Бөкей ордасының

Бөкей ордасының
құрылуы
"АСТАНА МЕДИЦИНА УНИВЕРСИТЕТІ" КЕАҚ
Орындаған: Масекенова Баян(113 топ жалпы
медицина)
Қабылдаған:Омарова Бибижамал Қожахметқызы

Жоспар
БӨКЕЙ ОРДАСЫНЫҢ
ТГЕОГРАФИЯСЫ,ХАЛҚЫ
САЯСИ ҚҰРЫЛЫСЫ,ТАРИХЫ
БИЛЕУШІЛЕРІ
ҚОРЫТЫНДЫ 

Бөкей ордасы(Ішкі орда)
(1801-1845

1
Бөкей Ордасы) — Ресей империясының вассалы
ретінде Еділ мен
Жайық аралығында 1801 ж. құрылған. Бөкей Ордасы 
қазақтардың және әлемдегі ең соңғы Шыңғысхан
ұрпақтарымен меңгерілген мемлекеттік құрылым.
Хандық сұлтан Бөкей Нұралыұлының есімімен
аталды.
Кіріспе

Басшылары
Бөкей хан (туған жылы белгісіз —1815) — Бөкей
ордасының ханы, Әбілқайыр ханның немересі,
Нұралының баласы. Айшуақ хан тұсында хан
кеңесінің төрағасы болды. Бөкей 1801 жылы Ресей
өкіметінен рұқсат алып, Кіші жүз қазақтарының
бір бөлігін Жайық пен Еділ аралығындағы ноғайлы
қазақтардың ескі жұртына қоныстандырды.
Каспий жағалауындағы Дамбай деген жерде өз
ордасын тікті. 1812 жылы Бөкей ордасының ханы
болып сайланды. 1815 жылы хан тағын мұрагерлік
жолмен Жәңгір иеленді. Бөкей ханның бейіті
Еділдің оң жағасындағы Сейіт баба зиратында
(қазіргі Астрахан облысы Краснояр ауданы).
БӨКЕЙ ХАН
Жәңгір хан (1801-1845) - Бөкей Ордасының
соңғы ханы, Әбілхайыр ханның шөбересі,
Нұралы ханның немересі, Бөкей ханның ұлы.
Генерал-майор, Шын аты - Жиһангер. 1815
жылы әкесі мұрагерлік салтқа сәйкес хандық
тақты Жәңгірге берген. Алайда, Жәңгір хан
жас болғандықтан, Бөкейдің тапсыруы
бойынша хандықты Бөкейдің інісі Шығай
сұлтан басқарады. 1823 жылға дейін Жәңгір
Астрахан губернаторы Андреевскийдің үйінде
тәрбиеленіп, еуропаша білім алады. Сол жерде
хандықты әкімшілік тұрғыдан басқару
әдістәсілдерін үйренеді. 1823 жылдан бастап билік
хан тағының заңды мұрагері Жәңгірдің қолына
көшеді.
ЖӘҢГІР ХАН

ГЕОГРАФИЯСЫ
Бөкей Ордасы Еділ мен
Жайықтың аралығында
орналасқан. Солтүстікте Самар
губерниясы, шығыста — Орал
облысы, оңтүстікте Каспий
теңізі батыс жағында —
Астрахан губерниясының Царёв,
Енотаев және Краснояр уездері.
Жер көлемі — 92 144 5 km2 XIX ғ.
аяғында Астрахан меже бөлімі
бойынша — 77 624 km2
ХАЛҚЫ
Хандықта Кіші жүзден
шыққан 5 мың жанұя
болды, 19 ғ. 50 жж. Бөкей
ордасында 300 мың адам
тұрды (50 мың жанұя).
Құрылысы

Тарихы
ХІХ ғасыр басында Кіші жүздің бірқатар
ауылдары Ресей империясының
құрамындағы Жайық пен Еділ
өзендерінің төменгі ағысын қамтыды.
Олар
кейін Бөкей ордасы немесе Ішкі орданы
(географиялык орналасуы бойьнша)
құрады. 1801 жылғы 11 наурызда
император I Павелдің Жарлығымен Кіші
жүз қазақтарының осы жерде көшіп-
қонуы заңдастырылды. 
1803 жылғы
есепке қарағанда олардың мал
саны едәуір болған (70 мың түйе, 30
мың
жылқы, 250 мың ірі қара мал, 1
миллионнан
астам қой). Патша үкіметі Кіші жүз
руларына
Жайық пен Еділ арасында еркін
қоныстануға
қайта мүмкіндік беру арқылы
қазақтардың
жер үшін күресін біршама
бәсеңдетіп, оны
өзінің отарлау саясатындағы басты
бағыт
деп қарастырды.

Бөкей сұлтан бастаған қазақтардың 1801 жылы
Жайықтың оң жақ бет не жаппай өту
1799 
жылы Бөкей сұлтан Ресей императорының атына хат жазып,
өз н ң қол астыңдағы қазақтардың б р бөл г н ң Жайықтың оң жақ
бет не көш п баруына рұқсат сұрап, өт н ш жасады. Сөйт п 1801 жылғы 11
наурызда Ресей монархы I Павелд ң жарлығы шығып, Бөкей сұлтан
мен оның қол астындағы қазақтардың Жайықтың оң жақ бет не
көшу не рұқсат ет лд .
Әк мш л к тұрғысынан алғанда Ішк Орда Орынбор шекара
комиссиясына бағынышты болды. Б рақ оның орналасқан аумағы
Астрахан губерниясына қарайтын. 1801 жылы Жайықтың оң жағасына 5
мыңға жуық отбасы көш п барды. Олардың басым көпш л г таяуда
ғана болып өткен көтер л ске қатысқандар ед және қазақ қоғамының
ең кедей бөл г болып табылатын. Сырым Датұлы қазақтардың
Жайықтың оң жағалауына қоныс аударуына қатты қолдау көрсетт .
1812 
жылы Бөкей сұлтанға хан лауазымы бер лд . Жартылай тәуелд
жаңа мемлекетт к құрылым епд г жерде Бөкей хандығы (Ішк Орда)
деген атқа ие болды. Патша үк мет келешекте одан империяға толық
тәуелд мемлекетт к құрылым жасамақ ниетте ед . Бұл ретте
хандықтың жаңа билеуш с Жәңг рге үлкен үм т артылды

Жәңг р хан сауатты адам болған. Ол араб, парсы,орыс,
татар, нем с т лдер н жақсы б лген. 1841 жылы Ордада
Жәңг р хан өз қаражатына жоғары мектеп ашып,
М.Бабажанов, М.Бекмұхамедов, К.Шығаев, тағы басқалар
б л м алған. Сол жылы Жәңг р Бөкейұлы Қазан
университет жанындағы ғылыми кеңеске құрметт мүше
болып сайланып, 1843 жылы генерал-майор атағын алады.
Жәңг р хан асыл тұқымды жылқыларды өс румен
айналысқан. Ол қазақ шеж рес н жинаумен, халықтың
әдеби шығармаларымен шұғылданып, өз де көптеген
эпикалық туындылар жазған. 1844 жылы қазанда
Жәңг рд ң «Мұхтасар әл-фикғайат» атты еңбег жарық
көрген. 1845 жылы Жәңг р хан кенеттен белг с з жағдайда
қайтыс болған. Ол Бөкей ордасының үш нш және ең соңғы
ханы болды. Одан кей н хандық бил к мұрагерге бер лмей
қалды. Басқарудың жаңа құрылымы - Уақытша кеңес
Ресей империясының Бөкей ордасын басқару құралы болды.
Жәңг р ханның саясаты

Пайдаланылған әдебиеттер 
http://megamozg.kz/index.php?
id=2596&page=view_mat&partition=ot
her&subpartition=articles_historykaz
http://itest.kz/lekciya_1836_1838_zhyldardahy_bo
kej_ordasyndahy_shar
ualar_koterilisi
http://e-history.kz/kz/contents/view/1914
http://el.kz/m/articles/view/content-1106

Қорытынды 
ІШКІ ОРДАНЫҢ НЕМЕСЕ БӨКЕЙ ХАНДЫҒЫНЫҢ ҚҰРЫЛУЫ ҚАЗАҚ ХАЛҚЫНЫҢ
ТАРИХЫНДА ОРАСАН ЗОР РӨЛ АТҚАРДЫ. КІШІ ЖҮЗ ҚАЗАҚТАРЫНЫҢ БІР БӨЛІГІНІҢ
КҮШ-ЖІГЕР ЖҰМСАУЫМЕН ҚАЗАҚТАР ЖАЙЫҚ ӨЗЕНІНІҢ ОҢ ЖАҚ БЕТІНДЕГІ
БЕДЕРІНІҢ БҰРЫНҒЫ АТАМЕКЕНІНЕ ҚАЙТА ҚОНЫС АУДАРЫП, БЕКІНІП АЛУЫНЫҢ,
КЕЙІНІРЕК ДӘСТҮРЛІ ҚАЗАҚ ЖЕРІНІҢ БІР БӨЛІГІН БІРЖОЛА ИЕМДЕНІП ҚАЛУЫНЫҢ
СӘТІ ТҮСТІ. ЖӘҢГІР ХАН ІШКІ ОРДАДА ХАН БИЛІГІН САҚТАП ҚАЛДЫ, СОЛ АРҚЫЛЫ
ҚАЗАҚ МЕМЛЕКЕТТІЛІГІНІҢ 1845 ЖЫЛҒА ДЕЙІН ӨМІР СҮРУІН ҚАМТАМАСЫЗ ЕТТІ.
ЖӘҢГІР ХАННЫҢ АҒАРТУШЫЛЫҚ ЖӘНЕ РЕФОРМАТОРЛЫҚ ҚЫЗМЕТІНІҢ
АРҚАСЫНДА ЕДІЛ МЕН ЖАЙЫҚ АРАСЫНДАҒЫ ҚАЗАҚТАР ӨЗДЕРІНІҢ ӘЛЕУМЕТТІК-
ЭКОНОМИКАЛЫҚ ЖӘНЕ МӘДЕНИ-АҒАРТУ САЛАЛАРЫНДА ЕЛЕУЛІ ТАБЫСТАРҒА
КОЛ ЖЕТКІЗЕ АЛДЫ. СОНЫМЕН ҚАТАР ЖЕР МӘСЕЛЕСІНІҢ АСҚЫНУЫ И.
ТАЙМАНҰЛЫ МЕН М. ӨТЕМІСҰЛЫ БАСТАҒАН ХАЛЫҚ-АЗАТТЫҚ КӨТЕРІЛІСКЕ АЛЫП
КЕЛДІ.[1]

Thank
You!