есепке   алмады.   Белгілісі   –   мыңдаған   ауыл 
болса,   мыңдаған   ақын   да   болды.   Алғашқы   прозаик-жазушылар,   әдеби 
сыншылар мен драматургтердің басын қосып есептегенде оншақты ғана 
қаламгер болды.
Жиырмасыншы   жылдары   қазақтың   ақын-жазушылары   өздерінің 
шығармашылық ұйымдарын құруға кірісті (“Талап” – 1922 ж., “Алқа” – 
1924   ж.;   ҚазАПП   –   1925   ж.).   Әдеби   пікірталастар,   саяси   күрес   ұлттық 
шығармашылық   интеллигенциясын   жіктерге   бөлді.   Төңкеріске   дейін 
қалыптасқан интелигенттер пролетариатқа жат көзқарастарды жақтаушылар 
ретінде   дұшпан   саналып   республиканың   мәдени   өмірінен   ығыстырыла 
бастады.   1930   жылы   ҚазАПП-тағы   қазақ   ақын-жазушылар   саны   100-ге 
жақындады.
Отызыншы   жылдары   қазақ   интеллигенциясы   бұрын-соңды   болып 
көрмеген  нәубет-алапат ашаршылықты халықпен бірге басынан өткерді. 
Ұлттық   шығармашылық   интеллигенциясы   1937-1938   жылдары   жаппай 
саяси қуғын-сүргінде өзінің ең таңдаулы өкілдерінен айрылды. 1939 жылы 
латын   жазуынан   кириллицаға   өту   науқанын   жүргізді.   Орыстану   үрдісі 
жедел   қарқынмен   күшейіп,   ғылымда   таптық,   еуроцентристік   көзқарас 
басым орын алды.
1920-1930   жылдары   қызмет   еткен   қазақ   зиялыларының   Жамбыл 
Жабаев, Мұхтар Әуезов, Қаныш Сәтбаев сынды аса дарынды өкілдерінің 
атақ-даңқы бүкіл әлемге тарады. Әбіш Кекілбаев заңғар жазушы Мұхтар 
Әуезов туралы:  “Дүниежүзі классиктері санатынан мәңгілік орын тепті” 
[346] деп жазды.
185

Қазақ  театры  бас кезінде  ұлттық нышаны басым  мәдениет  ошағы 
еді.   Оны   құрған   арнаулы   білімдері   жоқ   ауыл   өнерпаздары   болды. 
Отызыншы жылдары Мәскеу мен Санкт-Петербургтегі театр студиялары 
мен институттарын бітірген жастар қазақ театрын еуропаландыра бастады. 
Қырқыншы жылдардың қарсаңында қазақ театры заман талабына сай биік 
белеске көтерілген ұлттық мәдениеттің үлкен саласына айналды. Қазақтың 
алғашқы кәсіпқой артистері болған кешегі ауыл өнерпаздарының табиғи 
таланттарына білім қосылғанда шығармашылық қабілеттері толымдырақ 
ашылды, кәсіби шеберлігі арта бастады. Білімді Ресей оқу орындарынан 
алған   соң,   шеберлікті   орыс   оқытушыларынан   үйренген   соң,   қазақ 
жастарының   біршама   орыстануы   түсінікті   еді,   осының   әсерінен   қазақ 
өнерінің де ұлттық нәрінен айырыла бастап, орыстанып-еуропалануы да 
заңды құбылыс болды. 
Зерттеудің   нәтижесінде   біз   ұлттық   шығармашылық 
интеллигенцияның   тарихын   зерттеуге   байыпты   жоспарлы   түрде   кірісу 
қажеттілігіне   көзіміз   жетті.   Мұны   қазақтың   өз   тәжірибесі   де,   көрші 
елдердің   үлгісінен   көруге   болады.   Тарихи-зерттеу   жұмыстары 
зиялылардың шығармаларының мүмкіндігінше толық жинақтарын басып 
шығарудан   басталуы   керек.   Серәлі   Лапин,   Бақытжан   Қаратаев, 
Мұхаметжан   Сералин,   Ғаббас   Тоғжанов,   Хамза   Жүсіпбековтің 
туындыларының жинақтары кітап болып шығуы қажет. 
Қазақстан   жазушылар   одағын   басқарған   Мұстафа   Қайыпназаров, 
Ілияс   Жансүгіров,   Ғаббас   Тоғжанов,   Сәбит   Мұқанов,   Ғабит   Мүсірепов, 
Ғабиден   Мұстафин,   Мұхаметжан   Қаратаев,   Дихан   Әбілев,   Әбділда 
Тәжібаев, Ә.Жаймұрзин (1951-1953 жж.), Әди Шәріпов, Әнуар Әлімжанов, 
М.Жұбанов,   Олжас   Сүлейменовтердің   рухани,   тарихи   мәні   үлкен 
еңбектерін саяси-идеологиялық түсініктерден арылтып, тиянақты зерттеу 
қажет.
Қазақстандағы ғылым тарихы, ғылыми интеллигенцияның бірнеше 
ұрпағының өмірбаяндары қызықты зерттеулердің тақырыбы болуға тиісті. 
Республикамыздың сан-салалы ғылымының дамуына үлкен үлес қосқан, 
Ұлттық   ғылым   академиясының   өсуіне   өмірін   сарп   еткен,   жоғары   оқу 
орындарда   ғылым   мен   оқу-тәрбие   ісін   қатар   жемісті   жүргізген 
ғалымдардың   өмірі   мен   қызметі   тарихи   зерттеулердің   объектісі   болуға 
тиісті. 
Мемлекетімізге қазақтың музыкалық фольклорын жинап-зерттейтін 
мамандандырылған   ғылыми   институттың   өте   қажеттігі   айқын   сезіледі. 
Мұндай институт ашу туралы Қазақстан өкіметінің шешімі 1936 жылы 29 
қыркүйекте   қабылданған   болатын   [347].   Алайда   бұл   шешім   осы   күнге 
дейін   іске   аспай   келеді.   Бұл   институт   музыкалық   мұрамен   қатар   саз 
өнерінің  қазіргі  заманғы өзекті  мәселелерімен де  академиялық ғылыми-
зерттеулер   мекемелері   дәрежесінде   айналысар   еді.   Мұндай   орталықты 
құруға   қажетті   білікті   кадрларымыз   баршылық.   Отызыншы   жылдары 
186

аталған   институттың   құрылмауының   басты   себептерінің   бірі   –   ұлттық 
кадрлардың жетіспеуі болған еді. 
Соғысқа дейінгі кезеңде қазақтың тұңғыш кәсіпқой суретшілері мен 
киногерлері   пайда   болды.   Бұл   ұлттық   мәдениеттің   өрісін   кеңейткен 
игілікті   құбылыс   еді.   Қазақтың   суретші,   кескіндемешілері,   кино 
қызметкерлері   аз   уақыттың   ішінде   көркемөнердің   осы   салаларындағы 
әлемдік   дәстүрлерден   тиісті   тағлым   алғандығын   танытып,   жоғары 
деңгейдегі үздік туындылар бере бастады.
1917   жылғы   Қазан   төңкерісі   мен   Ұлы   Отан   соғысының 
аралығындағы
 
кезең
  қазақтың
 
ұлттық
 
шығармашылық 
интеллигенциясының қанды қырғынға ұшыраған заманы болды. Ұлттық 
шығармашылық   интеллигенцияның   алғашқы   ұрпағы   болып   табылатын 
театр қызмеркерлері, журналистердің  бір бөлігі, әдебиет пен ғылымның 
көптеген   салаларындағы   тұңғыш   қаламгерлер   мен   ғалымдар   шоғыры 
атылды. Қазақ халқы үшін ұлттың ұйытқысы, ары, рухани күші болған 
алдыңғы   қатардағы   азаматтардың   шығармашылық   интеллигенцияның 
бүкіл   бір   ұрпағының   құрылып-жойылуының   зардабы   өлшеусіз   ауыр 
болды. Бұл ұлтымыздың өркениет жолындағы қадамын әлсіретті.
Кеңес   өкіметі   кезінде   саяси   қуғын-сүргінге   ұшыраған 
шығармашылық   интеллигенция   өкілдерінің   мұралары   мұқият   жиналып, 
зерттеліп, кеңінен насихатталуға тиіс. Бұл мұра ұлтымыздың баға жетпес 
рухани   байлығы   болып   табылады.   Осы   уақытқа   дейін   бұл   бағыттағы 
жұмыс   жүйесіз,   жеке   зерттеушілердің   бастамашылығымен   жүргізіліп 
келді.   Ендігі   уақытта   ғылыми   зерттеулер   арнаулы   бағдарлама   бойынша 
жоспарлы түрде жүргізіліп, жан-жақты қамтамасыз етілуі керек. Бұл үлкен 
істің   үйлестірушісі   Ұлттық   Ғылым   академиясының   Шоқан   Уәлиханов 
атындағы тарих және этнология институты болуы қажет. 
Қазақстанның   мемлекеттік   тәуелсіздік   алған   соңғы   10   жылдың 
төңірегінде   жарық   көрген   зерттеулер   ұлттық   тарих   ғылымының 
жалпыадамзаттық құндылықтарға бет бұрып, объективті ғылым арнасына 
түскендігін   айғақтайды.   Соңғы   жылдардағы   ғылыми   туындыларға   тән 
басты   ерекшелік   –   Кеңес   дәуірінде   орын   алған   келеңсіз   әдістемелік 
принциптер   мен   схематизмнен   арылуға   деген   ұмтылушылық   болып 
табылады. Алайда бұл ізгілікті бетбұрыс оңайлықпен келмеді.
Шығармашылық   интеллигенция   туралы   теориялық   пайымдаулар, 
оның тарихы, қазіргі замандағы қоғамдық рөлі жөніндегі зерттеулер өзінің 
жиынтығында   бір   ілімді   құраса,   бұл   ілім   –   мәдениеттану   аталатын 
қоғамтану   ғылымының   үлкен   бір   саласының   құрамдас   бөлігі   болып 
табылады. Мәдениеттану ғылымының тарихнамасы, этномәдени кеңістік 
туралы   түсіндірмелері,   қазақ   мәдениетінің   даму   ерекшеліктері, 
алғышарттары жетілу жолының заңдылықтарының (көшпелілер мәдениеті, 
түркілік   негіздері,   мұсылмандық   сипаты)   қазақтың   төл   мәдениетін 
құрайтын   типтерге   (архаикалық,   мәңгүрттік,   маргиналдық,   еуроазиялық 
187

