| Абылай хан (1711-1781)—қазақтың ұлы ханы, мемлекет
қайраткері, қолбасшы және дипломаты. Арғы тегі Жошы хан,
бергі бабалары Қазақ ордасының негізін салған Әз-Жәнібек,
кейін ер Есім хан, Жәңгір хан. Абылай—Жәңгір ханның бесін-
ші ұрпағы. Жәңгірдің екі әйелі болған: біріншісі, қазақтан—
Уәлибақы, қалмақтан—Тәуке хан туады. Уәлибақыдан—Абы-
лай. Абылай жекпе-жекке шыққанда жауы шақ келмейтін
батыр болған. Тұтқындарды аямай жазалағандықтан «қанішер
Абылай» атанған. Абылайдан—Көркем Уәли, одан—Абылай
(Әбілмансұр) туады. Ол «Ақтабан шұбырынды» жылдарын-
да жетім қалып, үйсін Төле бидің қолында тәрбиеленеді. Аш-
жалаңаштықтан жүдеген өңіне, өсіп кеткен шашына қарап
Төле би оған «Сабалақ» деп ат қойып, түйесін бақтырады.
Жаугершілік заманның талабы Абылайдың ел өміріне ерте
араласуына себепші болды. Бұқар, Үмбетей жыраулардың
мәліметтеріне қарағанда, Абылай хан жиырма жасында қан
майданда ерлігімен көзге түскен. Қалмақтың батыры Шарыш-
ты жекпе-жекте өлтіруі абыройының өсуіне себепші болады.
«Абылайлап» жауға қарсы шыққан Әбілмансұрды жеңіс-
тен кейін Әбілмәмбет хан шақыртып алып танысады. Таныса
келе туысқан адам болып шығады да, кейінірек хандық тағын
Абылайға (Әбілмансұр) береді. Абылай қаһарлы хан болуымен
қатар, қазақ халқының рухани мұрасынан еркін сусындаған
383
ҒЫЛЫМИ ҚОСЫМШАЛАР
дарынды күйші ретінде де белгілі. Оның «Ақ толқын»,
«Алабайрақ», «Шаңды жорық» т.б. күйлері сақталған. Жетпіс
жасында жорықтан келе жатып, Арыс өзенінің жағасында
қайтыс болған. Сүйегі Түркістандағы Қожа Ахмет Йасауи
кесенесінде жерленген.
Достарыңызбен бөлісу: | 
