Ўзбекистон республикаси
жүктеу/скачать 3,07 Mb. Pdf көрінісі
|
9690089a-e551-4f56-b4a9-9a2e62630397
| келмоқ, ёзмоқ, бермоқ, ўлмоқ, тирилмоқ, туғилмоқ
каби беҳисоб феъл луғавий маъноси асосида ўтган замон маъноли кеча, ўтган йили ,бултур… каби; келаси замон маъноли эрта, индин, келгусида, 1 Малов С.Е.Памятники древнетюркской письменности. –М. -Л., 1951; Мещанинов И. И. Члены предложение и части речи. –Л.: Изд.Наука, 1978. 387-с.; Виноградов В.В. Русский язык. Грамматическое учение о слове. Издание второе. –М.: Высшая школа. 1972. 614-с.; Неъматов Ҳ.Ғ. Феъл, унинг форма ва категорияси// Ўзбек тили ва адабиёти, 1972.1- сон, 39–47- б.; 2- сон, 42–50-б. 2 Туленов Ж., Ғафуров З.Фалсафа. –Т., 1997; Философия луғати. –Т.: Ўзбекистон нашриёти, 1976; Диалектика – теория познания. ... об элементах диалектики// Под общей редакцией Б.М. Кедрова. –М.: Наука, 1965. 133 келажакда …каби; ҳозирги замон маъноси билан боғланган ҳозир, шу дамда, шу тобда, яқинда, шу онда …каби сўз билан эркин бирикиб келади: Кеча Ўтган йили Бултур келиб Ҳозир Шу дамда Яқинда Шу сонияда Эрта Индин Келгусида Келажакда Замон шакли мана шу бирикишни маълум даражада чегаралайди, яъни феълнинг темпорал (пайт билдирувчи) сўз билан бирикишини, замон маъноси билан уйғунлашишни талаб қилади 1 . Дейлик, ўтган замон маъноли феъл келаси замон ёки ҳозирги замон маъносини ифодалайдиган пайт ҳоли билан бирика олмайди, яъни Индин келди деб бирикиш ҳосил қилиш мумкин эмас. Бундай бирикиш ҳосил бўлганда ё окказионал маъно ( Акам индин бизникига келди деб, фараз қилайлик ) ёки кўпгина пайт сўзининг икки маъносидан бири воқеланади. Чунончи, Эрта келади. Эрта сўзи нутқ моментидан кейин содир бўладиган пайтга ишора қилиб келмоқда. Эрта келди. Эрта сўзи барвақт, муддатдан олдин, мўлжалланган пайтдан олдин маъноли пайт ҳолига ишора қилиб, нутқ моментига умуман алоқадор эмас. Шунинг учун биринчи гапда русча завтра сўзига, иккинчи мисолда рано, «раньше времени», «преждевременно» сўзига тўғри келади 2 . Демак, хулоса қилиш мумкинки, 1 Нигматов Х.Г. Функциональная морфология тюркоязычных памятников XI–XII вв. –Т.:Фан, 1989. 2 Абдуллаев А.М., Юнусова З.Ю. Способы передачи узбекских слов в русском языке. –Б., 1989. 134 замон категорияси шакли сон, субъектив баҳо шакли каби лексема бирикувчанлигини чегаралайди. жүктеу/скачать 3,07 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|