РК: – А как работает тренажер?

20

Наука – побеждать

Курсанты изучают тактические действия подразделе-

ний  иностранных  государств,  на  занятиях  мы  доводим 

до курсантов штат мотопехотного отделения противни-

ка,  взвода  мотопехоты  США,  Германии  и  других  стран 

НАТО. Еще задаем штат незаконных вооруженных фор-

мирований. Насчет мин – мы даем всю информацию по 

ним,  для  обучения  курсантов  способам  поиска  мин  и 

разминирования у нас есть миноискатели. Несмотря на 

то, что минная война запрещена международной конвен-

цией, тем не менее, их используют ИГИЛ, например. На 

войне, как говорится, все способы хороши. Мы обучаем 

курсантов способам защиты от оружия массового пора-

жения,  а  также  работе  на  средствах  связи.  Военная  то-

пография занимает одно из приоритетных направлений в 

изучении военного дела, каждый военнослужащий дол-

жен уметь не только ориентироваться на местности, но 

и использовать ее для защиты личного состава. Умение 

читать карту и знание всех условных обозначений – осо-

бенно важны.

РК:  –  Способам  разминирования  вы  обучаете  и 

воспитателей, и тыловиков? 

АК: – Конечно, разминированию мы учим всех специ-

алистов. Самое сложное – научить курсантов мыслить не 

как  рядовых  бойцов,  а  как  будущих  командиров.  Наша 

задача – включить мышление командира, а у них в ос-

новной своей массе, за исключением командиров групп 

и отделений, психология подчиненного. На занятиях мы 

с этим боремся. На втором курсе, где я веду занятия, пе-

редо  мной  сидят  готовые  сержанты  взвода,  командиры 

взвода. Я им говорю: «Каждый стоящий в строю должен 

выбросить  из  головы,  что  он  подчиненный,  перестать 

мыслить, что есть командир группы – пусть он за нас от-

дувается! На занятиях вы все – командиры взводов и точ-

ка. Учитесь мыслить, как командир, принимать решения, 

как командир и будьте готовы нести ответственность за 

свое решение!». Вот в чем заключается основная пробле-

ма.

РК: – Можно ли найти индивидуальный подход? 

Ведь,  действительно,  когда  стоишь  в  общем  строю, 

мыслишь, как подчиненный.

АК: – Надо подчеркивать значимость каждого. Они 

должны понять, что один человек способен сделать мно-

гое  –  и  проблему  самостоятельно  разрешить,  и  прини-

мать решения тоже самостоятельно. Мы приводим при-

меры из истории Великой Отечественной 

войны, войны в Афганистане, когда при 

потере  командира  в  бою  один  простой 

солдат поднимает людей в атаку, берет ко-

мандование на себя. Благодаря этому сол-

дату берется любой плацдарм, поднима-

ется дух подразделения. Приводим также 

факты, когда командиры пасуют. Начина-

ешь  говорить,  что  это  все  один  человек 

смог  сделать.  Они  отвечают:  «Ну  что  я 

могу сделать, я же простой рядовой». Вот 

с этой мнимой «философией» и психоло-

гической отчужденностью от коллектива 

мы боремся в первую очередь, особенно 

на первом курсе. На втором курсе карти-

на повторяется – он знает, что он коман-

дир отделения, но он не ощущает теперь 

себя командиром взвода, и мы снова начинаем борьбу с 

таким мышлением.

Курсант должен уметь сориентироваться на незнако-

мой местности, имея лишь карту. На основе полученной 

схемы  должен  сориентироваться  сам  и  сориентировать 

личный состав. Провести от А до Я все нюансы оборо-

ны или наступления. С этого начинается каждое занятие. 

Соблюдение всех элементов правил боевого применения 

мы внушаем в самом начале учебного пути. Повторюсь, 

мы пытаемся их направить в нужное русло. Не заставить, 

а внушить, что он – командир, что от него зависит судьба 

подчиненных, его товарищей.

–  Как  вы  оцениваете  уровень  профессиональной 

подготовки ваших выпускников – будущих офицеров?

