МЕКТЕП ПЕДАГОГТЕРІ МЕН КӨШБАСШЫЛАРЫНЫҢ ЗЕРТТЕУ

27 

 

мұғалімдер қолдана алатын зерттеуші маманның жұмысы ретінде білім беру саласындағы 

зерттеу  туралы  дәстүрлі  көзқарастан  түбегейлі  кету"  деп  аталды.  Практик-педагогтердің 

инновациялық  педагогикалық  қызметі  арқылы  зерттеу  мен  практиканың  дәстүрлі 

қатынасының  баламасын  қамтамасыз  ету  арқылы  теоретик-ғалымдардың  да,  практик-

педагогтердің де зерттеу қызметі арасында нивелирлеу орын алды. 

Қазақстандық  білім  беруді  жаңғырту  педагогтерді  зерттеудің  ғылыми  әдістерін 

нақты  практикада  тиімді  пайдалануға  дайындау  проблемасын  шиеленістірді. 

Экспериментке ұшырағанның бәрі терең ғылыми негізделген талдау процедурасынан өтіп, 

егжей-тегжейлі рефлексиядан кейін ғана білім беру практикасына енгізілуі керек.  

Өзгеріп  жатқан  парадигмалық  құндылықтарға  сәйкес,  білім  беру  жүйесін 

жетілдірудің қажетті шарты эмпирикалық зерттеулер барысында алынған жаңа объективті 

деректерге  сүйену  болып  табылады.  Сонымен  қатар,  іргелі  теориялық  білім  қолданбалы 

әзірлемелердің  негізі  болып  табылады.  Ғылыми  танымның  қолданбалы  және  іргелі 

аспектілері  арақатынасының  ерекшелігі  әдістемелік  зерттеу  контексінде  арнайы 

әдістемелік  талдау  жүргізуді  қажет  етеді,  ал  білім  беру  практикасында  теориялық 

зерттеулерді  сынақтан  өткізу  педагогтердің  ғылыми-әдістемелік  құзыреттілігін  талап 

етеді.  Сондықтан,  білім  беру  шынайылығын  өзгертудің  маңызды  шарттарының  бірі 

педагогтер  мен  мектеп  басшыларында  зерттеу  әдістемесі  және  оларды  практикалық 

қызметінде  қолданудың  тиімді  әдістері  туралы  терең  ғылыми  білімінің  болуы  болып 

табылады. 

Педагогтің  кәсіби  өзін-өзі  жетілдіру  процесінде  өз  тәжірибесін  зерттеу 

инновациялық дамудың тиімді тетігі ретінде әрекет етеді.  

Білім  беру  саласын  реформалаудың  қазіргі  жағдайында  педагог  қызметкерлердің, 

ең  алдымен  мұғалімдердің  инновацияларды  енгізуге,  ғылыми  шығармашылық 

дағдыларын меңгерген әлеуметтік сұранысқа ие тұлғаның дамуын қамтамасыз ететін жаңа 

оқу  пәндерін,  оқу  бағдарламаларын,  тетіктерін,  нысандарын,  әдістері  мен 

технологияларын дербес ғылыми негізделген әзірлеуге белсенді қатысуы өзектендіріледі.  

Сонымен 

бірге, 

ғылыми 

шығармашылық 

тек 

ғылыми-педагогикалық 

қызметкерлерге  ғана  тән  деген  қалыптасқан  стереотиптік  идеялар  кейде  практик 

мұғалімдердің  ғылыми-зерттеу  инновациялық  қызметінің  қажеттілігін  түсінуге  кедергі 

келтіреді.  Дайын  ғылыми-әдістемелік  құралдар  мен  ұсыныстарды  пайдалану  жеткілікті 

деген қате пікір жиі кездеседі. Сонымен қатар, кез-келген педагогикалық проблемаларды 

шешуге  белгілі  бір  педагогикалық  тәсілді  іс  жүзінде  енгізу  барысында  мәнін  түсінбей 

көшіру  белгілі  бір  білім  беру  ұйымының  нақты  жағдайларына  қайшы  келеді.  Осыған 

байланысты, 

қазіргі 

заманғы 

мұғалім 

мен 

басшы 

ғылыми-педагогикалық 

шығармашылықтың теориясы мен технологиясын меңгерген, оларды кәсіби қызметінде іс 

жүзінде жүзеге асыра алатын зерттеуші болуы керек.  