мәдени-әлеуметтік   типтер)   ұласуы   жөніндегі   ғылыми-теориялық 
пайымдаулар   шығармашылық   интеллигенцияның   өткен   жолы   мен 
болашағын   түсінуге   көмектеседі.   Мәдениет   танудың   теориялық 
проблемаларымен айналысатын ғалымдардың хронотоп (мәдени кеңістік 
пен уақыттың бірлігін білдіретін ұғым – З.Д.) жөніндегі ілім қағидалары, 
архетип   (этносқа   ортақ   көмескі   сана,   қауымдық   тылсым)   Батыстық, 
Шығыстық, Еуроазиялық мәдени типтерден қазақы типтің өзгешеліктері, 
мәдениеттің  ішкі қайшылықтары, мысалы бір жағынан шығармашылық, 
жаңашылдық, жасампаздық тенденция өкілдері мен архаикалық (архаизм – 
мәдениеттің   өтіп   кеткен   сатыларын   қайтадан   қалпына   келтіруге 
бағытталған   талпынысы)   тип   өкілдерінің   арасындағы   күрес   туралы 
зерттеулерінің   біздің   тақырыбымызды   ғылыми   тұрғыдан   ашуға   көмегі 
тиеді. 
Шығармашылық   интеллигенцияның   қоғам   өмірінде   ерекше   орын 
алатындығын   төмендегі   құбылыс   айқын   көрсетсе   керек:   2000   жылы 
ақпанда   беделді   замандастарымыздан   құралған   қоғамдық   кеңестің 
шешімімен   қазақ   тарихындағы   ең   таңдаулы   10   адам   “Мыңжылдық 
саңлағы” және 10 адам “Ғасыр саңлағы” аталды. “Мыңжылдық саңлағы” 
аталғандардың   –   Ахмет   Иассауи,   Әз-Жәнібек   хан,   Мұхаммед   Хайдар 
Дулати, Төле би, Қазыбек би, Әйтеке би, Абылай хан, Құрманғазы, Шоқан 
Уәлиханов,   Абай   –   сегіз   өкілі   рухани   мәдениетіміздегі   данышпан 
бабаларымыз,   шығармашылық   интеллигенцияның   аса   көрнекті   биік-
шыңдары, дана-зиялылары. Қазақ хандығының негізін қалаған Әз-Жәнібек 
хан   (ХV   ғ.)   мен   ұлт   тәуелсіздігін   сақтап   қалған   Абылай   хан   қазақ 
мәдениетінің өрістеп, дамуына қажетті жағдай жасады. Абылайдың ұлы 
мемлекет қайраткері, әрі күйші болғандығы да белгілі. Ал “Ғасыр саңлағы” 
атағына   ие   болған   Әлихан   Бөкейханов,   Ахмет   Байтұрсынов,   Дина 
Нүрпейісова,   Мұхтар   Әуезов,   Қаныш   Сәтбаев,   Бауыржан   Момышұлы, 
Дінмұхамед   Қонаев,   Нұрсұлтан   Назарбаев,   Олжас   Сүлейменов,   Тоқтар 
Әубәкіров – он арыстың бәрі – ғылым, әдебиет пен өнер өрендері, ұлт 
мәдениетін   жаңа   биікке   көтерген   аса   ірі   қайраткерлер.   Біздіңше, 
мыңжылдықта дара туған озық тұлғалар қатарына данышпан Бұқар жырау 
(1693-1787),   ұлы   ағартушы   Ыбырай   Алтынсарин   (1841-1889),   ал   ХХ 
ғасырдың   саңлақтарына   күрескер-көсемсөзші   Мұстафа   Шоқай   (1886-
1941), ақын Мағжан Жұмабаев (1893-1938) қосылуға тиісті еді.
Отандық   тарихи   зерттеулердің   бүгінгі   биігінен   біз   бұрынғы   да, 
қазіргі де қоғам өмірінде интеллигенцияның айрықша орын алғандығын 
көреміз. Тарихтың қозғаушы күші бұрын түсіндіріліп келгендей, таптық 
күрес   қана   емес,   көп   жағдайларда   әлеуметтік   құбылыстарға   себеп 
болатын,   дем   беретін,   басшылық   ететін   елдің   оқығандары,   көзі   ашық 
азаматтары   болған.   Қазақ   интеллигенциясының   алғашқы   ұрпақтарының 
ерекшелігі   –   олардың   бүкілхалықтық   (байдың   да,   жарлының   да) 
жалпыұлттық мүдделерді көздейтін әлеуметтік топ (жік) болғандығында. 
188

Тапқа бөлінген қоғамда да ол өзінің шыққан тегі жағынан әртекті болып, 
ел бірлігіне ұмтылды. Жұмысшы табы үстемдік алды делінген социализм 
құрсауында ол қаншама қыспаққа ұшырағанымен жалғыз пролетариатқа 
құл болудан бас тартты. Тарихи деректер зиялы қауымның тағдыры туған 
халқының өмірімен біртұтас бірлікте болғандығын дәлелдейді.
Рухани   сабақтастық   зиялы   адамдардың   өз   шығармашылығын 
қоғамдық   қызметпен   ұштастыруынан   айқын   көрінеді.   Кезінде   Сырым 
батыр, Махамбет айтыс пен тартыстың ортасында жүрсе, Абай 1875-1878 
жылдары Қоңыркөкше елінің болысы болса, біздің кейіпкерлеріміз Ахмет 
Байтұрсынов, Сәкен Сейфуллин өкімет ісіне араласты, ал бүгінгі замандас 
зиялыларымыз   Әбіш   Кекілбаев,   Олжас   Сүлейменов,   Мұхтар   Шаханов 
Президент   аппаратында   мемлекеттік   кеңесші,   Қазақстанның   өкілетті 
елшілері   болып   туған   халқына   қызмет   етудің   өнегесін   көрсетіп   жүр. 
Ғылым,   әдебиет,   өнер   өкілдері   халық   қалаулылары   Қазақстан 
Республикасы   Парламентінің   Сенаты   және   Мәжілісінің   депутаттары 
болып, қоғамдық жұмысқа белсене қатысуда.
Ұлттық   шығармашылық   интеллигенцияның   ең   алдыңғы   қатарлы 
өкілдері – ақын-жазушыларды біріктірген Қазақстан Жазушылар одағында 
бүгінде 700-ден астам мүшелері бар. Жиырмасыншы ғасырдың алғашқы 
жартысында   өмір   сүрген   қаламгерлер   мен   қазіргі   заманғы   қалам 
қайраткерлерінің   айырмашылықтары   өте   үлкен.   Бүгінгі   қазақ 
интеллигенциясы   өткен   заманмен   салыстырғанда   жаңа   интеллигенция 
болып табылады.
Бүгінгі   қазақ   интеллигенциясының   басынан   кешіріп   отырған 
қайшылықтары   соғысқа   дейінгі   кездегілерге   қарағанда   мүлде   өзгеше. 
Қазіргі   ақын-жазушылар,   өнер   мен   ғылым   адамдарының   материалдық 
жағдайы күрт нашарлағанымен (бәрінің бірдей емес, кейбірінің тұрмысы 
жақсарды), оларда таңдау бар, шығармашылығына толық дерлік еркіндік 
берілген Қазақстан Республикасында шығармашылық қызметтің нәтижелі 
болуына   қажетті   саяси-әлеуметтік   бостандық,   ғылыми   плюрализм   мен 
демократия принциптері орныға бастады.
Қазақ   ұлты   ХХІ   ғасыр   табалдырығын   жарқын   болашаққа   деген 
үлкен үмітпен аттады.  ХХ ғасырда бұрын-соңды болып көрмеген тарих 
тәлкегіне   ұшыраған   қазақ   халқы   жаңа   ғасырға   саны   10   млн-нан   асып, 
мәдениет,   білім,   ғылым,   технология   мен   экономикасын   едәуір   биік 
дәрежеге көтеріп жетті. Қазіргі заман көзқарасымен қарағанда мәдениетті 
ұлт   атануға   қажетті   қасиеттердің   бәрі   дерлік   қазақ   халқының   бойынан 
молынан   табылады.   Ең   бастысы   –   ұлттық   дамудың   кемшіліктері   мен 
олқылықтарын   көруге   де,   оларды   түзетуге   де   әл-қуаты   әбден   жететін 
жоғары потенциалды интеллектуалдық күші бар.
189