АК:  –  Основная  масса  выпускников  уже  готовые 

специалисты.  Это  можно  определить  по  тому,  как  они 

общаются,  рассуждают,  принимают  решения  в  той  или 

иной ситуации. Вся эта положительная динамика начи-

нает проявляться после прохождения ими войсковой ста-

жировки. К 4 курсу мы выпускаем офицера, способного 

составить  конкуренцию  не  только  выпускникам  воен-

но­учебных заведений Вооруженных сил Республики Ка-

захстан, но и военных вузов других постсоветских стран. 

Но дальнейшее становление, как говорится, оттачивается 

в войсках.

Выпускники  Военного  института  Национальной 

гвардии  Республики  Казахстан  высоко  ценятся  в  во-

йсках  и  воинских  формированиях  Вооруженных  сил 

Республики  Казахстан.  Как  правило,  10%  процентов 

от  общего  числа  выпуска  уходят  служить  в  подраз-

деления  по  чрезвычайным  ситуациям,  находящихся 

сейчас под юрисдикцией МВД РК, части Пограничной 

службы  КНБ  РК,  Службы  государственной  охраны 

РК и других силовых структур. Также их отбирают 

в подразделения специального назначения. Что инте-

ресно, к нам на учебу поступают также солдаты, ко-

торые служили срочную службу в частях Министер-

ства обороны РК, Аэромобильных войск (бывшее ВДВ). 

Вот, насколько притягивает гвардейский институт 

молодых  людей  допризывного  и  призывного  возраста 

со  всех  концов  необъятной  нашей  страны.  Вот,  на-

сколько универсальны наши курсанты.

Беседовал майор Руслан КАйЫРКЕНОВ,

г. Петропавловск

Айбынды азамат

21

Бүгінгі күннің батыры кім? Жалпы қазіргі қоғам 

батыр деп кімді таниды? Күнделікті толғауы тоқсан 

тірліктің  соңында  жүрген  дүйім  жұрт  кімді  жоғал-

тпады, кімді мыңнан таныды. Саф алтынды басқа 

қоспадан  ажыратып  алатын  қарақты  көз  бар  ма... 

Осындай сұрағы жауабынан  мол сауалдардың түбі-

не  бойлап,    шыңырауына  шыға  аламыз  ба...    Бірі 

отқа оранғанның өміріне араша болса, бірі ағын су-

мен алысып жұмыр басты пендеге қол созады. Енді 

бірі, біздің бүгінгі кейіпкеріміздей өз өмірін өзге үшін 

қиюға  дайын  тұрды.  Шөлдегенде  су  бермес,  қыста 

қар бермес, жұмыртқада жүн қырыққан жұмыр ба-

стыларды  көргенде  алаштың  жазушысы  Шерхан 

Мұртаза, Шер ағадай «Бір кем дүниеге» басатының 

даусыз. Ер Махамбет айтқандай: «Сеніп мінген тұл-

парын жаяу қайда салмаған», – деп те қаласың. Лей-

тенант Жандос Баянбаев болса, жолыққанға жолын 

емес,  құлағанға  қолын  емес,  ең  басты  құндылық 

өмірін  беруге  дайын  тұрды.  Іздегені    алтын  емес, 

алғыс. Батылдық танытты, халық алғысын арқала-

ды. Ел сенімінен табылды. 

Жандос  Баянбаев  секілді  ерлерді  елге  таныстырып 

жатудың өзі артық. Ерлігі ел аузында, естігендері ұмыт-

пайтындай,  естігендер  тандай  қағады.  Бірде,  16  жел-

тоқсан  –  Тәуелсіздік  мерекесі  қарсаңында  Қызылорда 

қаласына жолым түсетін болды. Мақсат – ІІІ дәрежелі 

Айбын  орденінің  иегері  Ж.  Баянбаевтың  туған  жеріне 

барып,  облыс  әкімі  Қ.  Көшербаевпен  кездесуін  наси-

хаттау еді. Қолыма қажетті құжаттарды алып, Сыр еліне 

жету  үшін  теміржол  вокзалына  жол  тарттым.  Вагоны-

ма орнығып, ентігімді басып, сапарыма дайындалдым. 

Сол сәтте, ұялы телефоныма белгісіз біреудің нөмірінен 

қоңырау түсті. «Саулығыңызды тілеймін, аға лейтенант 

мырза!  Сіз  қай  вагонға  отырдыңыз?»,  –  деген  ашық 

жарқын  дауыс  естілді.  Ол  –  Жандос  Баянбаев  екен. 

Темір рельстердің сылдыраған дауысы естілісімен қасы-

ма, орта бойлы, аққұба азамат келді. Бұқаралық ақпарат 

құралынан сұлбасы етене таныс  Жандосты бірден та-

ныдым. Өзге жолаушылардан еш айырмашылығы жоқ. 

Жай күндері көрсең, көзінің қиығын салмай өте шығар 

едік.  Осындайда  «Болат  қайнауда,  батыр  майданда 

шыңығады» деген нақылды есіңе түсіреді екенсің. Би-

язы мінезі, риясыз көңілі адамды бейжай қалдырмайды. 

Сырт көзге қатал көрінгенімен, бұқпантайлығы жоқ ор-

тада, зілсіз қалжыннан, ашық­жарқын әңгімеден бастар-

пайды. «Адам амандасқанша» деген көнекөз қариялар, 

бейбіт күннің батырымен аман­саулығымызды біліскен-

нен  кейін,  жол  қысқарту  мақсатында  аз­кем  әңгімеге 

тартым. Оның үстіне, жай күндері мұндай мүмкіндіктер 

туа бермейтінін жіті түсініп. 

Төбесі  мәрмәр  тастан  қаланғандай  Алатаудың  тұр-

патына  тереземнен  қарап,  бүгінгі  күннің  батырларына 

еріксіз  ұқсатасың.  Баурайында  тұрсаң  биіктігі  байқал-

майтын қыратты алыстаған сайын анық  көреміз. Жан-

дос та осындай тұғырлы тұлғалардың санатында екен. 

Осындай  ойға  шомып  қасымдағы  Жандосқа  қарап: 

«Жандос  жарақаттанғаннан  кейін  көп  уақыт  ес­түссіз 

комада  жатқанынды  білеміз.  Бүкіл  ел  тілеуінді  тілеп, 

Жаратқаннан  амандығыңды  сұрады.  Көптің  тілеуі  қа-

был  болып,  есінді  жиып,  басынды  көтердің.  Осындай 

жағдайға душар болған жандар өзге әлемді көрдік, бел-

гісіз дыбыстар естідік немесе жақындарымызды сездік 

деп айтып жатады. Өз басынан мұндай оқиғаларды өт-

кізген жоқсың ба?», – деп тосыннан сұрақ қойдым. Сон-

да Ж.Баянбаев: «Аталмыш оқиғадан кейін көп мәрте сұх-

бат бердім, осындай сұрақты бірінші рет естіп тұрмын», 

– дейді ол күлімдеп. Ары қарай: «Иә, ондайды мен де 

естігем. Алайда, бір нәрсе көрдім деп айта алмаймын. 

Тек,  жарақат  алғаным  есімде.  Содан  кейін  көзім  қара-

уытып, ауруханада есімді жинағанымды білем. Қасымда 

жақындарым  және  қаруластарым  болды.  Көрер  күнім 

бар екен деп ішімнен шүкіршілік еттім. Артынша пол-

ковник Мұхаметқали Құсайынұлы Сатов мырза бастаған 

Ұлттық ұлан басшылығы халімді сұрам келгенде төбем 

көкке  жеткендей  қуандым.  Жарақаттан  алған  ауыру 

сезімін  емдегендей болды. Сонда, ұландықтар бір жұ-

дырықтай жұмылған бірлігі мол ұжым екенін іс жүзінде 

көрдім.  Ұялы  телефоныма  еліміздің  түкпір­түкпірінен 

хабарламалар келіп жатты. Оның ішінде ұландықтар да 

және қарапайым азаматтар да бар. Барлығы тез сауығып 

кетуімді тіледі. Бәлкім сондықтан болар жарақатымнан 

тез сауығып, әскери қызметіме оралдым», – дейді ол.

Расында  да  Жандос  Баянбаевтың  ерлігінен  бұрын 

оның  аман  қалғаны  адам  сенгісіз  оқиға.  Кейде  жұмыр 

Ерлігі ұрпаққа үлгі

Айбынды азамат

22

басты пенде абайсыздан атылған оқтың құрбаны болып 

жатады. Ал, Жандос болса кеудесімен бірден үш оқты 

қақты. Онымен қоса, қылмыскерді жібермей ұстап тұр-

ды.  Қасымыздағы  жолаушылар  осыны  естіп,  таңдана 

бастарын шайқады. Хәкім Абай: «Білім мен жігер кім-

де бар, сол жарасар туғанға», – деп бекер айтпаса керек.  

Ақыл айбатына, қадірі қайратына жарасқан Жандостың 

бойында  білім  де  жігер  де  табылған.  Бейбіт  күнде  де 

ерлікке  орын  барын  айқындап  берді.  Әйтпесе,  ерлік 

атауын қан майданда етігімен қан кешкен ардагер ата-

ларымыздан естуші едік. Оқтан айыққан оқиғалар сонда 

орын алушы еді. Ардагер демекші, Шымкент шаһары-

на  жеткенде  қасымызға  бір  қария  отырды.  Тоқсанның 

толғауын алқымдаған көнекөз атамыз тарихты дүр сіл-

кіндірген Ұлы Отан соғысының ардагері болып шықты. 

Ресей  Федерациясының  Астрахань  қаласында  туған 

қаракөз сұрапылдың соңғы жылдары Праганы азат ету-

ге  қатысыпты.  Ж.  Баянбаев  қазақы  дәстүрге  сай  қари-

яға  сый­құрмет  көрсетіп,  әңгімеге  тартты.  Отты  күн-

дердің куәгері мен бүгінгі күннің қаһарманы ұзақ уақыт 

бойы әңгіме құрды. Ақбасты ардагер балалық шағынан 

бастап,    майдандағы  оқиғаларымен  бөлісті.  «Әскердің 

рухы биік болуы үшін ең алдымен тәртіп қажет. Тәлімі 

мықты, тәртібі ұйымдасқан әскер жауды жеңеді», – дей-

ді қарт ардагер сөз арасында. Жандос та Ұлттық ұланда 

өзінің тәрбие саласында жүргенін айтып, туған жеріне 

жастармен  кездесуге  бара  жатқанын  жеткізді.  Елба-

сынан  ІІІ­дәрежелі  Айбын  орденінің    алғанын  естіген 

ардагер алақанын жайып Жандосқа батасында берді. 

«Баталы ер арымас» деген осы. «Бала кезімнен үл-

кендердің  әңгімесін  естуді  ұнатушы  едім.  Өмір 

мектебінен өткен азаматтар бізге ұстаз ғой, шіркін. 

Ауыл­ауылдарда  ақсақалдардың  қолын  алып,  бата-

сын  да  сұраушы  едік.  Бұл  біздің  ата  дәстүріміздің 

айнымас бөлігі», – дейді ол ағынан жарылып. Ер Ба-

укең, Бауыржан Момышұлы да жыр жампозы Жам-

былдан бата алғаны оқырман қауымға етене таныс. 

Ұландықтың ардагерден бата алғаны оның тірілігін 

де, ірілігін де, азаматтығын да айқындап отыр. Біз де 

аға буын мен бала буынның бүгінгі сабақтастығын 

көріп дән риза болдық.  

Темір рельстерімен жылжыған пойызымыз құм-

ды  даланын  төсін  басып,  Сыр  елі  –  Қызылордаға 

жақындап келе жатты. «Қызмет барысына байланы-

сты туған еліне жиі келе алмайтының түсінікті. Са-

парымыз соңына жақындаған сайын сезімің өзгеше 

шығар?», – дейміз Жандосқа қаратып.

– Ежелгі Сыр өңірі – көне дәуір көзі, мәңгі өшпес 

те өлмес мұралардың асыл көмбесі. Тарихы тағылым 

осы ғажайып өлкеде ғасырлар шеруінде қазақ елінің 

үш  астанасы  бой  көтерген  болатын.  Оғыз  мемле-

кетінің бас қаласы – Жанкент, қазақ хандықтарының 

орталығы болған Сығанақ ұлттық шежіреміздің қа-

сиетті құндылықтары. Ал, Қазақ Республикасының 

1925­1929 жылдардағы астанасы болған Қызылорда 

қаласы  –  біздің  бүгінгі  мақтанышымыз.  Қызылор-

да  –  қазақ  халқының  алғашқы  өз  еркіндігін  алуы-

ның,  ұлтымыздың  қазақ  деген  атауға  ресми  түрде 

ие болуының тарихи белгісі. Қиын­қыстау күндерде 

ұлтқа  пана,  өзегі  талған  өзгеге  сая  болған  өркенді 

өңір жайлы Елбасы Нұрсұлтан Назарбаевтың «Сыр 

– алаштың анасы!», – деген қанатты сөзінің түп­төркіні 

осында жатса керек. Отан отбасынан басталады емес пе, 

туып,  өсіп,  отбасымызбен  өткен  осы  өңір  жүрегімнің 

түкпірінде. Десек те, әр азамат туған ауылын қалай сүй-

се, Отанға солай қызмет атқарса игі. Тарихын біліп, әр 

тасын сүю, адал болу қызметте кездесетін қиындықтар-

ды  еңсеруге  өз  үлесін  тигізеді,  –  деді  де,  пойызымыз 

тоқтаған соң шыға беріске қарай ұмтылды.

Сол  жолы  Жандос  екеуміз  бір  талай  шараларға  қа-

тыстық.  Ауған  ардагерлері,  мектеп  оқушылары,  әскер 

қатарына аттанушылармен кездесіп, облыс әкімінің ар-

найы шарасында да болдық. Бір байқағаным Жандос ең 

алдымен адами қасиеттерге көңіл бөліп, қай кезде бол-

масын кішіпейілдік пен азаматтық танытады. 

«Дүние ескі сарайды, 

Жолаушы болған азамат 

Көркіне оның қарайды, 

Сонда дағы таурих,

Көшіп кеткен керуендей

Аттандырған талайды»,

– деп сөз зергері Сүйінбай Аронұлы айтқандай, күн-

дер сырғып, жылдар жылжып бәрі тарих қатпарына ай-

налар. Сонда, өскелең ұрпақ үлгі алар азаматтар қатары 

молынан болса нұр үстіне нұр. Жандос Баянбаев туралы 

әлі талай жазылып, айтылар. Алар асулары болашақ ен-

шісінде.  Әзірше, мен таныған Жандос осындай!

Аға лейтенант  Д. СЕИТОВ,

Алматы-Қызылорда

Мужество

23

Время скоротечно. То, 

что  происходило  двад-

цать  лет  назад,  забыва-

ется,  оставляя  в  памяти 

лишь  вспышки  ярких 

моментов.  Так,  прошло 

уже  27  лет  как  воины-интернационалисты  покину-

ли  афганскую  землю,  когда  шурави  уходили  побе-

дителями,  а  за  спиной  оставался  свободолюбивый 

Афганистан. Историки окрестили Афганскую войну 

самой  таинственной,  но  среди  нас  есть  те,  кто  сво-

ими  глазами  видел  все  ужасы  той  войны.  Один  из 

них  –  воин-интернационалист,  председатель  Совета 

ветеранов  регионального  командования  «Оңтүстік» 

Национальной  гвардии  Республики  Казахстан  пол-

ковник  в  отставке  Геннадий  Фалеев.  Он  принимал 

участие в операциях по уничтожению бандформиро-

ваний  мятежников  в  провинциях  Герат,  Кандагар, 

Фарах, Гильменд, Гор и Урузгар.

Он нередко оказывался в самой гуще событий. Так, 

в период с 11 по 20 апреля 1987 года Геннадий Фалеев 

принимал участие в боевых действиях в провинции Ге-

рат. 14 апреля в районе кишлака Чана при постановке на 

блок, подразделение подверглось обстрелу мятежников. 

Избежать тяжелых последствий удалось благодаря пра-

вильной организации ведения огня, в результате которо-

го был обнаружен и уничтожен минометный расчет. На 

счету Фалеева немало случаев участия в боевых действи-

ях. С 10 мая­2 августа 1987 года он участвовал в боевых 

действиях в провинции Кандагар: 23 июля при прочесы-

вании зеленой зоны в районе населенного пункта Канда-

гар, мятежниками была предпринята попытка захватить 

БТР. Действуя смело и решительно, их взвод с риском для 

жизни организовал отражение нападения мятежников и 

обеспечил выполнение боевой задачи. С 19 января по 21 

февраля 1988 года были боевые действия в провинции 

Гильменд: 12 февраля в районе кишлака Сангин Фалеев 

лично возглавил штурмовую группу, в этом бою проявил 

мужество и героизм, собственным примером вдохновлял 

подчиненных  на  решительные  и  смелые  действия,  тем 

самым не допустил боевых потерь личного состава, лич-

но уничтожил две огневые точки мятежников.

За мужество и отвагу, проявленные при исполнении 

воинского долга, в условиях сопряженных с риском для 

жизни, полковник в отставке Геннадий Фалеев награж-

ден орденом Красной звезды.

В 1988­1993 гг. проходил службу в САВО и Воору-

женных Силах РК секретарем парткома, психологом мо-

тострелкового  полка.  Был  членом  партийной  комиссии 

мотострелковой  дивизии  армейского  корпуса  и  округа, 

избирался  депутатом  Октябрьского  районного  совета          

г. Алматы. В 1991 году был 

делегатом  первой  Всесо-

юзной  конференции  вои-

нов­интернационалистов 

и  участником  встречи  де-

путатов­военнослужащих 

с  Президентом  Советского 

Союза.

–  1987  год,  февраль 

месяц,  Отарский  поли-

гон,  лагерь  артиллеристов, 

– вспоминает Геннадий Дмитриевич, – Я был замести-

телем  командира  артдивизиона  по  политической  части 

воинской части 61993. В один из дней по радиостанции 

поступил приказ на следующие сутки к 9:00 прибыть в 

отдел кадров САВО.

Командир дивизиона майор Л. Минешин в ночь пе-

ред намеченной датой доставил меня на стацию Отар. К 

тому времени проходящих пассажирских поездов в бли-

жайшие часы на Алма­Ату не было, пришлось договари-

ваться с машинистом проходящего «товарняка». Так, на 

тепловозе я прибыл в город ровно в 6:30 утра.

В установленное время пришел в отдел кадров, где в 

этот же день оформил отпуск, за время которого я дол-

жен был пройти медицинскую комиссию. Дальше полу-

чил предписание прибыть в распоряжение ТуркВО для 

дальнейшего прохождения службы в Республике Афга-

нистан.

Дома должны были остаться супруга с двумя сыно-

вьями (им тогда было 5 и 9 лет). Перед отъездом заехали 

с  семьей  в  г.  Павлодар  повидаться  с  родителями.  Отец 

тогда  сказал  слова,  которые  запомнились  мне  на  всю 

жизнь: «Постарайся сохранить жизнь своих солдат, ина-

че ты будешь для меня плохим сыном». И теперь, где бы 

я ни служил, стараюсь сохранить этот отцовский наказ.

Итак,  я  получил  краткий  инструктаж,  прививки  от 

заболеваний, которых в Афганистане было с избытком. 

Затем  последовал  перелет  из  Ташкента  в  Кабул  транс-

портным самолетом, затем Кабул­Шиндант вертолетом, 

а из Шинданта на БТР–80 до города Герат.

Для дальнейшего прохождения службы меня опреде-

лили в 5 гвардейскую дивизию на должность замполита 

артдивизиона самоходных гаубиц.

жүктеу/скачать 57,6 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: