Жәңгір хан атындағы БатысҚазақстан аграрлық техникалықуниверситеті
Әскери кафедра
Тақырып “Дене тәрбиесін жалпы оқыту әдістері”
2022 ж. Студент Жолдыгалиева А.Ж. Ғылыми жетекшісі Сарсенгалиев Ж.К әскери кафедраның мұғалімі
Мақаланың тақырыбы: “Дене тәрбиесін жалпы оқыту әдістері”
Мазмұны Кіріспе Негізгі бөлім: Қимыл әрекетке үйрету әдістері
Дене қасиеттерін дамыту әдістері
Қорытынды Пайдаланылған әдебиеттер тізімі
1.Қозғалыстардың күрделілігіне қарай олардың барлығын немесе жеке-жеке үйренуге болады.
Толық оқыту әдісі жаттығу үзіліссіз толық оқытылатын келесі жағдайларда қолданылады.
қарапайым қозғалыстарды үйренгенде;
Дене қабілеті мен техникалық дайындығы жоғары студенттермен оқу сабақтары;
іс-әрекетті бөліктерге бөліп меңгеру мүмкін болмаса, ал бөліктерде техникалық базаның сапасы жақсы болмаса;
бұрын үйренген жаттығуларды жетілдіру.
Жаттығуды бөліктерге бөліп оқыту әдісінде қозғалыстар жеке бақыланады, содан кейін толық қайталанады. (Мысалы, гимнастиканың ескі техникасын үйреніп, игерген соң, басқаша тұру, бұрылу, толығымен қайталау және т.б.).
Күрделі қозғалыс әдістерін зерттеуді аяқтауға жақындататын жаттығулар қолданылады. Мұндай жаттығулардың техникасы негізгі бөлшектерге, қиын жаттығуларға ұқсас. Бұл жаттығулар сабақтас, түсінікті және оқушыларға сәйкес болуы керек.
Дене қасиеттерін дамытуға бағытталған қатаң шектелген жаттығулар әдістері әр түрлі формадағы жүктеме мен тынығудың түрлерін ұштастыру мүмкіндігіне байланысты қолданылады. Жүктеме дегеніміз – дене тәрбиесі жаттығуларымен адам ағзасына әр түрлі көлемде әсер ету. Жүктеменің шамасы оның қарқындылығы мен көлеміне байланысты. Жүктеменің көлемі – орындалған дене қуаты жұмысының саны (мысалы, 10 минөттық жүгіру, жаттығуды қайталау саны т.б.).
2.Жүктеме қарқындылығы - ол белгілі бір уақытта дене тәрбиесі жаттығуларын қарқынды, тездете орындау. Жүктеменің ішкі және сыртқы қарқынды көрсеткіштері болады. Сыртқы көрсеткіш – қозғалыс жылдамдығы (жүгіру, шаңғы жарысы, суда жүзу т.с.с.), спорт ойындарындағы ойын қарқыны т.б. Қарқындылықтың ішкі көрсеткіштері – жүректің соғу жиілігі, белгілі бір уақытта күш жұмсау өлшемі. Адам ағзасына әсер ету көлеміне байланысты жүктеме:
кіші (жүректің минөтына 130 ретке дейін соғуы);
орта (жүректің минөтына 131-155 рет соғуы);
үлкен (жүректің минөтына 156-175 рет соғуы);
жоғары (жүректің минөтына 176-190 рет соғуы);
өте жоғары (жүректің минөтына 190-нан көп рет соғуы) болып бөлінеді.
Спортшының жаттығуларды орындау, жұмыс істеу қарқынына байланысты жүктеме бірқалыпты және ауыспалы болып келеді. Бірқалыпты жүктеме – ол спортшының белгілі бір уақытта жаттығуды орындаудағы қарқындылығының өзгеруі (ол жоғары немесе төмен болып өзгеруі мүмкін). Жүктеме әрқашан да тынығумен кезектесіп отыру керек.
Тынығу аралықтарының үш түрі бар. Олар: қарпайым, қатаң шектеулі және төтенше.
Қарапайым немесе толық тынығу аралығы деп бір жаттығуды орындап болып келесі қайталанар жүктеменің алдында ағзаның жұмыс қабілетінің толық бастапқы қалыпқа келуін айтамыз. Толық қалпына келуін тамыр соғысын есептеу арқылы анықтаймыз. Мысалы, жаттығу орындағаннан кейін ЖСЖ 180 соғу/мин, толық қалпына келуі 60 соғу/мин.
Қатаң тынығу аралығы дегеніміз - бір жаттығуды орындап болып, келесі қайталанар жүктеме жаттығушының ағзасының жұмыс қабілетінің толық бастапқы қалпына келмеген кезде қайталануы.
Төтенше тынығу аралығы дегеніміз – келесі жүктеме ағзаның жұмыс қабілетінің көтерілген кезіне, жаттығушының өзіндік дайындық ниетінің толық көрінген кезіне тап келуі. Мазмұны жағынан тынығу бәсең (қозғалмай жату, бұлшық еттердің белсенді қызмет етпеуі) және белсенді болып екіге бөлінеді. Белсенді тынығу – спортшының алдыңғы жаттығуға қарағанда қарқыны аз түріне көшуі (мысалы, жүгіруден соң ақырын жүру).
Дене қасиеттерін дамыту үшін мынандай әдістер қолданылады:
Бірқалыпты орындау (стандартты) әдісі. Бұл әдіс жаттығуларды үзбей, ұзақ уақытта, бір қарқында орындауды талап етеді (мысалы, ұзақ уақыт бірқалыпты жүгіру, жүзу, ескек есу және т.б.). Жүктеме бұл кезде жоғары деңгейдің 70 пайызынан аспауы керек, жүрек соғуының жиілігі минөтына 130-150 рет). Ұзақ уақыт бірқалыпты істелген жұмыс жүрек-қан тамыры және тыныс алу жүйелерін нығайтып, ағзаның жалпы төзімділігін дамытады.
Өзгермелі орындау әдісі. Бұл әдісте жүктеме қарқыны жаттығуды орындау кезінде өзгеріп отырады (мысалы, 400 метр қашықтыққа жүгіруде жылдамдық - бірінші 100 метр жүгірген кезде 1/2 жартылай күшпен, екінші, 100 метрде қатты қарқында, үшінші 100 метрде – еркін, төртінші 100 метрде 3/4 күшпен орындалып отырылады). Жүктеме бұл жүгіру кездерінде кіші жүктемеден үлкенге және керісінше өзгеріп отырады. Өзгермелі орындау әдісінің көмегімен біз жалпы төзімділікті және жылдамдық төзімділігін дамытамыз, спортшыларды жігерлілікке тәрбиелейміз.
Қайталап орындау әдісі. Бұл әдіс кезінде жаттығу көп қайталанады, аралықтағы тынығуда ағза толық бастапқы қалпына келуі қажет (мысалы, қысқа қашықтыққа өте жоғары жылдамдықпен қайталап жүгірген кезде, аралық тынығу толық болуы қажет). Қайталап орындау әдісі күшті, жылдамдықты және күш жылдамдығын, жылдамдық төзімділігін дамытады.