Пайдаланған деректер мен әдебиеттер тізімі
1.
Қозыбаев М.Қ. Тарих зердесі. Арыстар тұғыры. (Екінші кітап). - Алматы: 
Ғылым, 1998. 14-б. (280). 
2.
Рыскулов Т. Собрание сочинений в трех томах. Том 3. Алматы: Казахстан, 
1998. 268-б. (444).
3.
Рысқұлұлы Т. Төңкеріс және қазақ халқы // Еңбекші қазақ, 1926, 8 маусым; 
Сонікі. Жастардың хатына жауап // Сонда. 1926, 9 маусым, Рыскулов Т. Избранные 
труды. - Алма-Ата: Казахстан, 1984. 206-212, 226-б. (260).
4.
Аспандияров С. Қазақстан тарихының очерктері. -Алматы: Санат, 1994. 91-
б. (120).
5.
Тоғжанұлы Ғ. Абай. Алматы-Қазан: Қазақстан мемлекеттік көркем әдебиет 
баспасы, 1935. (163).
6.
Кәкішев Т. Ғаббас Тоғжанов. Өмірі мен творчествосы. Кіт.: Қазақ тілі және 
әдебиеті.   2-шығуы.   А.,   1973.   124-134   б.;   Қожакеев   Т.   Қайшылықты   қайраткер   // 
Парасат, 1990, № 11. 6-7 б. Қажырлы қалам қайраткері // Егемен Қазақстан.  1994, 7 
желтоқсан.
7.
Жұбанов А. Қазақ композиторларының өмірі мен творчествосы. Алматы: 
Қазақтың біріккен мемлекеттік баспасы, 1942. 3-б. (236).
8.
Кенжебаев Б. ХХ ғасыр басындағы әдебиет.  -  Алматы: Білім, 1993. 29-б. 
(248).
9.
  Сейдеханов   К.   Әдебиет   жанашыры.  (Е.С.Ысмайыловтың   ғылыми 
творчествосына шолу). - Алматы: Ғылым, 1972. 6-б. (73).
10.
  Құндақбаев  Б.  Театр  өнеріне  арналған  тағдыр.  Жүсіпбек  Аймауытовтың 
драматургиясы туралы // Жұлдыз, 1990. №11. 162-б.
11.
 Фетисов М.И. Зарождение казахской публицистики. - Алма-Ата: Казахское 
государственное издательство художественной литературы, 1961. (439).
12.
 Мұқанов С. Халық мұрасы. Алматы: Қазақстан, 1974. 187-188-б. (236).
13.
  Сулейменов   Р.Б.   Ленинские   идеи   культурной   революции   и   их 
осуществление в Казахстане. Алма-Ата: Ғылым, 1972. (494) 
14.
Сүлейменов   Р.Б.   Ұлт   интеллигенциясының   қалыптасуының   кейбір 
қырлары  // Қазақстан  коммунисі.  1982. №  9. 86-91 б.;  Сонікі.  История  культурного 
строительства в Казахстане в публицистике и литературе 20-х - первой половине 90-х 
годов // Известия АН КазССР. Сер. обществ. наук. 1987. № 6. С. 23-35.; Сонікі. Ответы 
на вопросы журнала “Вестник АН КазССР” // Вестник АН Каз ССР, 1990. № 8. С.3-5. 
15. Сулейменов   Р.Б.,   Бисенов   Х.И.   Социалистический   путь   культурного 
прогресса отсталых народов. (История строительства советской культуры Казахстана. 
1917-1965 гг.). Алма-Ата: Наука, 1967. 132.б. (424). 
16.
Тастанов   Ш.   Советский   опыт   формирования   и   развития   интеллигенции 
ранее   отсталых   народов   (на  примере  Казахстана).   Алма-Ата,   Казахстан,   1975  (200); 
Сонікі. Казахская интеллигенция в ретроспективе и перспективе // Мысль. 1995. №12. 
25-30 б..
17.
Қозыбаев М.Қ. Жауды шаптым ту байлап. - Алматы: Қазақстан, 1994. 41-47 
б. (192); Сонікі. Тарих зердесі, Замана асуы. Бірінші кітап. - Алматы: Ғылым, 1998. 289-
296 б. (344).
18.
 Қозыбаев М.Қ. Өркениет және ұлт. - А.: Сөздік-словарь, 2001. 238-б. (369). 
19.
 Нұрпейісов К. Алаш һәм Алашорда. - Алматы: Ататек, 1995. 122-123 б. (256). 
20.
 Қойгелдиев М. Алаш қозғалысы. Алматы: Санат, 1994. (368). 
21.
  Абжанов   Х.М.   Сельская   интеллигенция   Казахстана   в   условиях 
совершенствования социализма. - Алматы: Наука, 1988. (188); Абжанов Х.М., Гуревич Л. 
Интеллигенция Казахстана: история, теория, современность. - Алматы, 1991. (141); Әбжанов 
190

Х.М., Әлпейісов Ә. Қазақ интеллигенциясы мен мәдениеті туралы. - Алматы. Республикалық 
мәдениет қызметкерлерінің мамандығын арттыру институты, 1992. 29-б. (128). 
22.
 Қирабаев С. Әдебиетіміздің ақтаңдақ беттері. Алматы: Білім, 1995. 162-б. 
(288). 
23.
 Абдакимов А. История Казахстана (с древнейших времен до наших дней) 
Алматы: Республиканский издательский кабинет, 1994.138-б. (235). 
24.
  Бейсембиев К. Победа марксистско-ленинской идеологии в Казахстане. - 
Алма-Ата: Казахстан, 1970. 358 - 359 б. (384). 
25.
  Альджанов Ш. Проблемы национальной культуры в Казахстане и задачи 
научно-исследовательского педагогического института // Большевик Казахстана, 1933. 
№6. 23 - б. 
26.
 Гуревич Л.Я. Тоталитаризм против интеллигенции: Из истории тоталитарной 
политики государства в отношении интеллигенции Казахстана. – Алма-Ата: Караван, 1992 
(145); Аитов Н: Интеллигенция. – Алматы: Қазақ университеті, 1996 (144).
39
Қазақ совет әдебиетінің тарихы. – Алматы: Ғылым, 1992. 31-б. (246). 
40
Есмағамбетов К. Қазақтар шетел әдебиетінде. – Алматы: Атамұра, 1994. (240). 
41
Машанов А. Әл-Фараби және Абай. – Алматы: Қазақстан, 1994. 80-б. (192). 
42
Дүйсенов  М.  Ұшқан  ұя.  Кітапта.  Азамат  ақын.  Ілияс  Жансүгіров  туралы 
естеліктер. – Алматы: Жазушы, 1994. 169 - 190 б. (192). 
43
Кәкішев Т. Ескірмейді естелік. – Алматы: Жазушы, 1994. 405 б. (432). 
44
Әкім Тарази. Тонның ішкі бауырындай // Егеменді Қазақстан, 1992. 18 тамыз.
45
Нұрпейісов К. Міржақып Дулатовты зерттеуші – жапон ғалымы // Қазақ 
әдебиеті, 1993. 17 желтоқсан.
46
Затаевич А.В. Исследования, воспоминания, письма и документы. – Алма-
Ата: Каз. госиздат худож. Лит-р, 1958. 245-273 (304).
47
Пернедегі   термелер.   Қазақ   совет   халық   ақындарының   шығармалары.  – 
Алматы: Жазушы, 1965. 46-49 б. (396). 
48
Ақын-жыраулар. – Алматы: Ғылым, 1979. 146-177 б. (184). 
49
Мухтар   Ауэзов   в   воспоминаниях   современников.  –  Алма-Ата:   Жазушы, 
1972. 301-315 б. (360). 
50
Ураз Джандосов. Документы и публицистика (1918-1937 гг.). В двух томах. 
Том 2. – Алматы: Қазақстан, 1999. 88 б. (304). 
51
Қаныш аға. Академик Қ.И.Сәтбаев туралы естеліктер.  –  Алматы: Жазушы, 
1989. (400); Би аға. Бейімбет Майлин туралы естеліктер. – Алматы: Жазушы, 1991. (304); 
Азамат ақын. Ілияс Жансүгіров туралы естеліктер. – Алматы: Жазушы, 1994. (192). 
52
Назарбаев Н. Ғасырлар тоғысында. – Алматы: Қазақстан, 1996. 264-б.
53
Торайғыров С. Екі томдық шығармалар жинағы. 2-том. - Алматы: Ғылым, 
1993. 160-б. (200). 
54
Байтұрсынов А. Ақжол. – Алматы, 1991. 252-б. (464). 
55
Кәкішев Т. Қазақ әдебиеті сынының тарихы. – Алматы: Санат, 1994. 279-б. 
(448).
56
Әуезов  М. Абайтанудан  жарияланбаған  материалдар.  –  Алматы: Ғылым, 
1988, 32-б. (368). 
57
Дәрбісәлиев Ә. Қазақ даласының жұлдыздары. – Алматы: Рауан, 1995. (238). 
58
Абай.   Энциклопедия.  –  Алматы:   Қазақ   энциклопедиясының   бас 
редакциясы, Атамұра, 1995. 152-б. (720). 
59
Әбжанов Х., Әлпейісов Ә. Қазақ интеллигенциясы мен мәдениеті туралы. – 
Алматы: Республикалық мәдениет қызметкерлерінің мамандығын арттыру институты, 
1992. 29-б. (128). 
60
Қазақстан. Ұлттық энциклопедиясы. 1-том. – Алматы, 1998. 666-б. (720). 
191

