Қан және қан айналысы. Қан топтары. Жүрек және қан тамыр жүйесінің реттелуі
жүктеу/скачать 11,14 Mb.
|
|
ҚАЗАҚ ҰЛТТЫҚ ҚЫЗДАР ПЕДАГОГИКАЛЫҚ УНИВЕРСИТЕТІ Қан және қан айналысы. Қан топтары. Жүрек және қан тамыр жүйесінің реттелуі Бақытжанова Римма Нұртай Аружан Нысанбай Құралай Иманалиева Аружан Қан деген не? Адамның денесіндегі қан — организмнің негізгі сұйық ішкі ортасы. Организмдегі барлық қанның 50% қан деполарында (бауыр, көк бауыр, өкпе және теріде) қор болып сақталады. Бұл мүшелердегі қан қоры адам жараланып, қансырағанда қан айналымына шығып, тіршілікті сақтап қалады, ал денедегі қанның 50-60% жоғалса, адам өлімге ұшырайды. Қанның жалпы мөлшері ересек адамда 4,5–6 л шамасында, яғни дененің жалпы салмағының 6-8 %. Жаңа туған нәрестеде ол 10-20 %, 1 жаста 9-13%, 5-7 жаста 7-8 % болады. Қанның құрамы Қан қан жасушаларынан және сұйық плазмадан тұрады. Қан жасушаларына эритроциттер, лейкоциттер және тромбоциттер жатады. Қанның бұл жасушалары бүкіл қанның 40-45%-ын, ал плазма 55-60%-ын құрайды. Қан плазмасы Эритроцит Тіршілік уақты – 90-120 күн Түзіледі – сүйектің қызыл кемігінде, көкбауырда. Бауыр мен көкбауырда ыдырайды. Қызметі – оттегі мен көмірқышқыл газын тасымалдау. Қанның ядросыз қызыл клеткалары, диаметрі 7-8 мкм, ал қалыңдығы 2 мкм. Эритроциттердің пішіні екі жағы ойыңқы келетін линза іспетті болады. Мұндай пішін клетканың бетінің ауданын үлкейтіп, тасымалдау қызметін атқаруын жеңілдетеді, әсіресе оттегін өкпеден дененің барлық клеткаларына және ұлпаларына тасуға ыңғайлы етеді. Бұл қызметі эритроциттердің кұрамындағы белок гемоглобиннің катысуымен орындалады. Саны адамның жынысына байланысты: ер адамда 1 мкл қанда 4,5-5 млн., әйелде 4-4,5 млн. Өмір ұзақтығы 90-120 күн. Лейкоцит Лейкоциттер - ядросы бар қан клеткалары. Ересек адамның 1 мкл қанында 6-8 мың лейкоциттер болады. Баланың иммундық қабілеті (ауруға қарсы тұру, қорғану қабілеті) лейкоциттерге байланысты. Лейкоциттердің бірнеше түрлері бар: а)дәнді лейкоциттер немесе гранулоциттер; ә)дәнсіз лейкоциттер, яғни агранулоциттер; б)моноциттер. Гранулоциттердін 3 түрі бар:нейтрофилдер, эозинофилдер жане базофилдер. Тіршілік уақыты – 3 -5 күн Түзіледі – сүйектің қызыл кемігінде, көкбауырда және лимфа түйіндерінде Бауыр мен көкбауырда ыдырайды. Қызметі – фагоцитоз, гуморалды және жасушалық иммунитет. Тіршілік уақыты – 8-12 күн Бауыр мен көкбауырда ыдырайды Қызметі – қан ұюына қатысады Тромбоцит Қанның құрамындағы үшінші пішінді элементтер - тромбоциттер немесе қан пластинкалары. Олар сопақша немесе диаметрі 2-5 мкм дөңгелектеу пішінді келеді. Тромбоциттердің басты қызметі — қанның ұюына катысуы. Қан тамырлары жарақаттанғанда әдетте жараның бетін т р о м б деп аталатын қойылған қан түйіршігі тез жабады. Эритроциттерде А, В агглютиноген деп аталған зат болады. Қан плазмасында бұлармен кездескенде канды ұйытатын α,ß агглютининдерболады. Қан топтары •Эритроциттерінде агглютиногендер жоқ, бірақ плазмасында екі агглютининдері(а, ß) де бар кісілер. Мұндай адамдар 40%, олар І-топқа жатады; •Қанының эритроциттерінде агглютиноген А, плазмасында агглютинин ß бар адамдар 39%, олар ІІ-топқа жатады; •Эритроциттерінде агглютиноген А жане В бар, плазмас ында агглютининдер жок кісілер 6%, олар IV-топка жатады. •Каннын кортаныс жуйелері адамдардын 85%-ында бар, ал 15%-ында жок. Резус-факторы зат бар адамдарды он-резусты (R.h+), жок адамдарды теріс-резусты (R h-) деп атайды. АВО жүйесі Резус фактор Rh
Rh + (О) Rh - (В) Жүректің құрылысы 4 камерадан тұрады. Оң жақ қарынша, оң жақ жүрекше Сол жақ қарынша, сол жақ жүрекше Қантамырлары Қан айналу жүйесі Адамда 2 қан айналу шеңбері бар. Үлкен және кіші қан айналу жүйесі бар. Назарларыңызға рахмет! жүктеу/скачать 11,14 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|