Бағалау критерийлері

Бағалау критерийлері:

• Заттардың тасмалдануы Тақырып: Жануарлардың жүрек – қан тамырлары жүйесі құрылысы мен
• қызметі.Қантамырлар жүйесінің түрлері және қанайналым
• шеңберлері. Жүрек - қантамырлар жүйесі аурулары
• 8 сынып биология

• Оқу мақсаты:
• 8.1.3.8 жануарлар жүрегінің құрылысы мен қантамырлар жүйелерінің маңызын сипаттау
• 8.1.3.10 қантамырлар жүйесі түрлерін анықтау
• 8.1.3.12 қантамыр жүйесі ауруларының себептері мен ауру белгілерін сипаттау

• Бағалау критерийлері:
• Жануарлар жүрегінің құрылысы мен қантамырлар жүйелерінің маңызын сипаттайды
• Қантамырлар жүйесі түрлерін анықтайды
• Қантамыр жүйесі ауруларының себептері мен ауру белгілерін сипаттайды

Ағзада қанның үздіксіз қантамырлардың бойымен ағуын (қозғалысын) қанайналым дейді. Қанайналым жүйесіне – жүрек және қантамырлар жатады. Қанның қантамырлардың бойымен тұйық түрде, яғни қанайналым шеңберімен ағатынын XVІІ ғасырда ағылшын ғалымы У.Гарвей ашты.

• Қанайналым мүшелері

• Кеуде қуысы:
• 1 – жүрек; 2 – қабырғалар; 3 –көкет (диафрагма)

• Қанайналым жүйесінің қызметтері:

• Тасмалдау
• Терморегуляторлық
• Қорғаныштық
• Гуморальды реттеу

• Тапсырма 2.

• Жүрек Қантамырлары

• Қанайналым жүйесі

• Эволюция барысында қан және қанайналым жүйесі ең алғаш рет буылтық құрттарда пайда болды. Оларда жүрек болмады, жүректің қызметін дененің алдыңғы жағындағы “жүрекше” деп аталатын
• 5 ірілеу сақиналы қан тамырлары атқарды.

• Бауыр – ағзадағы ең ірі без

• Жүректің әрбір бөлігінде бір жүрекше, бір қарынша болады. Әр бөліктегі жүрекше мен қарынша өзара қуыстар арқылы байланысады. Оң жақ жүрекше мен оң жақ қарыншаның арасында үш жақтаулы , сол жағында қос жақтаулы қақпақшалар орналасқан

• Жүрек қабырғасы

• Сыртқы қабаты
• (эпикард)
• Өте жұқа, жүректі қоршап тұратын қабат

• Ортаңғы қабат
• (миокард)
• Жүректің бұлшықетті қабаты

• Ішкі қабаты
• (эндокард)
• Жүректің ішкі қуыстарын, қақпақшаларын астарлап жататын қабаты

• Жүрек – пішіні конус тәрізді, кеуде қуысының сол жақ жартысына ығыса, екінші – бесінші қабырғалардың деңгейінде орналасқан қуыс бұлшық етті мүше.

• https://bilimland.kz/kk/courses/biologiya-kk/adam-biologiyalyq-tur-retinde/zhurek-qan-tamyry-zhujesi/lesson/zhurekting-qurylysy

• Жүрек жұмысы (жүрек циклы)- бірін-бірі ырғақты түрде алмастырып отырады

• Жүрекшенің жиырылуы (0,1 сек)
• Қарыншаның жиырылуы (0,3 сек)
• Жүрекше мен қарыншаның жалпы босаңсуына (0,4 сек)
• Жалпы жүректің толық жиырылып, босаңсуы 0,8 сек уақытты қамтиды.
• Ересек адамның жүрегі қалыпты жағдайда минутына 65-75 рет соғады

• Жүрек жұмысының реттелуі

• Жүректің жиырылу жиілігінің жүйкелік реттелуі
• Сопақша мида орналасқан “жүрек ырғағының орталығына” байланысты

• Жүректің жиырылу жиілігінің гуморальдық реттелуі
• Гормондардың әсерінен болады. Бүйрекүсті безінен бөлінетін адреналин гормоны жүректің жиырылу ырғағын жылдамдатады

• https://bilimland.kz/kk/courses/biologiya-kk/adam-biologiyalyq-tur-retinde/zhurek-qan-tamyry-zhujesi/lesson/zhurekting-qyzmeti

• Қан тамырлары

• Атериялар
• (сала тамыр)
• Қанды жүректен мүшелер мен ұлпаларға таратады

• Веналар
• (Көктамыр)
• Мүшелер мен ұлпалардан көмірқышқыл газына, зат алмасу өнімдеріне және т.б қанныққан қанды жүрекке тасмалдайды

• Капиллярлар
• (Қылтамырлар)
• Адам шашынан 50 есе жіңішке. Олар дененің барлық мүшелері мен ұлпаларын торлайды

• Өкпе сала тамыры
• Оң жақ қарыншадан басталатын- өкпе артериясының ішінде вена қаны болады

• Қолқа сала тамыры
• Сол жақ қарыншадан басталатын- қолқа тамырының ішінде артерия қаны болады