61
Рүстемов   Л.З.   Казахско-русский   толковый   словарь   арабско-иранских 
заимствованных слов. - Алма-Ата, 1983. 123-б.
62
Сүлейменов Р. Ленинские идеи культурной революции и их осуществление 
в Казахстане. - Алма-Ата: Наука, 1972. 195-б. (494)
63
Әуезов  М. Абайтанудан  жарияланбаған  материалдар.  –  Алматы: Ғылым, 
1988. 32-б. (368)
64
Мұсаұлы Ә. Жікшілдік түбі жолбикелік // Жаңа әдебиет. 1930. №7. 56-б.
65
Жұбанов   А.   Қазақ   композиторларының   өмірі   мен   творчествосы.  -   А., 
Қазақтың біріккен мемл. баспасы, 1942. 104-107,115-б. (236). 
66
Ысмайылов Е. Ақындар. – Алматы: Қазақтың мемлекеттік көркем әдебиет 
баспасы, 1956. 55-б. (340). 
67
Сейдімбек А. Қазақ әлемі. Этномәдени пайымдау.  – Алматы: Санат, 1997. 
386-б. (464). 
68
Кекілбайұлы Ә. Тәуелсіздік толғауы// Егемен Қазақстан, 2001, 28 ақпан.
69
Кекілбайұлы Ә. Тәуелсіздік толғауы // Егемен Қазақстан. 2001. 28 ақпан.
70
Сәдуақасұлы С. Әдебиет әңгімелері // Еңбекші қазақ. 1927. 15, 16 ақпан.
71
Бес арыс. Естеліктер, эсселер және зерттеу мақалалар.  –  Алматы: Жалын, 
1992. 294-295-б (544). 
72
Сәрсеке М. Ғасыр перзентті // Егемен Қазақстан. 1999. 29 қаңтар.
73
Ахмедов Ғ. Алаш “Алаш” болғанда. – Алматы: Жалын, 1996. 146-б. (224).
74
Қозыбаев М. Тарих зердесі. 1-кітап. – Алматы: Ғылым, 1998. 65-68, 70-71 б.
75
Жұбанов А. Қазақ композиторларының өмірі мен творчествосы. 164-б. 
76
Ахметова Л. Қарлығаш қаламдастар.  – Алматы: Қазақ университеті, 1993. 
64-б. (112).
77
Қожакеев Т. Сара сөздің сардарлары. – Алматы: Санат, 1995. 81-89 б. (168); 
Қозыбаев М. Тарих зердесі. Арыстар тұғыры. 2-ші кітап. –Алматы: Ғылым, 1997 67-б. 
(280).
78
Алаш-Орда.   Сб.   Документов.   Составитель   Н.Мартыненко.  –  Алма-Ата, 
Айқап, 1992. 27 б. (192).
79
Затаевич В.А. 500 казахских песен и кюйев.  –  Алма-Ата: Казиздат, 1931, 
289-б. (316). 
80
Жұбанов А. Замана бұлбұлдары. – Алматы: Қазақтың мемлекеттік көркем 
әдебиет баспасы, 1963. 232-239 б. (432).
81
Бегалин С. Сахара сандуғаштары. – Алматы: Қазақстан, 1976, 144-б. (168).
82
Мұстафа Шоқай. Таңдамалы. Бірінші том. – Алматы: Қайнар, 1998, 154 б. (512).
83
Кәкішев  Т.  Қызыл  сұңқар.  –  Алматы:  Қазақстан, 1968. 196-б. (285);  Сонікі. 
Сәкен Сейфуллин. Ғұмырлық хикая. (Өнегелі өмір) Алматы: Жалын, 1976. 219-220 б. (320). 
84
Дөнентаев С. Жазушыларға. Кіт.: Ұрпағыма айтарым. – Алматы: Жазушы, 
1989. 253 б. (304).
85
Қожакеев   Т.   “Жас   алаштан”   “Лениншіл   жасқа”   дейін   //   Лениншіл   жас. 
1991. 5 мамыр. 
86
Есова   С.   Октябрьдің   ұрпақтары.   Кіт.:   Қазақстан   азамат   соғысы 
жылдарында. – Алматы: Қазақ мемлекеттік баспасы, 1960. 377-б. (441). 
87
Тайшықов Қ. Октябрь ұшқыны. – Алматы: Қазмемкөркемәдебас, 1961. 5-б. 
(196). 
88
Бес арыс. – Алматы: Жалын, 1992. 379-б. (544). 
89
Нұржекеұлы Б. Әйгілі Жамал әнші // Егемен Қазақстан. 2002, 5 наурыз.
90
Базарбаев Ж. Шалқыған күй, шырқаған ән // Социалды Қазақстан, 1936. 26 
мамыр.
192

91
Әлихан  Бөкейхан.  Таңдамалы.  –  Алматы:  Қазақ  энциклопедиясы,   1995. 
397-б. (478). 
92
Сейфуллин С. Тар жол, тайғақ кешу. – Алматы: Жазушы, 1977. 136-б. (302) 
93
Би аға. Бейімбет Майлин туралы естеліктер. – Алматы: Жазушы, 1991. 107-
114, 295 б. (304) 
94
Елеукенов Ш. Мағжан. Өмірі мен шығармагерлігі. – Алматы: Санат, 1995. 
81-б.(384).
95
Ахмет Байтұрсынов. Шығармалары. – Алматы: Жазушы. 1989. 28-б. (320).
96
Нұртазин   Т.   Жазушы   және   өмір.  –  Алматы:   Қазмемкөркем   әдебиет 
баспасы, 1960, 168, 190-б. (372); Қаратаев М. Социалистік реализмнің қазақ прозасында 
қалыптасуы.  –  Алматы: Ғылым, 1965. 187-188, 241, т б. (409); Шалабаев Б. История 
казахской   прозы.  –  Алма-Ата:   Жазушы,   1968.   75-88-б.   (310);   Қирабаев   С.   Сәкен 
Сейфуллин.  –  Алматы:   Жазушы,   1974.   286-290-б.   (432);   20-30   жылдардағы   қазақ 
әдебиеті. Жаңаша бажайлау. – Алматы: Ғылым, 1997. 57-60-б. (512). 
97
Бердібаев Р. Нәзірдің жұлдызы. Кіт.: Төреқұлов Н.Шығармалар. Дипломат. 
– Алматы: Қазақстан, 1997. 19-б. (336). 
98
Сәкен. “Тар жол, тайғақ кешу туралы // Әдебиет майданы. 1929, №7. 42-б. 
99
Мұқанов С. ХХ ғасырдағы қазақ әдебиеті І бөлім. Ұлтшылдық, байшылдық 
дәуірі. Қызылорда: Қазақстан, 1932, 267-б. (460). 
100
Қозыбаев С., Бекболатов Ж. Өмір айнасы.  –  Алматы: Қазақстан, 1990. 76-б. 
(87). 
101
Қожакеев Т. Сара сөздің сардарлары.  –  Алматы: Санат, 1995. 21-б. (168); 
Қазақстан. Ұлттық энциклопедия. 2-том. – Алматы, 1999. 53-б. (704). 
102 Жансүгірұлы   І.   Алдоңғарұлының   пікірі   ағат   //   Еңбекші   қазақ.   1926.   6 
маусым.
103
Мүсірепов Ғ. Аталы сөз // Қазақ әдебиеті. 1994. 15 сәуір.
104
Джандосов. Киргизская газета // Туркестанская правда. 1923.17 июля. Кіт.: 
Ураз Джандосов. Документы и публицистика. Т.1., – Алматы: Казахстан, 1999. 213-216-
б. (400). 
105
Ураз Джандосов. Документы и публицистика. Т.2, 18-б. (304). 
106
Қожакеев Т. Журналист Жандосов // Өркен. 1991. 5 мамыр.
107
Бурабаев М. Общественная мысль Казахстана в 1917-1940 гг. – Алма-Ата: 
Ғылым, 1991 (256); Қойгелдиев М., Омарбеков Т. Тарих тағылымы не дейді? – Алматы: 
Ана тілі, 1993; Қамзабекұлы Д. Смағұл Сәдуақасұлы. – Алматы: Қазақстан, 1996. (256)
108
Әуезұлы М. Жалпы театр өнері және қазақ театры // Еңбекші қазақ. 1926, 8 
ақпан.
109 Жүсіпбек. “Жоққаң жауап // Еңбекші қазақ. 1925. 17 қаңтар 
110 Сәтбаев   Қ.   Қазақстанның   ұлт   театры   туралы   //   Еңбекші   қазақ.   1927.   24 
қаңтар
111
Әбілев Д. Тарлан талант // Жас алаш, 1991. 15 қараша.
112
Мұқанов С. Өмір мектебі. Бірінші кітап. – Алматы: Жазушы, 1970. 62-б.
113
Сейфуллин С. Шығармалар. 2-том. Алматы: Қазмемкөркемәдеббас, 1960. 69-б.
114
Мұқанов  С.   Өмір   мектебі.   Есею   жылдары.   Үшінші   кітап.  –  Алматы: 
Жазушы, 1970. 345-348 б. (470)
115
Шәкәрім. Шығармалары. – Алматы: Жазушы, 1988. 130-б. (560).
116
Н.И.Львовтың  “Казахский   академический   театр   атты   моно-графиясында 
(А., 1957, 376-381 б.) келтірілген тізім бойынша саналды.
117 Социалистік Қазақстан, 1934, 27 қараша
118
Бекхожин Қ. Жеті дастан. – Алматы: Жазушы, 1966. 390-б. (412). 
193

