18. "Ұлттық режим" принципі неде?
ЗМ-ті халықаралық қорғаудың негізгі қағидаты, ұлттық режим, елдің басқа
елдердің азаматтарын өз азаматтары пайдаланатын дәл сол қорғау дәрежесін
қамтамасыз етілуін талап етеді. Мұнда "басқа ел" деп кез келген басқа ел
емес,
ЗМ
туралы
халықаралық
келісімшартқа,
мысалы
Париж
конвенциясына қатысушы -елдер ғана түсінілетінін атап айту қажет. Бұдан
басқа, Париж конвенциясына және ЗМ туралы басқа да халықаралық
келісімшарттарға сәйкес, егер ол Париж конвенциясына мүше мемлекеттің
азаматы болып табылмаса да, бірақ мүше мемлекетке қандай да бір қатысы
болса да, мысалы мүше мемлекеттің аумағында тұратын немесе нақты және
жұмыс істейтін кәсіпорны бар болса да, ұлттық режим шетелдікке
қолданылуы мүмкін.
Ұлттық режим принципі материалдық құқықтың кейбір маңызды
мәселелеріне байланысты елдің азаматтары мен шетел азаматтарына тең
қарым-қатынасты қамтамасыз етеді, бірақ барлық қатынастарда емес.
Азаматтар мен азаматтар емес арасындағы айырмашылық кейбір рәсімдік
мәселелерде жүргізіледі. Мысалы, патенттік іс жүргізу шеңберінде
тұрғылықты жері немесе өтінім беретін мемлекетте кәсіпорны жоқ шетелдік
азамат патенттік агенттік арқылы өтінім беру тиіс, ал азаматтар мұны тікелей
жасай алады. Мұндай айырмашылықтар рәсімде құжаттарды тапсыруға
байланысты және шетелдіктер, әдетте өтінім берілетін елдің заңнамасын
білмегендіктен қиыншылықтарды жоюға тартылған.
19. "Ең қолайлы режим" (ЕҚР) принципі неде?
ЕҚР режимі-бұл ЗМҚСАК бойынша келісімде бекітілген және ТТБК-ге
алғаш енгізілген және ЗМ туралы қандай да бір басқа конвенцияларда
кездеспейтін дәстүрлі қағидатты білдіретін бірегей қағидат. Қағида
ДСҰ-ға кіргісі келетін елдер ДСҰ-ның үш бағанының бірі болып
саналатын ЗМҚСАК бойынша келісімге қол қоюға міндетті
болғандықтан, кең таралған. ЕҚР режимі ЗМ-ті қорғауға қатысты кез
келген басқа елдің азаматтарына берген артықшылық, жеңілдік,
артықшылықтар немесе иммунитеттерді барлық басқа мүше
мемлекеттердің азаматтарына дереу және сөзсіз берілетіндігін
білдіреді. ЕҚР режимінің тұжырымдамасы ұлттық режиммен оңай
шатастыруға болады. Ұлттық режим қағидаты шетел азаматтары мен ел
азаматтарына қатысты айырмашылықтарды жоя отырып, басқа
елдердің азаматтарына да өз азаматтары сияқты режимнің
қолданылуын талап етеді. ЕҚР қағидаты, әр түрлі мемлекеттерден
келген шетел азаматтарына тең қарым-қатынасты талап етеді.Мысалы,
белгілі бір елде АҚШ азаматтарына берілетін құқықтар, сондай-ақ осы
елде шаруашылық қызметін жүргізетін Германия мен Жапония
азаматтарына кез келген басқа мүше мемлекеттер азаматтарының
құқықтарын шектемей берілуі тиіс. ЕҚР режимі шетел азаматтарына
қолданылатын
режимдердегі
айырмашылықтарды
түзетуге
шақырылған.
|