Қазақстан  Республикасының  "Білім  туралы"  заңының  "Педагог  қызметкердің 

құқықтары,  міндеттері  мен  жауапкершілігі"  51-бабында  әрбір  педагог  қызметкердің 

ғылыми-зерттеу,  тәжірибелік-эксперименттік  жұмыспен  айналысуға,  педагогикалық 

практикаға жаңа әдістемелер мен технологияларды енгізуге құқығы бар екендігі, сондай-

ақ  өзінің  кәсіби  шеберлігін,  зияткерлік,  шығармашылық  және  жалпы  ғылыми  деңгейін 

ұдайы жетілдіруге міндетті екендігі көрсетілген. Осылайша, мемлекет тарапынан педагог 

қызметкерлерге  кәсіптік  маңызы  бар  қызмет  ретінде  ғылыми-зерттеу  қызметін  меңгеру 

бойынша жоғары талаптар қойылады (Қазақстан Республикасының "Білім туралы" заңы, 

51-бап, 2007) 

 

 Қазақстан  Республикасының  "Білім  туралы"  заңының  51-бабы  "Педагог  қызметкердің 

құқықтары, міндеттері және жауапкершілігі". 

 "Әрбір  педагог  қызметкер  ғылыми-зерттеу,  тәжірибелік-эксперименттік  жұмыспен 

айналысуға,  педагогикалық  практикаға  жаңа  әдістемелер  мен  технологияларды  енгізуге 

28 

 

құқылы,  сондай-ақ  өзінің  кәсіби  шеберлігін,  зияткерлік,  шығармашылық  және  жалпы 

ғылыми деңгейін ұдайы жетілдіруге міндетті". 

 

Педагогтің  үздіксіз  кәсіби  дамуы  тұжырымдамасы  тұрғысынан  бұл  проблема 

мұғалімнің  кәсіби-тұлғалық  дамуымен,  өзін-өзі  дамытуымен  және  шығармашылық  өзін-

өзі  іске  асыруымен,  оның  субъективті  ұстанымымен  тығыз  байланысты,  тек 

инновациялық  процестерге  қызмет  көрсету  режимінде  жұмыс  істеу  ғана  емес,  сонымен 

қатар,  мұғалімдердің  жүйелі  зерттеу  қызметін  жүзеге  асыру  аясында  туындаған 

педагогикалық  проблемаларды  өз  бетінше  шығармашылықпен  шешу.  Педагогтердің 

зерттеу  қызметінің  тиімділігін  арттыру  үшін  тиісті  ұйымдастырушылық-педагогикалық 

жағдайлар  мен  басқарудың  барабар  жүйесі  талап  етіледі.  Білім  беру  ұйымдарының 

басшылары  қажетті  ұйымдастырушылық-педагогикалық  жағдайларды  жасауға  және 

педагогтердің  зерттеу  және  ғылыми-әдістемелік  қызметінің  сапасын  басқаруға 

міндеттелген.  Сонымен  қатар,  басшылар  жеткілікті  деңгейде  әдіснамалық  және  зерттеу 

құзыреттеріне  ие  болуы  керек,  ғылыми  зерттеулерді  ұйымдастыру  және  жүргізу 

дағдыларын да, мұғалімдердің зерттеу қызметін басқару дағдыларын да игеруі керек. 

Бірінші кезекте білім беру ұйымының басшысынан мектепте зерттеу қызметін іске 

асыру  үшін  арнайы  ұйымдастырушылық-педагогикалық  жағдайлар  жасау  талап  етіледі. 

Зерттеу 

қызметінің 

категориясы 

ретінде 

ұйымдастырушылық-педагогикалық 

жағдайларды  тұжырымдамалық  талдау  бұл  тұжырымдаманы  мұғалімдердің  зерттеу 

практикасының басқарушылық аспектілерін зерттеуге жатқызуды қамтиды. Педагогтердің 

зерттеу қызметін басқарудың үш деңгейі ерекшеленеді: 

-  Институционалдық  (басқару  субъектісі-басшы  білім  беру  ұйымының,  педагогтердің 

әлеуметпен  өзара  іс-қимылы,  оның  өзгерістерге  бейімделуі  үшін  ұйымдастырушылық 

жағдайларды қамтамасыз етеді, оның тұтастығын сақтау үшін жауапты болады); 

-  Басқарушылық  (басқару  субъектісі  -  басшы  педагогтердің  кәсіби  және  зерттеу  қызметін 

және инновациялық тұрғыда педагогикалық мақсаттарға қол жеткізуге бағытталған білім 

алушылардың 

қызметін 

іске 

асыру 

үшін 

ұйымдастырушылық-педагогикалық 

жағдайларды қамтамасыз етеді); 

-  Техникалық  (басқару  субъектісі  -  басшы,  педагог  орынды  зерттеу  және  педагогикалық 

қызметті  іске  асыру  үшін  ғылыми-педагогикалық  жағдайларды  қамтамасыз  етеді). 