119 Әуезұлы М. Жалпы театр өнері және қазақ театры // Еңбекші қазақ. 1926, 
10 ақпан
120 Сейфоллаұлы   С.   Қазақ   арасында   сауатсыздықты   жою   //   Еңбекші   қазақ. 
1924. 13 маусым.
121 Кемеңгерұлы Қ. Мектеп қай тілде болу керек? // Еңбекші қазақ, 1927. 1 
ақпан. 
122
Бекхожин Қ. Өмір естелігі. Кіт. Жеті дастан. – Алматы: Жазушы, 1966. 400-
б. (412). 
123
Қазақ  совет  әдебиетінің  тарихы. Бірінші  кітап.  –  Алматы: Ғылым, 1967. 
460-б (644). 
124
Мырзахметов М. Абайтану тарихы. – Алматы: Ана тілі, 1994. 142-б. (192). 
125
Әуезов М. Абай Құнанбаев. Мақалалар мен зерттеулер. – Алматы: Ғылым, 
1967. 244-б.
126
Абай. Энциклопедия. – Алматы, 1995. 264-б.
127
Брусиловский Е.Г. Дүйім дүлдүлдер. - Алматы: Ана тілі, 1995. 128-130-б. (224). 
128
Харлампович   К.В.   Восстание   тургайских   казак-киргизов.   1916-17   гг.  - 
Кзыл-Орда, Издание общества изучения Казахстана, 1926. 15-б. (76) 
129
Альджанов Ш. Проблемы национальной культуры  в Казахстане и задачи 
научно-исследовательского педагогического института // Большевик Казахстана. 1933. 
N6. 19-б. 
130
Аспандияров С. Казахстан тарихының очерктері. – Алматы: Санат, 1994. 4-
б. (120). 
131
Бектұров Ж. Ақиқаты осы еді. – Алматы: Ғылым. 1995. 11-б. (116). 
132
Тастанов   Ш.   Советский   опыт   формирования   и   развития   интеллигенции 
ранее отсталых народов. – Алматы: Казахстан. 1975. 103-104 б. (200). 
133
Чокин Ш. Четыре времени жизни. Воспоминания и размышления. 2-е. изд. 
– Алматы: Білім, 1998. 269-б. (432). 
134
Видный   ученый-экономист   //   Қазақ   ССР   Ғылым   академиясының 
хабарлары. Қоғамдық ғылымдар сериясы.1977 N2. 93-б.
135 Бектұров Ж. Рухани өміріміздің биік сатысы // Орталық Қазақстан. 1984. 21 
қыркүйек.
136
Қойшыбаев Б. Мәңгілік мұрат // Егемен Қазақстан. 1994. 3 ақпан.
137
Жұбанов А. Қазақ композиторларының өмірі мен творчествосы. 75-79 б.б.; 
Сонікі. Ғасырлар пернесі. – Алматы: Жазушы, 1975. 142-163 б. (400). 
138
Бердібай Р. Ел боламыз десек. – Алматы: Қазақстан. 2000. 144-б. (400) 
139
Львов Н. Казахский академический театр драмы. Алма-Ата: Издательство 
АН Казахской ССР, 1957. 198-б. (384). 
140
Қуандықов Қ. Тұңғыш ұлт театры. – Алматы: Жазушы. 1969. 83-84 б. (244). 
141
Бердібай Р. Ел боламыз десек... 144-б. 
142
От ортасынан оралмағандар. – Алматы: Қазақстан, 1972. 61-б. (255). 
143
Тарақты   Ақселеу.   Қазақтың   әйгілі   күйшілері.  –  Алматы:   Қазақстан   - 
Ғақлия, 1992. 16-б. (24). 
144
Брусиловский Е.Г. Дүйім дүлділдер. – Алматы: Ана тілі, 1995. 75-б. (224). 
145 Брусиловский Е.Г. Дүйім дүлдүлдер. 51-б. 
146
Нұржекеұлы Б. Күләштің қереметі // Егемен Қазақстан. 2002. 4 мамыр.
147
Брусиловский Е.Г. Дүйім дүлдүлдер. 170-171 б.
148
Жүсіпбеков Х. “Аманкелді” пьесасы туралы // Әдебиет майданы, 1937, N5, 93-
б. 
149
Культурное строительство в Казахстане. Сб. документов и материалов. Т.2. 
– Алматы: Казахстан, 1985. 207-б. (283). 
194

150
Рысқұлұлы  Т.  Күншығыс  елдеріндегі  кино.  Жанды  суреттің  міндеті  // 
Еңбекші қазақ. 1928. 6 ақпан.
151 Сағыров К. // Еңбекші қазақ. 1929. 30 желтоқсан. Сонда. 1930. 4 қараша.
152
Қамзабекұлы Д. Руханият – Аламты: Білім, 1997. 200-205 б.б. (272). 
153
Би аға. Бейімбет Майлин туралы естеліктер – Алматы: Жазушы. 1991. 15-б. 
(304). 
154
Ғабитова Ф. Алыптар тағдыры. – Алматы: Жазушы, 1995. (144). 
155
Сүйінбай   ақын.   Өлеңдер.   Жинап,   баспаға   әзірлегендер   Ілияс,   Фатима.  – 
Алматы: Қазақтың мемлекеттік көркем әдебиет баспасы, 1935. (85) 
156
Тасымбеков А. Жан дауысы. АЛЖИР архипелагі. – Алматы: Жалын, 1994. 
27-б. (176). 
157
Кәкішев Т. Ескірмейді естелік. – Алматы: Жазушы, 1994. (432). 
158
Жақанов И. Ғасырлар сарыны // Жұлдыз. 1990. №9. 176-б. 
159
Бектұров Ж. Дәлел мен дерек // Жұлдыз, 1990. №10. 188-196 б.б. 
160
Тасымбеков А. Жан дауысы. Алжир архипелагі.  –  Алматы: Жалын, 1994. 
76-б. (176). 
161
Жүргенов Т. Қазақстанда мәдениет революциясы.  –  Алматы: Қазмембас, 
1935 (45); Сонікі. Қазақстанның ақындары мен жыршылары. // Әдебиет майданы. 1936. 
N6.   91-92   б;   Сонікі.   О   чуждых   явлениях   в   казахском   литературном   языке   // 
Казахстанская правда. 1935.17,18 мая; Его же. Казахские народные акыны. – Алма-Ата: 
Госиздат, 1936. (68). (Вступительная статья) т.б. 
195

«ХХ ғасырдың 20-40 жылдарындағы ұлт зиялылары» 
тақырыбына арналған тест сұрақтары
1.Интеллигенция деген сөзге анықтама беріңіз:
А) Ой еңбегінің рухани болмысын меңгерген адам 
Ә) Ұлттық мәдениетті жасаушы 
Б) ғылыми ізденістермен айналысатын адам 
В) қоғамның тыныс-тіршілігіне әрдайым әсер ететін адам 
Г) Қоғамның кез келген мүшесі 
2. Қай тарихшы- ғалым « Біз қазақ зиялыларының жалпы тарихын 
жазар белеске келіп қалдық» деп жазды?
А) академик К.Нүрпейісов
Ә) академик М.Қозыбаев
Б) профессор М.Қойгелдиев 
В) профессор Т.Омарбеков
Г) профессор Х.Әбжанов 
3. Ерте замандағы зиялы деуге лайықты адам:
А) сарбаз
Ә) патша 
Б) абыз
В) қоғамның кезкелген мүшесі 
Г) сауатты адам 
4.Шығармашылық интеллигенция бұл ең алдымен:
А) рухани мәдениетті өз бойында сақтаушы 
Ә) рухани мәдениетті насихаттаушы 
В) ұлттық мәдениетті жасаушы
Г) ұлттық мәдениетті жоқтаушы 
5.ХХ   ғасырдың   бірінші   жартысында   ұлттық   шығармашылық 
интеллигенцияның өсуінекедергі келтірген басты саяси себептердің бірі :
А)   Отаршылдардың   ұлттық   шығармашылық   интеллигенцияны 
дамытуға мүдделі болмады 
Ә)   Отаршылдар   қазақ   зиялыларының   ,   саналы   ұлтшыл 
оқығандарының көбеюіне тежеу жасауы
Б) Отаршылдардың ұлттық шығармашылық интеллигенцияны жікке 
бөлуі 
В)   Отаршылдардың   тек   қана   оқу-ағарту   саласында   қызмет   ететін 
ұлттық шығармашылық интеллигенцияны қолдауы 
г) Отаршылдардың еуроцентристтік көзқарасы 
6.Тарихшылар Х.Әбжанов пен Ә.Әлпейісов интеллигенцияны неше 
құрамды бөлшекке бөлді?
А) 4 Ә) 2 Б) 5 В) 3 Г) 8 
196

7.Шығармашылық   интеллигенцияға   өзге   әлеуметтік   жіктерден 
жақын топ :
А) ғалымдар
Ә) мұғалімдер
Б) өнертанушылар
В) Өнер адамдары 
Г) публицистер
8.   Ұлттық   шығармашылық   интеллигенцияның   тарихын   обьективті 
зерттеу   үшін   тарихшыға   қай   ғылым   саласының   құрамдас   бөліктерін 
зерделеу қажет?
А) қоғамтану 
Ә) мәдениеттану 
Б) дінтану 
В) саясатттану 
Г) философия
9.   2003   жылы   жарық   көрген   «Қазақтың   шығармашылық 
интеллигенциясының   тарихы   (   1917-1941   ж.ж)»   атты   монографияның 
авторы:
А) Х.Әбжанов 
Ә) Х.Аубакирова 
Б) Ә.Әлпейісов 
В) З.Дүкенбаева 
Г) Т.Омарбеков 
10.   Шығармашылық   интеллигенцияның   халықтың   рухани 
көшбасшысы   ретіндегі   игілікті   қызметі   көрінген   уақыт   шеңберін 
анықтаңыз :
А) 1917-1937 ж.ж
Ә) 1916-1936 ж.ж
Б) 1914-1934 ж.ж
В) 1926-1936 ж.ж 
Г) 1917-1940 ж.ж 
11. Қай жылы С.Мұқановтың Ұлы Қазан төңкерісінің 40 жылдығына 
арналып   «   Ақындар   шашуы»   деген   атпен   қазақ   ақындарының   өлеңдер 
жинағы жарық көрді?
А) 1925 ж
Ә) 1935 ж
Б) 1927ж
В) 1932ж
Г) 1928ж
12. Белгілі тарихшы-ғалым К.Нұрпейісовтың еңбегін көрсетіңіз:
А) Алаш қозғалысы 
Ә) Тарих зердесі 
Б) Өркениет және ұлт
197

В) Алаш һәм Алашорда 
Г) ХХ ғасырдың басындағы қазақ зиялыларының тағдыры 
13. Академик М.Қозыбаевтың айтуына қарағанда ұзақ жылдар бойы 
әлемдік мәдениет дала мәдениетін :
А) мойындап келді 
Ә) мойындамай келді 
Б) мәдениет туралы ұғым қарабайырланды.
В) іштей мойынсұнбады 
Г) әу бастан-ақ мойындады 
14.   Аса   көрнекті   мемлекет   қайраткерлерінің   бірі   Т.Рысқұловтың 
еңбектерін көрсет:
А) Алаш һәм Алашорда
Ә) Төңкеріс және қазақ халқы 
Б) Қазақ шежіресі 
В) Кеңес езгісіндегі Түркістан
Г) Қазақ зиялысы 
15.Көне қазақтың рухани алып тұлғасы, қобыз атасы:
А) Ж.Баласағұни
Ә) М.Қашқари 
Б) Асан Қайғы 
В) Әбу Наср әл-Фараби 
Г) Қорқыт ата 
16. Қазақтың ұлы ақыны Абайға дейінгі жазба деректерде «зиялы» 
деген сөз қазақ тілінде кездесті ме:
А) Иә Ә) Ішінара Б) жоқ В) сирек Г) Аз
17.Еуропоцентристік көзқарас бойынша қазақ интеллигенциясы қай 
уақытта қалыптасты?
А)   Кеңес   дәуірінде   Ә)   Қазан   төңкерісіне   дейін
 
Б) Орта ғасырларда В) ХХ ғ.басында Г) жаңа заманда 
18.   Бұрынғы   және   кеңестік   кезеңде   өмір   сүрген   әнші-ақындардың 
шығармашылығын алғаш рет терең зерттеген ғалым:
А) Е.Ысмайылов 
Ә) А.Сейдімбек 
Б) А.Жұбанов 
В) Қ.Сиранов 
Г) Н.Тлендиев 
19.ХХ   ғасырдың   30-шы   жылдары   пайда   болған   ұлттық 
шығармашылық интеллигенцияның жаңа тобы:
А) әнші-сазгерлер
Ә) қазақ кино қызметкерлері мен актерлері 
Б) ғалымдар
В) өнертанушылар
Г) дінтанушылар
198

20.1926-1927   жылдары   халықшыл   ,ұлтшыл   бағытындағы   ақын 
жазушылардың арасында 
болмағанын табыңыз:
А) С.Садуақасов 
Ә) А.Байтұрсынов 
Б) Е.Омаров 
В) С.Мұқанов Г) С.Сейфуллин
21.   2003   жылы   жарық   көрген   «Қазақтың   шығармашылық 
интеллигенциясының   тарихы   (   1917-1941   ж.ж)»   атты   монографиядағы 
ұлттық   шығармашылық   интеллигенцияның   соғысқа   дейінгі   жылдардағы 
«өтпелі кезеңнің» хронологиялық шеңберін көрсетіңіз:
А) 1917-1927 ж.ж
Ә) 1926-1932 ж.ж
Б) 1933-1941ж.ж
В) 1914-1925 ж.ж
Г) 1917-1925 ж.ж 
22.Қай жылы «оппозициялық» істері үшін Ә.Бөкейханов Мәскеуге 
жер аударылды?
А) 1919 ж Ә) 1920ж Б) 1921ж В) 1922 ж Г) 1933ж 
23.   «   Қазақстан   тарихының   очерктері»   атты   қазақстан   тарихының 
тұңғыш оқулығының авторы кім:
А) Ә.Бөкейханов 
Ә) М. Шоқай
Б) С.Аспандияров
В) Ы.Алтынсарин
Г) М.Тынышпаев 
24.1920-1930-шы   жылдардың   көрнекті   журналисі,   көсемсөзшісі, 
қоғам қайраткері,
«Абай» атты зерттеу кітабының авторы : 
А) Ғ.Тоғжанов 
Ә) С.Аспандияров 
Б) Ы.Қанатұлы 
В) Ш.Уәлиханов 
Г) Ә.Бөкейханов 
25.1942 жылы жарық көрген « Қазақтың халық композиторларының 
өмірі мен творчествосы атты монографияның авторы:
А) Н.Тлендиев Ә) Е.Брусиловский Б) Ш.Айманов 
В) М.Майшейкин Г) А.Жұбанов
26. « Абай жолы» эпопеясының авторы :
А) М.Әуезов 
Ә) Б.Майлин
Б) І.Жансүгіров 
199

В) С.Мұқанов 
Г) Е.Омаров
27.Қазан төңкерісі қарсаңы кезінде ұлт идеологі биігіне көтерілген кім?
А) А.Жұбанов 
Ә) М.Жұмабаев 
Б) С.Мұқанов 
В) Қ.Мырзалиев
Г) А.Байтұрсынов 
28.Пролетариаттың   саяси   билігі   мен   үстемдігін   мойындағандай 
болғанымен, қазақтың « кеңестік» деп аталатын жаңа әдебиетін жасаудан 
бас тартқан азамат:
А( М.Дулатов
Ә) С.Мұқанов 
Б) М.Әуезов 
В) Е.Алдоңғаров 
Г) О.Жандосов 
29.Қай жылы Казревком Орал облысындағы қазақ интеллигенциясын 
жаппай мобилизациялау туралы шешім қабылдады.?
А) 1917ж Ә) 1918ж Б) 1919ж В) 1920ж Г) 1921 ж
30.Қай жылы С.Мендешев Қазақ АКСР Орталық Атқару Комитетінің 
қазақ тіліндегі баспа ісін жақсарту туралы қаулысына қол қойды?
А) 1917ж Ә) 1918ж Б) 1919ж В) 1920ж Г) 1922ж
31.Қазақ   зиялыларының   Ә.Бөкейханов,   А.Байтұрсынов,   М.Дулатов 
бастаған бөлігі қай газетті шығаруға ат салысты?
А) «Айқап»
Ә) «Дала уәлаяты»
Б) «жас Түркістан»
В) «Қазақ»
Г) «Дала»
32. Ұлттық элита дегеніміз:
А) зерек ақыл ойымен , тегеурінді іс-әрекетімен ,интеллектуалдық 
ізашарлығымен халқының ілгерлей дамуына шарапатын тигізген, адамзат 
өркениетіне   лайықты   үлес   қосқан,ұлтқа   үлгі   қабілет-қасиетке   ие 
тұлғалардың шоғыры 
Ә) Ұлттық мәдениетті жасаушы 
Б) ғылыми ізденістермен айналысатын адам 
В) қоғамның тыныс-тіршіліне әрдайым әсер ететін адам 
Г) Қоғамның кез келген мүшесі 
33.Қазақ   зиялыларына   қарсы   қуғын-сүргін   науқаны   кең   көлемде 
және ресми түрде қай уақыттан басталды?
А) 1923ж Ә) 1924ж Б) 1925ж В) 1926ж Г) 1931ж
200

34. 1930 жылы ату жазасы он жылға абақтыға қамаумен алмастырған 
аты   шулы   Словецк   лагерінің   лазаретінде   көз   жұмған   қазақтың   аяулы 
азаматы, ақын:
А) С.Сейфуллин
Ә) М.Жұмабаев
Б) І.Жансүгіров
В) М.Дулатов 
Г) Б.Майлин
35.Қай   жылы   М.Жұмабаев   негізсіз   айыпталып,   он   жылға   түрмеге 
кесілді?
А) 1924ж Ә) 1925ж Б) 1926ж В) 1927ж Г) 1929ж 
36.   «   Қартқожа»,   «   Ақбілек»   ,   «Шернияз»   атты   туындылардың 
авторы, прозаик, драмтург, ақын:
А) С.Сейфуллин
Ә) С.Аспандияров
Б) Ж.Аймауытов
В) А.Байтұрсынов
Г) Ә.Бөкейханов 
37. Қай жылы Қазақстан жазушыларының бірінші съезі қарсаңында 
«Социалды   Қазақстан»   газетінде   жетекші   қаламгерлерге   арналған   «Екі 
оқушының»: Р.Жаманқұлов пен С.Ерубаевтың ашық хаттары жария етілді?
А) 1931ж Ә) 1932ж Б) 1933ж В) 1934ж Г) 1936ж 
38.   Білімді,   дарынды,   «   Төте   жол»   атты   әңгімесі   республикалық 
әдеби конкурста бас жүлдені иенген , кейін саяси сүргінде алғашқылардың 
бірі болып тұтқындалған жазушы:
А) Б.Қойшыбаев
Ә) Р.Жаманқұлов
Б) С.Ерубаев
В) Ж.Бектұров
Г) С.Машақов
39.   Көркем   әдебиет   саяси   тұрғыдан   бағалана   бастағанда   қазақтың 
халық ақындары ішінен Компартияның құрметіне алғаш бөленген ақын:
А) С.Мұқанов
Ә) Қ.Мырзалиев
Б) Ж.Жабаев
В) Т.Жароков 
Г) Ә.Тәжібаев
40. С.Сейфуллинннің жақын серігі , Жамбылдың әдеби хатшысы:
А) Т.Жароков
Ә) Д.Әлімбеков
Б) Ә.Байкенов
В) Ш.Әбенов
Г) Қ.Терібаев
201

41.Қай   жылы   «Ақ   жол»   газетінде   Өтебай   Тұрманжановтың   өлеңі 
тұңғыш рет жарық көрді?
А) 1921ж Ә) 1922ж Б) 1923ж В) 1924ж Г) 1925ж 
42.Павлодар   өңірінің   ақын-жазушыларының   басын   қосып   үйірме 
ұйымдастырған,   Қазақстан   жазушылар   одағының   1-съезінде   делегат, 
«Орман қызы» поэмасының авторы:
А)   Қ.Бекхожин   Ә)   М.Айтбаев   Б)   Қ.Жұмалиев   В)   Ақан   сері   Г) 
М.Жүсіп 
43.   «   Тар   жол,   тайғақ   кешу»,   «Айша»,   «Жемістер»   повестері   мен 
әңгімелерінің   авторы,   отыз   жетінші   жылдардың   қанды   қырғынына 
ұшыраған есіл ердің бірі:
А) С.Сейфуллин
Ә) І.Жансүгіров
Б) Б.Майлин
В) М.Әуезов
Г) Қ.Қожықов 
44.   Қарағанды   облысының   тумасы,1905   жылғы   Қарқаралы 
қаласында патша манифесімен танысуға арналған үлкен демонстрацияның 
ұйымдастырушыларының бірі, публицист:
А) Ғ.Бөкейханов
Ә) С.Сефуллин
Б) З.Рүстемов 
В) О.Әлжанов
Г) Ж.Ақбаев
45.   Жезқазған   кен   орынын   ашқан,   КСРО   ғылым   академиясының 
президенті, академик:
А) М.Қозыбаев
Ә) Қ.Сәтбаев 
Б) Ж.Қуанышбаев
В) Ш.Айманов
Г) Ә.Марғұлан 
46.Белгілі тарихшы ғалым Х.Әбжановтың айтуына қарағанда қандай 
ұғым-түсініктер   ұлттық   идеяның   мән-мағынасын   дәл   қазіргі   таңда   аша 
алады?
А) Билік. Байлық. Адам
Ә) Парасат. Өнер.Ғылым
Б)Қазақ елі. Азаттық. Бірлік. 
В) Қоғам. Адам. Дүние
Г) Азаттық .Саулық. Байлық
47.Қай   жылдан   бастап   Қазақтың   интеллектуалдық   элитасының 
арасында либералды және демократиялық идеялар өрбіді?
А) 1901ж.     Ә) 1905ж.     Б) 1911ж.     В) 1915ж.      Г) 1918ж.
202

48.   Қазан   төңкерісі   тудырған   лирик-ақын,   Мағжан   Жұмабаевтың 
айтуына қарағанда « Жас ұлан» , «Асау жан» азамат:
А) Б. Күлеев
Ә) А.Байтұрсынов
Б) Ә.Бөкеханов
В) К.Ғабдуллин
Г) С.Садуақасов 
49. 1916 жылғы ұлт-азаттық қозғалыстың батыры , есімі елеусіздеу 
қалған ақын:
А) Ж.Тілепбергенов
Ә) С.Садуақасов
Б) Б.Майлин
В) К.Жолдыбайұлы
Г) Б.Кенжебаев 
50. Ақын, әнші-композитор, «Құсни-Қорлан» әнінің авторы:
А) Естай Беркімбайұлы
Ә) Біржан сал
Б) М.Тажин
В) Н.Тлендиев
Г) А.Жұбанов 
51. Ташкенттегі  Орта Азия мемлекеттік университетінің медицина 
факультетін үздік бітірген, алғашқы дәрігер әйел:
А)М.Хәкімжанова
Ә) Н.Құлжанова
Б) Г.Айтбаева
В) А.Досжанова
Г) С.Ертісбаева 
52   «Алаш»(1916-1917   ж.ж)   газетінің   тұңғыш   әйел   редакторы, 
журналист:
А) М.Тоғысова
Ә) Н.Құлжанова
Б) Г.Айтбаева
В) А.Досжанова
Г) С.Ертісбаева 
53. Қазақ аруларының арасында шыққан алғаш профессионал артист, 
әнші:
А) М.Уәлиханқызы
Ә) Н.Құлжанова
Б) Г.Айтбаева
В) А.Досжанова
Г) С.Ертісбаева 
203

54.   С.Сейфуллинннің   жеке   кітап   болып   шыққан   «Бақыт   жолына» 
пьесасы мен « Тар жол, тайғақ кешу» романына теріс баға берген сыншы, 
публицист:
А) С.Мұқанов 
Ә) Н.Төреқұлов
Б) Ғ.Тоғжанов
В) Ғ.Бұзырбаев
Е) Н.Оңдасынов 
55.   Қазақстан   К(б)П   Шығыс   Қазақстан   обкомының   үгіт-насихат 
бөлімінің меңгерушісі, әрі облыстық « Екпінді» газетінің редакторы кім?
А) М.Қайыпназаров
Ә) С.Сейфуллин 
Б) Б.Майлин
В) К.Жолдыбайұлы
Г) Б.Кенжебаев 
56. Қазақ тіліндегі кеңестік алғашқы республикалық газет:
А) «Айқап»
Ә) «Қазақ»
Б) «Дала»
В) «Ұшқын»
Г) «Жас комсомол»
57.   Ұлттық   мазмұн-сипаттағы   бұқаралық   басылым   «Ақ   жолдың» 
жұмысына   араласып,   партияда   жоқ   интеллигенттерді   тез   арада   газет 
редакциясынан алып тастауды талап еткен кім?
А) Ғ.Бөкейханов
Ә) С.Сейфуллин
А) Ф.Голощекин
Ә) В.И Ленин
Б) И.В. Сталин
В) С.Садуақасов 
Г) Г.Мирозян
58.   1925   жылы   жарық   көрген   «   Пионер»   журналының   тұңғыш 
редакторы»
Б) З.Рүстемов 
В) О.Әлжанов
Г) Е.Алдаңғаров 
59. Қай жылы Қызылордада Молдағали Жолдыбаевтың басқаруымен 
«Жаңа мектеп» журналының тұңғыш саны жарыққа шықты?
А) 1919ж
Ә) 1920ж
Б) 1924ж
В) 1925ж
Г) 1926ж
204

60.Қай   жылы   С.Сейфуллинді   өлкелік   партия   комитеті   қолдап, 
қазақтың   пролетариат   ақын-жазушыларының   ассоциациясы   –   ҚазАПП 
құру жөніндегі арнаулы қаулы алынды?
А) 1918ж
Ә) 1919ж
Б) 1920ж
В) 1923ж
Г) 1925ж
61.ХХ ғасырдың 20-шы жылдарының екінші жартысының бас 
кезінде әдебиет үйірмелерінің қызу құрылуының негізгі аймағы болған 
губерния:
А) Семей
Ә) Ақмола
Б) Қызылорда
В) Орынбор
Г) Алматы 
62. Қай газеттің тілшілері жаңадан құрылған орыс секциясы 
астананың мәдени өміріне үлкен ықпалы тигенін жазған?
А) «Вольная степь»
Ә) «Советская степь»
Б) «Қазақ»
В) «Дала»
Г) «Айқап»
63.Кім 1926 жылы ҚазАПП-тың ұйымдастырушыларының 
қатарында болған жоқ:
А) Қ.Әбдіқадыров
Ә) Ә.Қойшығұлов
Б) М.Ақпанбетов
В) Б.Байтоғаев
Г) С.Дөнентаев
64.ХХ ғасырдың 20-шы жылдары жарық көрген « Көркем әдебиет 
туралы» мақаланың авторы кім болды?
А) М.Әуезов
Ә) А.Байтұрсынов
Б) С.Мұқанов
В) С.Дөнентаев
Г) С.Сейфуллин
65.1927 жылға дейін қазақ тілінде басылып шыққан көркем әдеби 
шығармалар саны:
А) 15 Ә) 35 Б) 45 В) 65 Г) 75
66. Қай жылы өлкелік комитетің пленумында қазақтың көркем 
әдебиеті туралы қаулысы қабылданды:
А) 1924ж.    Ә) 1925ж.     Б) 1926ж.     В) 1928ж.     Г) 1929ж 
205

67.С.Сейфуллинді 1931 жылы Алматыдағы жиналыста « байшыл, 
ұлтшыл жазушы» деп айыптаған сыншы:
А) Ф.Голощекин
Ә) Ғ.Тоғжанов
Б) Р.Жаманқұлов
В) Х.Жүнісбеков
Г) О.Қарашев
68.   «Әдебиет-партиялық   істің   бір   бөлігі»   деп   көрсеткен   қоғам 
қайраткері:
А) И.В Сталин
Ә) В.И Ленин
Б) Ф.Голощекин
В) Л.Берия
Г) С.Садуақасов 
69. Соғысқа дейінгі жылдары Қазақ радиокомитетінде бас редактор 
болған кім?
А) М.Дінішев
Ә) Қ.Сағындықов
Б) Ә.Ипмағамбетов
В) А.Хангельдин
Г) М.Иманжанов 
70.   Қай   жылы   Қалижан   Бекқожиннің   мақалалары   «Кеңестік   туы» 
газетінде жариялана бастады?
А) 1921ж Ә) 1924ж Б) 1925ж В) 1928ж Г) 1929ж 
71.   Кеңес   дәуірінде   әндері   жиі   айтылғанымен,   есімі   ауызға 
алынбаған,   большевиктердің   қуғынына   түскен   Біржан   сал   мен   Ақан 
серінің соңғы ізбасары:
А) Естай
Ә) Үкілі Ыбырай
Б) Д.Нұрпейісова
В) А. Қашаубаев
Г) Ж.Шанин 
72. Қазақ драма театрының тұңғыш директоры кім болды?
А) Д.Әділов 
Ә) Ж.Аймауытов
Б) Ә.Байділдин
В) Ғ.Тоғжанов
Г) С.Сапарбеков 
73.   Қазақтың   кеңестік   бейнелеу   өнерінің   негізін   салушысы, 
«Амангелді», «Түрксіб» туындыларының авторы:
А) А.Дейнека
Ә) О.Таңсықбаев
Б) Ә.Қастеев
206

В) С.Омаров
Г) Т.Омарбеков 
74.   Қай   жылы   қазақтың   алғашқы   жоғарғы   оқу   орны   –   Қазақ 
пединституты ашылды?
А) 1921ж
Ә) 1925ж
Б) 1926ж
В) 1927ж
Г) 1932ж 
75.   Қазақстандағы   тұңғыш   медициналық   жоғарғы   оқу   орнының 
ректоры кім ?
А) С.Аспандияров 
Ә) Ғ.Тоғжанов
Б) Р.Жаманқұлов
В) Х.Жүнісбеков
Г) О.Қарашев
76. Кеңес дәуіріндегі қазақтың ғылыми интеллигенциясын құраған 
ғалымдардың көпшілік бөлігі қай ғылым саласының өкілдерінен болды?
А) техникалық
Ә) математикалық
Б) медициналық
В) гуманитарлық
Г) педагогикалық 
77.   Алаш   қозғалысының   ірі   қайраткері,   «Түркістанда   келімсектер 
орнаған аудандардағы жер мәселесі» атты зерттеу кітабының авторы:
А) М.Есболов 
Ә) С.Сейфуллин
Б) З.Рүстемов 
В) О.Әлжанов
Г) Е.Алдаңғаров 
78.   Қазақтың   тіл   білімінің   теориялық   негізін   қалыптастыруда 
А.Байтұрсыновтың   ізбасары,   тіл-әдебиет   саласында   ғылыми 
интеллигенцияны қалыптастыруда ерең еңбек еткен азаматты көрсет :
А) Қ.Жұбанов 
Ә) Б.Майлин
Б) І.Жансүгіров 
В) С.Мұқанов 
Г) Е.Омаров
79.   Мәскеудегі   Қызыл   профессура   институтын   (ИКП)   бітірген 
алғашқы қазақ,мемлекет қайраткері, көсемсөзші:
А) Ә.Лекеров
Ә) С.Сегізбаев
Б) М.Толепов
207

В) Е.Бекенов
Г) Ж.Арыстанов 
80. М.В.Ломоносов атындағы  Мәскеу мемлекеттік университетінің 
түлегі,   кейіннен   Қазақ   КСР-нің   Оқу   министрі,   Сыртқы   істер   министрі, 
физика- математика ғылымдарының кандидаты:
А) М.Шомбалов
Ә) А.Закарин 
Б) М.Толепов
В) Е.Бекенов
Г) Ж.Арыстанов 
81.   Қазақтың   тұңғыш   математика   профессоры,   «Ұлы   математика 
курсы» атты еңбектің авторы:
А) Қ.Сәтбаев
Ә) О.Жандосов
Б) Ә.Ермеков
В) Х.Жүнісбеков
Г) О.Қарашев
82. Ауыл шаруашылығы саласында ғылыми дәрежеге қолы жеткен 
тұңғыш  қазақтардың  бірі,   кейіннен  Қазақтың   мал  өсіру  ғылыми-зерттеу 
институтында бөлім меңгеруші:
А)Ш.Бөрібаев
Ә) О.Жандосов
Б) М.Толепов
В) Е.Бекенов
Г) Ж.Арыстанов 
83.Отызыншы   жылдары   әдеби   шығармашылықпен   айналысқан 
әйелдердің бірі:
А)М.Хәкімжанова
Ә) Н.Құлжанова
Б) Г.Айтбаева
В) А.Досжанова
Г) Ф.Ғабитова 
84.Қазақ   АКСР-і   Қаржы   халық   комиссары   болған   мемлекет 
қайраткері, репрессия құрбаны:
А) Т.Жароков
Ә) І.Молдажанов 
Б) Ә.Байкенов
В) Ш.Әбенов
Г) Қ.Терібаев
85.1923-1925   ж.ж   Орынборда   шыққан   қазақ   жастарының   тұңғыш 
әдеби журналының жауапты хатшысы, аса көрнекті журналист:
А) А.Сегізбаев
Ә) А.Байтұрсынов
208

Б) Ә.Бөкеханов
В) К.Ғабдуллин
Г) С.Садуақасов 
86.Қай   жылы   республикада   15   пен   50   жас   арасындағы   еңбекші 
тұрғындардың   міндетті   түрде   сауатсыздықты   жою   мақсатында   оқу 
жүктелінді?
А) 1925ж 
Ә) 1926ж 
Б) 1928ж 
В) 1930ж 
Г) 1931ж 
87.1939   жылы   Республика   тұрғындарының   сауаты   неше   пайызға 
артты?
А)35
Ә)45
Б) 64
В)65
Г)85
88. « Интелллигенция» деген терминді кім енгізді?
А) Л.Данилевский
Ә) Л.Куравлев
Б) П.Боборыкин
В) С.Мирозян
Г) К.Мирошниченко
89. « Азамат», « Бақытсыз Жамал» еңбектерінің авторы, публицист, 
ақын, жазушы:
А) Б. Күлеев
Ә) М.Дулатов
Б) Ә.Бөкеханов
В) К.Ғабдуллин
Г) С.Садуақасов 
90. «Қамар сұлу» романының авторы, демократ-ақын:
А) С.Торайғыров 
Ә) С.Сейфуллин 
Б) Б.Майлин
В) К.Жолдыбайұлы
Г) Б.Кенжебаев 
91.Қазақтың   жастар   баспасөзін   ұйымдастырушыларының   ең 
көрнектісі,   үлкен   қоғам   қайраткері,   публицист,   дарынды   журналист, 
редактор.
А) Ә.Бөкейханов 
Ә) М. Шоқай
Б) Ғ.Мұратбаев 
209

В) Ы.Алтынсарин
Г) М.Тынышпаев
92. « Тұтас Түркістан» идеясының , «Кеңес езгісіндегі Түркістан» 
еңбегінің авторы, белгілі қоғам қайраткері, редактор:
А) Ә.Бөкейханов 
Ә) М. Шоқай
Б) Ғ.Мұратбаев 
В) Ы.Алтынсарин
Г) М.Тынышпаев
93.   «Гүлхадиша»,   «Топжарған»   поэмаларының   авторы,   «Ұшқын» 
газетінде қызмет еткен қоғам қайраткері:
А) С.Садуақасов 
Ә) А.Байтұрсынов 
Б) М.Сералин 
В) С.Мұқанов 
Г) С.Сейфуллин
94.   Белгілі   қоғам   қайраткері   Алаш   қозғалысы,   Алашорда 
партиясының көшбасшысы: 
А) Б. Күлеев
Ә) М.Дулатов
Б) Ә.Бөкеханов
В) К.Ғабдуллин
Г) С.Садуақасов
95. Қазақтың әйгілі жазушысы, Қазақ КСР Ғылым академиясының 
академигі,   қоғам   қайраткері,   «Ботакөз»,«Жұмбақ   жалау»романдарының 
авторы:
А) С.Дөнентаев
Ә) С.Торайғыров
Б) С.Сейфуллин
В) С.Мұқанов
Г) Б.Майлин
96.Қоғам қайраткері, қазақтың тұңғыш теміржол инженері, тарихшы 
ғалым,   ІІ   Мемлекетттік   Думаның   депутаты,Қоқан   автономиясының 
басшысы :
А) С.Садуақасов 
Ә) М.Тынышбаев 
Б) М.Сералин 
В) С.Мұқанов 
Г) С.Сейфуллин
97.Қазақтың   халық   композиторы,   өнерпаз,   күш   өнерін   көрсеткен 
спортшы ,балуан:
А) Баймырзаұлы Балуан Шолақ
Ә) А.Сейдімбек 
210

Б) А.Жұбанов 
В) Қ.Сиранов 
Г) Н.Тлендиев 
98.Қазақтың   әйгілі   күйші-композиторы,75   жасында   халық 
аспаптарын   тартатын   өнерпаздардың   Мәскеудегі   Бүкілодақтық   бірінші 
байқаудың жүлдегері:
А) К.Байсейітова
Ә) Д.Нүрпейісова
Б) Ә.Қашаубаев
В) Ш.Қалдаяқов
Г) А.Жұбанов 
99.»   Құлагер»,   «Күйші»,   «Дала»   поэмаларының   авторы,   қазақ 
әдебиетін қалыптастырушылардың бірі :
А) Қ.Жұбанов 
Ә) Б.Майлин
Б) І.Жансүгіров
В) С.Мұқанов 
Г) Е.Омаров
100.ХХ   ғасырдың   басында   қазақ   әдебиетінің   көгінде   жарқырай 
жанған жарық жұлдыздардың бірі, лирик-ақын,« Жәмилә», « Жазғытұры» 
өлеңдерінің авторы, репрессия құрбаны:
А) М.Жұмабаев 
Ә) Б.Майлин
Б) С.Торайғыров 
В) А.Байтұрсынов 
Г) С.Сейфуллин
211

«ХХ ғасырдың 20-40 жылдарындағы ұлт зиялылары» 
тақырыбына арналынған тест сұрақтарының дұрыс жауаптары
1.A
2.Ә
3.Б
4.В
5.Ә
6.В
7.Ә
8.Ә
9.В
10.А
11.Б
12.В
13.Ә
14.Ә
15.Г
16.Б
17.А
18.Б
19.Ә
20.В
21.Г
22.В
23.Б
24.А
25.Г
26.А
27.Г
28.А
29.В
30.Г
31.В
32.А
33.В
34.В
35.Б
36.Б
37.В
38.Ә
39.Б
40.В
41.Б
42.А
43.А
44.Г
45.Ә
46.Б
47.Ә
48.А
49.В
50.А
51.Г
52.А
53.А
54.Ә
55.А
56.В
57.Б
58.Г
59.В
60.Г
61.Ә
62.Ә
63.Г
64.Б
65.Г
66.Г
67.Б
68.Ә
69.Ә
70.Г
71.Ә
72.Г
73.Б
74.Б
75.А
76.В
77.А
78.А
79.Ә
80.Ә
81.Б
82.А
83.Г
84.Ә
85.А
86.Г
87.В
88.Б
89.Ә
90.А
91.Б
92.Ә
93.Б
94.Б
95.В
96.Ә
97.А
98.Ә
99.Б
100.А
212

жүктеу/скачать 1,08 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: