Баяндама Тақырыбы: «Адамгершілік», «мораль», «этика» түсініктері Орындаған: Исаева Эланора Қабылдаған: Шалдарбекова Айша Тобы: фи-22-11к2 2022-2023 оқу жылы Этика, адамгершілік, мораль түсініктері
жүктеу/скачать 20,11 Kb.
|
- Бұл бет үшін навигация:
- Этика, адамгершілік, мораль түсініктері
|
М.Әуезов атындағы Оңтүстік Қазақстан университеті Филология факультеті Журналистика және қазақ тілі кафедрасы Баяндама Тақырыбы: «Адамгершілік», «мораль», «этика» түсініктері Орындаған: Исаева Эланора
Этика, адамгершілік, мораль түсініктері 1. Әдеп, адамгершілік, мораль: түсініктері Ғылым ретінде Этика пайда болуы. Адамгершілік, мораль, этика Этика дегеніміз не? Адамдар бұл ұғымға әр түрлі мән береді: 2. Адамгершілік туралы ілім; Адамдардың мінез-құлқын бақылауды және түзетуді жүзеге асыратын ережелер жүйесі; Адам әрекеттерін бағалау, оларды мақұлдау немесе соттау тәсілі; Адамдар арасындағы мінез-құлық пен қатынастардың «әлеуметтік реттеушісі» Шынында да, әдепті адам мінез-құлқы мен адамдар арасындағы қарым-қатынас мәселелері қызықтырады. Аристотель этиканың басты міндеті адам қарым-қатынасын олардың ең жетілдірілген түрінде зерттеу деп санайды. «Қоғамдық адам», «қарым-қатынас жасаушы адам» мінез-құлқын талдайтын «практикалық өмір философиясы»ретінде әрекет ете бастады. Этика — философиялық ілім, оның мәні мораль (адамгершілік), ал орталық мәселе-Жақсылық пен жамандық. Этика генезисті, мәнін, мораль ерекшелігін зерттейді; оның қоғам өміріндегі орны мен рөлін ашады, адам тіршілігін адамгершілік реттеу механизмдерін, адамгершілік прогрестің өлшемдерін анықтайды. Ол қоғам мен жеке тұлғаның адамгершілік санасының құрылымын қарастырады, жақсылық пен жамандық, еркіндік пен жауапкершілік, борыш пен ар-ождан, абырой мен қадір-қасиет, бақыт пен өмірдің мәні сияқты санаттардың мазмұны мен мағынасын талдайды. Осылайша этика әрбір адамның «дұрыс өмір»стратегиясы мен тактикасын әзірлеуі үшін адамдар мен бағдар арасындағы қарым-қатынастың жоғары сапасын қамтамасыз ететін адамгершілік және әділ қатынастардың оңтайлы моделін жасаудың негізіне айналады. «Этика» термині ежелгі грек сөзінен шыққан «etnos» («этос»). Бастапқыда этос деп әдеттегі ортақ өмір сүру орны, үй, адам үйі, аңдық логово, құс ұясы түсінді. Кейін ол қандай да бір құбылыстың тұрақты табиғатын, әдет-ғұрпын, адамгершілігін, сипатын белгілеу артықшылығы бойынша болды. Аристотель «этос» сөзінің мағынасында «этикалық» сынын құрады. Этикалық мейірімділер адамның мінез-құлқы, темпераменті қасиеттері болып табылады,олар да рухани қасиеттер деп аталады. Олар бір жағынан, дененің қасиеттері ретінде аффектілерден және екінші жағынан, ақыл қасиеті ретінде дианоэтикалық ізгілерден ерекшеленеді. Мысалы, қорқыныш-табиғи аффект, жады-ақылдың қасиеті, ал батылдық, жомарттылық-сипаттың қасиеттері. Аристотель «этика»терминін енгізді, бұл білімнің ерекше пәндік саласы ретінде этикалық ізгіліктер жиынтығын белгілеу үшін және бұл білімнің ерекше ғылым ретінде бөлінуі үшін Аристотель «этика» терминін енгізді. Аристотельдің этикасын «практикалық » философия» ретінде қарастырған, ол: біз не істеуіміз керек? «Адамгершілік», «мораль», «этика» сөздері мағынаға жақын. Бірақ олар үш тілде пайда болды. Жоғарыда «этика» сөзі грек тілінен шыққан. ethos-адамгершілік, мінез, әдет-ғұрып. Аристотель ұғымын грек тілінен латын Цицеронына аудару үшін «moralis» (моральдық) термині құрастырды. Ол оны «mos» (mores – mn. саны) – латын аналогтық грек «этос», означавшего сипаты, темперамент, сән, покрой киім, әдет-ғұрып. Цицерон, атап айтқанда, Аристотель Этика деп атаған сол білім саласын түсініп, моральдық философия туралы айтқан. Б. з. IV ғасырда латын тілінде «Этика» грек терминінің тікелей аналогы болып табылатын «moralitas»(мораль) термині пайда болады. Осы екі сөз, бір грек, басқа латын тілінен шыққан, жаңа еуропалық тілдерге кіреді. Сонымен қатар, бірқатар тілдерде «этика» және «мораль»терминдерінде жинақталатын дәл сол шындықты білдіретін өз сөздері пайда болады. Мысалы, «адамгершілік» — «адамгершілік» тамырынан шыққан орыс сөзі. Ол XVIII ғасырда орыс тілінің сөздігіне алғаш рет түсіп, «этика» және «мораль» сөздерімен қатар олардың синонимі ретінде қолданыла бастады. Алғашқы мағынада «этика», «мораль», «адамгершілік» – әр түрлі сөздер, бірақ бір термин. Уақыт өте келе жағдай өзгереді. Мәдениетті дамыту процесінде, атап айтқанда, білім саласы ретінде әдептің өзгешелігін анықтау шамасына қарай әртүрлі сөздермен бекітіле бастайды: әдеп негізінде білімнің тиісті тармағы, ғылым, ал мораль (адамгершілік) деп өзі зерттейтін зат түсініледі. Сондай-ақ мораль және адамгершілік ұғымдарын өсірудің түрлі әрекеттері бар. Олардың ішінде Гегельге өрмелейтін неғұрлым кең таралған сәйкес, моральдық деп тиісті әрекеттердің субъективті аспектісі, ал адамгершілік деп олардың объективті толық толықтығындағы қылықтардың өздері түсініледі: мораль – адамның өзінің субъективті бағалауларындағы, ақыл – ойындағы, кінәнің уайымындағы әрекеттері, ал адамгершілік – отбасы, халық, мемлекет өмірінің нақты тәжірибесіндегі адамның іс-әрекеттері қандай болып табылатыны. Осылайша, егер «мораль» және «адамгершілік» ұғымдарының мағынасына ғылыми тұрғыдан қарайтын болсақ, моральдық деп индивидтердің өз қызметін субъективті бағалауын; адамдардың мінез-құлық нормаларын түсіну керек. Адамгершілік адамдардың іс-әрекеттерін объективті бағалау; жоғары құндылықтар. Адамгершілік – ең маңызды және елеулі факторларды қоғамдық өмір, қоғамдық және тарихи прогресс, ол ерікті келісу сезім, орталықтың және іс-қимыл қоғам мүшелерінің сезімін, стремлениями және іс-әрекеттерімен азаматтардың, олардың қызықты және лайықты, және қызығушылықпен құны бүкіл қоғам. Әдепте жақсылық жасау және жамандық жасамау нұсқамасын білдіретін адамгершілік заң ұғымы бар. И. Кантқа сәйкес, адамгершілік заң бостандықтың арқасында каузалды заң болып табылады және эмпирикалық мақсаттарды санамағанда, сөзсіз, қатаң түрде ұйғарылады. Сондай-ақ мәдени – тілдік дәстүрді атап өтуге болады, ол адамгершілік деп жоғары негіз қалаушы қағидаттарды, ал моральдық деп – тарихи өзгермелі мінез-құлық нормаларын түсінеді; бұл жағдайда, мысалы, Құдайдың өсиеттері адамгершілік деп аталады, ал мектеп мұғалімінің тәлімдері-моральдық деп аталады. Жалпы алғанда, «этика», «мораль», «адамгершілік» сөздеріне әр түрлі мазмұндық мағына беріп, оларға әртүрлі ұғымдық-терминологиялық статуаға ие болу талпыныстары академиялық тәжірибелер шеңберінен шықпады. Жалпы мәдени лексикада барлық үш сөз бірін-бірі алмастырушы ретінде қолданылады. Мысалы, тірі орыс тілінде этикалық нормалар деп аталады, сол құқықпен моральдық нормалар немесе адамгершілік нормалар деп аталады. Ғылыми қаталдыққа үміткер тілде маңызды мағына негізінен этика және мораль (адамгершілік) ұғымдарын ажыратуға беріледі, бірақ ол аяғына дейін шыдамайды. Мысалы, кейде этика білім саласы ретінде моральдық (адамгершілік) философия деп аталады, ал белгілі бір моральдық (адамгершілік) феномендерді белгілеу үшін этика терминін (кәсіби этика, Бизнес этикасы) пайдаланады. «Этика» — ғылым, білім саласы, ал» мораль «немесе» адамгершілік», этика, оның пәні. Этика ғылым ретінде өмір мен әлемде адам үшін құндылыққа ие екенін зерттейді, өйткені этикалық мінез-құлық этикалық құндылықтарды жүзеге асырудан тұрады. Этика бағалаушы сананы оятуға ықпал етеді. Мәні тәрбие арқылы ашылатын этикалық құндылықтар, этикалық сезім, базисі бейсаналы жүзеге асырылатын өмірлік құндылықтарды (өмірге ерік, тағамға қажеттілік, жыныстық қажеттілік және т.б.) құрайтын жүйені құрайды, ал жоғарғы жағында жоғары құндылықтар орналасқан. 2. Этиканың негізгі түрлері: гуманистік және авторитарлық Үздік этиканы және философ ХХв. Эрик Фроммға (1900-1980) этиканың екі түрі-гуманистік және авторитарлық, — қазіргі заманның моральдық проблемаларын барынша барабар түсіндіретін ілім жатады. Адамзат тарихында этика мен мораль шын мәнінде адамға бағытталған кезеңдер бар. Бұл гуманистік этика. Мысалы, антикалық этика және қайта өрлеу этикасы, қазіргі уақытта гуманистік Этика элементтері демократиялық азаматтық қоғамдарға тән. Бірақ этика мен мораль адамға қатысты сыртқы бірдеңеге бағытталған кезеңдер мен жағдайлар бар(мысалы, коммунизм немесе әлемдік үстемдік идеясы). Мұндай Этика авторитарлы деп аталады. Гуманистік этиканың мәні ол адамды оның дене-рухани тұтастығында қарастырады, «адамның мақсаты-өзі болу, ал мұндай мақсатқа жету шарты-өзі үшін адам болу» (Э. Фромм) деп ойлайды. Гуманистік этика «ізгіліктер» негіздері жетілген және тұтас тұлғаның өзіне тән, ал «ақаулар» өз Я.-ға немқұрайлы қарамайды деп санайды. жүктеу/скачать 20,11 Kb. Достарыңызбен бөлісу:
|