183
8.
Мустақил ёки кўмакчи феъл вазифасидаги
юр
сўзи
: 1. Қўшиқни
Давронов Сибирда сургунда
юрган
кезларида рус мужигидан ўрганиб
олган эди
(П.Турс.).2.
Сиз бу кунгача қўрқиб
юрган
кишиларнинг ишлари
ишнинг бошланиши эди
(Айн.).
1
Мисолдан аён бўладики, чегарасиз феъл мақсадсиз ҳаракатни
ифодалайди. Ҳаракатга ҳолат маъносини беради. Бу
эса унинг фаол
бўлмаган ҳаракат эканлигидан келиб чиқади. Чегарали ёки чегарасиз феъл
(-
ган)
шакли оралиқ грамматик маъносини фарқловчи бўлганлиги каби
унинг фарқланишида ҳам морфологик ва синтактик омилнинг ўзига хос
ўрни бор. Масалан, қайси келишик шаклидаги сўз сифатдошдан
англашилган ҳаракатни ўз устига олганлигига қараб бу феъл чегаравийлик
ёки чегарасизлик маъносини англатиши мумкин. Киёсланг: 1.
У кийимига
ўтирган
кўмир тўзонларини тирноғи билан чертиб тозалай
бошлади
(Айн.). 2
. Удда қилолсангиз, сўзга чиқинг-да, - деди олдинги
бурчакда
ўтирган
кимдир
(А.Қ.).
Биринчи гапда «чегаравийлик» маъносига эга бўлган феъл (-
ган)
шаклининг «тугалланганлик» оралиқ грамматик маъносини нутққа
киритади. «Чегаравийлик» эса
кийим
сўзининг жўналиш келишиги
шаклида келишига боғлиқ. Иккинчи гапда эса ўрин-пайт келишигидаги
сўз (
бурчакда
) феълдаги «чегарасизлик» маъносини юзага чиқарган.
Натижада (-
Достарыңызбен бөлісу: 