(Галкина О.В. 2008).  

Кәсіби  қызмет  барысында  педагогтердің  зерттеу  құзыреттілігін  дамыту  процесін 

қарастыра отырып, оны іске асырудың ұйымдастырушылық-педагогикалық жағдайларын 

анықтау қажет.  

 

Зерттеу  құзыреттілігін  дамытудың  табыстылығы  объективті  және  субъективті 

жағдайларға  және  олардың  білім  беру  субъектілерінің  санасында  көрінуіне  байланысты. 

Нәтиже  мамандардың  осы  мүмкіндіктерді  қаншалықты  шебер  қолданатындығына, 

олардың  ғылыми-зерттеу  қызметінің  тәжірибесіне,  әдістемелік  білім  мен  оларды  нақты 

білім  беру  практикасында  қолдану  әдістеріне,  субъектілердің  жеке  қасиеттеріне 

байланысты:  белсенділік,  мақсаттылық,  ұйымшылдық,  өзін-өзі  басқару  қабілеті,  зерттеу, 

ғылыми-әдістемелік  және  педагогикалық  қызметтің  басқа  қатысушыларымен  өзара 

әрекеттесуі.  

 

Сыртқы,  ішкі,  субъективті  және  объективті  жағдайлар  бірлікте  педагогтердің 

зерттеу  құзыреттілігін  дамыту  жүйесін  және  білім  беру  процесі  нәтижесінің  сапасын  

айқындайды.  

 

Кәсіби қызмет процесінде педагогтердің зерттеу құзыреттілігін дамыту шарттарын 

қарастыру өте маңызды болып табылады, өйткені оларды белгілі бір дәрежеде нақты оқу 

орны үшін қажетті бағытта реттеуге болады.    

 

Объективті  жағдайлар педагогикалық қызмет ұйымдастырылған кәсіби білім беру 

ортасының сипатында көрінеді.  

29 

 

 

Субъективті  жағдайлар  тікелей  педагогтің  өзіне  байланысты  және  мыналарды 

қамтиды:  білім  көлемі  мен  сапасы  және  оларды  нақты  шынайылықта  қолдану  әдістері, 

субъектінің  жеке  типологиялық  және  тұлғалық  сипаттамалары:  темперамент,  бейімділік, 

ықтимал мүмкіндіктер, энергия, психикалық процестерді дамыту, тұлғаның бағыты: оның 

мақсаттары, мұраттары, құндылықтары, сенімдері; сипаты: өзіне, адамдарға, қоғамға және 

адам қызметінің өнімдеріне деген қатынастар жүйесі; эмоционалды-сауық саласын реттеу 

тәсілдері;  мотивациялық  саланы  дамыту,  сонымен  қатар  өмір  салты:  денсаулық,  жұмыс, 

бос уақытты ұйымдастыру және рухани өмір және т.б.  

 

Осы  процесті  анағұрлым  сәтті  анықтайтын  педагогтердің  зерттеу  құзыреттілігін 

дамытудың кейбір тиімді шарттарын қарастырайық.  

Педагогтердің  кәсібилігін  жетілдіру,  атап  айтқанда,  олардың  зерттеу  құзыреттілігін 

дамыту  кәсіптік-білім  беру  ортасының  жағдайына,  педагогикалық  ұжымның  және  оның 

мүшелерінің  кәсіби  қызметіне  байланысты  екені  анық.  Алайда,  күтілетін  нәтижелер  әр 

түрлі  факторлардың  әсерінен  өздігінен  дамуы  мүмкін.  Егер  белгілі  бір  нәтижелерге  қол 

жеткізу  қажет  болса,  мақсатты  жұмыс  қажет,  яғни  кәсіби  құзыреттілікті  арттыруды 

жүйелі, озық басқару қажет. 

Мектеп  педагогтерінің  зерттеу  қызметінің  ОПУ  анықтай  отырып,  педагогтердің 

кәсіби әлеуетін арттыру шарты ретінде зерттеу қызметінің өзін модельдеуге тоқталайық. 

Ең  алдымен,  мұғалімдер  мен  басшылардың  әдістемелік  және  зерттеу  құзыреттілігін 

дамыту  жұмысын  қарастырайық.  Педагогтердің  зерттеу  жұмысы  білім  беру  ұйымының 

инновациялық бағыттағы табысты дамуының ажырамас құрамдас бөлігі екені сөзсіз. 

жүктеу/скачать 1,09 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: