Ўзбекистон республикаси
жүктеу/скачать 3,07 Mb. Pdf көрінісі
|
9690089a-e551-4f56-b4a9-9a2e62630397
|
Композиция усули . Бу усул воситасида қўшма ва жуфт феъл ясалади. Қўшма феъл. Қўшма феъл таркибига кўра иккига бўлинади: а) исм+феъл; б) феъл+феъл. Исм+феъл типидаги феълни ҳосил қилишда ёрдамчи феъл вазифасида қилмоқ, этмоқ, айламоқ, бўлмоқ, бермоқ, олмоқ, топмоқ, емоқ, урмоқ, кўрмоқ, келмоқ, келтирмоқ каби бирлик келади: абгор қилмоқ, адо бўлмоқ, айюҳаннос солмоқ, жавоб бермоқ, жавоб олмоқ, халал бермоқ, хабар олмоқ, қирон солмоқ, тартибга келтирмоқ, оҳ урмоқ, туш кўрмоқ, қўним топмоқ каби. 451 Ўзбек тилида феъл+феъл типидаги феъл бармоқ билан санарли: сотиб олмоқ, олиб бормоқ, олиб келмоқ, олиб чиқмоқ, олиб қочмоқ, ишлаб чиқармоқ каби . Жуфт феъл . Жуфт феъл грамматик шаклига кўра икки кўринишда бўлади: 1. Бири равишдош шаклида, иккинчиси бошқа шаклда: айланиб- ўргилмоқ, елиб-югурмоқ, яйраб-яшнамоқ, ўйнаб-кулмоқ, қўллаб- қувватламоқ. 2. Ҳар икки қисми бир хил шаклда: айланиб-ўргилиб, ўйламай- нетмай, аралашиб-қуралашиб, ачиб-бижиб, тежаб-тергаб, қисиниб- қимтиниб, ювиб-тараб, яйраб-яшнаб . Ўзбек тилшунослигида феъл ибора билан қўшма феъл чегараси аниқ ойдинлаштирилмаган. Жуфт феъл таркибий қисмининг қўлланишига кўра қуйидаги шаклда бўлади: 1. Қисми якка ҳолда ишлатиладиган жуфт феъл: а) қисми ўзаро синоним: ҳормай-толмай, қўллаб-қувватламоқ; б) қисми ўзаро антоним: келиб-кетиб, ўлиб-тирилиб, кириб-чиқиб, ўтириб-туриб; в) қисмининг маъноси яқин: айланиб-ўргилмоқ, еб-ичмоқ, ўйнаб- кулмоқ, ошириб-тошириб, ювиб-тараб. 2. Иккинчи қисми якка (мустақил) ишлатилмайдиган феъл: алдаб- сулдаб, йиғлаб-сиқтаб, ямаб-ясқаб, қолган-қутган. жүктеу/скачать 3,07 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|