Шартты рай Мен барсам Сен барсаң Сіз барсаңыз Ол барса
Қалау рай Менің айтарым Сенің айтарың Сіздің айтарыңыз Оның айтары
4. Көсемше, есімше, етістіктің шақтары. Етістіктердің қай шақта тұрғанын, шақтық мағынаның қандай тұлға арқылы беріліп тұрғанын анықтаңыз.
Есімше -Қураған кеурек пен құлқайырдан итарқа етіп жасалған шайла астында аптаптан бас сауғалап екі адам жатыр. Есімше-Бірі - атасы, екіншісі - он үш-он төрттер шамасын дағы немересі. Етістік -Осыдан төр-бес күн бұрын олар бірнеше адам боп осы араға дермене оруға келген. Көсемше-Тоқсанбай қарт жер бетінде мұндай кәсіптің бар –жоғын да білмейтін. Есімше-“Қолы бос адамдар адырға барып, дермене орады екен, жаздай орғаныңды күзде өкіметке өткізсең, ақшаның астында қалатын көрінесің” дегенді алғаш естігенде жағасын ұстап, таңдайын қаққан. (Д.Исаб).
5. Тұйық етістіктерді тауып, сөйлемде қандай қызмет атқарып тұрғанын анықтаңыз Бір көруге зар болдық (Мах).
Соғыс аяғы созылып жазға кетсе, жау жаңа күш топтап үлгеруі мүмкін (М.Мағ).
Төбені шатынатпай тұтас ұстау үшін, төбеге арқалық-тар тегіс тиіп тұру керек. (Ғ.Мұс).
Дені сау кісіге қарап отыру қиын ғой,- деп Жамал даусын солғындау шығарды. (Ғ.Мұст).
Өмір сүру - мен үшін еңбек ету деген сөз. (И.Айвазовский).
Жүгіруші ем жарысып,
Сарыарқаның желімен. Ойнаушы еді алысып, Соққан дауыл менімен. (Қ.Аман). Дұрыс жауабы:1.Бір көруге зар болдық (Мах),3. Дәулет оралғанша, қасында қала тұруға қолқа қылды. (Ә.Кек). Төбені шатынатпай тұтас ұстау үшін, төбеге арқалық-тар тегіс тиіп тұру керек. (Ғ.Мұс). Өмір сүру - мен үшін еңбек ету деген сөз. (И.Айвазовский).
Тест тапсырмалар
Жауаптары
Иә/жоқ
Етістік қимылдың атын білдіреді.
Иә
Есімше- етістіктің грамматикалық категориясы.
Иә
Етістіктің грамматикалық категориялары-үшеу.
Иә
Шақ тұлғалары қимылдың нақты өту мезгілін білдіреді.
Иә
– атын, - етін, –дағдылы өткен шақ жұрнағы деген профессор Ы.Маманов.
Иә
Жіктік жалғауы мен жіктік немесе жақ категориясы бір.
Жоқ
–ып, -іп, -п – жұрнақтары ежелгі өткен шақ жұрнағы.
Жоқ
Тұйық етістік – шақтық ұғымды білдірмейтін етістік тұлғасы.
Жоқ
Тыңда, дала Жамбылды! “Тыңда” сөзі түбір тұлғада тұр.
Иә
Есімшенің - с жұрнағы мақсатты келер шақты білдіреді.