зорлық зомбылыққа ұшыраған балалармен психологтің жүргізетін жұмысы
Баламен қарым-қатынаста зорлық-зомбылықтың негізгі төрт түрге бөліп көрсетуге болады:
Физикалық
Жыныстық
Психикалық
Әлеуметтік
Физикалық зорлық-зомбылық – баланың денсаулығына зақым келетіндей, оның әрі қарай дамуын тежейтіндей немесе өмірін қиятындай қасақана түрде балаға физикалық зиян келтіру. Физикалық зорлық-зомбылыққа, сонымен қатар, баланы наша қолдануға, алкоголь өнімін ішуге, улаушы нәрселерді қолдануға немесе масайтатын «медициналық» препараттарды қолдануға үйрету де жатады.
Жыныстық зорлық-зомбылық – баланы оның рұқсатымен және рұқсатынсыз жыныстық әрекетке тарту, мұнда жезөкшелік пен порнобизнеске итермелеу де кіреді. Баланың жыныстық қатынасқа келісуі оның зорланбаған деп есептеуіне негіз болып саналмайды, себебі бала бұл әрекеттердің жағымсыз салдарларын болжауға қабілетсіз.
Психикалық зорлық-зомбылық – балаға мезгіл-мезгілімен, ұзақ уақыт бойы және тұрақты түрде психикалық әсер ету, сонымен қатар баланың жас ерекшеліктеріне сай келмейтін талаптарды қою.
Бұл жағдайлар баланың әрі қарайғы тұлғалық дамуын тежеп, психологиялық комплекстердің қалыптасуына әкеледі.
Әлеуметтік зорлық-зомбылық – баланың қажеттіліктері мен қызығушылықтарын қараусыз қалдырған жағдайда орын алады. Балаға қамқорлық жасамайды және оның негізгі қажеттіліктерін (тамақ, киім, тұрғын үй, білім, медициналық көмек) қанағаттандырмайды. Нәтижесінде баланың эмоционалды жағдайы бұзылып, қалыпты дамуы мен денсаулығына қауіп төнеді.
Баланың зорлық-зомбылыққа тап болғандығын анықтаудың белгілері
Физикалық зорлық көрсету.
- дене жарақатын көру (көгеру, шрам, қызарған);
агрессивті әрекеттің орын алуы;
үйден қашу;
жануарларға, қоршаған ортаға қайырымсыз.
Жыныстық зорлық-зомбылық
– айналадағы өмірге, адамдарға селқос көзқарас;
кенет жанасудан қашу (қорқу);
сырт келбетіне мән бермеу;
күдікпен қарау;
өзін үнемі кінәлі сезінеді;
баланың сексуалдық мәселелер немесе іс-әрекеттер туралы ерте кезден және толыққанды білуі, басқа балаларға тиісуі.
Баланың зорлық-зомбылыққа тап болғандығын анықтаудың белгілері
Психикалық зорлық көрсету
–өзін өзі өте төмен бағалайды, күйзеліс, ауытқу;
психосоматикалық ауруларға ұшырайды;
оқшау қалатын балалар.
Әлеуметтік зорлық-зомбылық
– өтірік айтады;
ұрлай бастайды;
баланың сыртқы көрінісінің ұқыпсыздығы, ауа-райына сәйкес киінбеуі;
білім сапасының төмендеуі.
Психолог алдындағы негізгі үш мақсат
Балада болған жағдай туралы нақты әрі анық қабылдауға ықпал ету;
Балаға аффект жағдайын жеңу үшін сезімдері мен реакцияларын басқаруға көмектесу;