Дәрумендер

• t.me/moldirmurzagaliyevva 
Дәрумендер-витаминдер. («vita»-өмір). 
Дәрумендерді ашқан-Н.И.Лунин (1880 ж). Қазіргі кезде ≈30 витамин бар. Суда еритін-С,В,РР. Майда еритін-А,D,Е,К. Дәрумендер-ферменттердің түзілуіне әсер етеді. 
Тәулігіне қажет мөлшері -180-200 мг. Авитаминоз-ағзада жетіспеуі; гипервитаминоз-ағзада шамадан тыс көп болуы. 
Латынша белгісі
аталуы 
Негізгі қоры 
Физиологиялық әсері 
А 
Ретинол 
2,5-10,5 мг
Бауырда, сүтте, жұмыртқаның сарысында көп болады; 
Өсімдіктердің қызыл, сары жемістерінде, сәбізде, қызанақта, 
өрікте, асқабақта кездеседі 
Ағзаның өсуіне, дамуына әсер етеді; Шаштың, тырнақтың өсуіне әсер етеді 
Жетіспесе- -қараңғы түскенде нашар көреді (Ақшам (тауық) соқыр ауруы-
куриная слепота); Қыздырғаннан кейін тез бұзылатын дәрумен. 
Д
кальциферол 
2,5мг, балаларда-12,5 мг.
Балық майында, бауырында, уылдырығында, жұмыртқаның 
сарысында, жануар бауырында, сүт өнімдерінде мол 
Адам ағзасында D витаминін синтездеуге қатысатын сәуле-
ультракүлгін 
Кальций мен фосфор тұздарының алмасуын реттейді. Жетіспегенде мешел- 
рахит ауруы ұшырайды (қаңқа дұрыс қалыптаспайды) 
Е 
токоферол 
10-20 мг
Көкөністер, астық тұқымдастарының дәні, өсімдіка майы және 
жұмыртқа 
Жетіспегенде қаңқа бұлшықеттері қатая( жансыздана) бастайды, жыныс безінің 
әлсізденуіне ( әйел бедеулігіне) әкеледі.
К
Филлохинон 
0,2-0,3 мг
Көкөністерден жасалған салаттар, томат, бауыр, Ішек 
микроорганизмдері түзеді.
Қанның ұюына әсер етеді.
Н 
биотин 
Асбұршақ, түсті орамжапырақ, саңырауқұлақ, биадй, жұмыртқа 
сарысы, бауыр, бүйрек, жүрек. 
Жетіспесе-тері ауруы Дерматитке ұшырайды. 
С 
Аскорбин қышқылы 
60-100мг
Бұрыш, аскөк, көкжуа, қызан, картоп,  орамжапырақ, лимон, 
тұздалған қырыққабат, пияз, қойбүлдірген, итмұрын, 
қарақат 
Ағзаның жұқпалы ауруларға қарсы тұру әрекетін арттырады 
Жетіспесе тіс түбі қанайтын қырқұлақ (цинга) ауруына ұшыратады.
РР (В
3
) 
Никотин қышқылы 
15-25 мг
Ет, бауыр, жұмыртқа, қара нан, жер жаңғақ 
Жетіспесе пеллагра ауруына ұшырайды (адам өзін дәрменсіз сезінеді, көңіл-күйі 
өзгереді, теріде күлдіреген көпіршіктер мен дақтар пайда болады) 
Ішек және қарын қызметіне әсер етеді 
В
1 
Тиамин 
2,3 мг
Түрлі жармалардың қалдығы, сүт өнімдері,жұмыртқа, 
жемістер 
Жетіспесе бери-бери ауруына ұшырайды (қарын ,жүрек, жүйке жүйесі жұмысы 
бұзылады, жүруі ауырлайды, тіпті аяғы сал-паралич болып қалады). 
В
2
Рибофлавин 
3-4 мг 
Жармалардың құрамы, ашытқы саңырауқұлағы, 
көкөніс, ет, сүт 
Ұрықтың және баланың өсіп-дамуына әсерін тигізеді.
Жетіспегенде ересектерде көздің мөлдір қабықшасы қабынып, катаракт ауруына 
ұшырайды. Ауызда сілікейдің бөлінуін баяулатады. 
В
6
Пиридоксин 
2,3 мг
Бидай, бұршақ
,
сиыр еті,қой еті, бауыр, сыр, теңіз балықтары 
Ішектегі микроорганизмдер түзеді.
Жетіспегенде қояншық, селкілдеу пайда болады.
Нәруыз алмасуына, ферменттердің түзілуіне, эритроциттердің жетілуіне, темірдің 
дұрыс пайдалануына әсер етеді 
В
9 
Фолий қышқылы 
Салат, орамжапыарқ, шпинат, қызан, сәбіз, бидай, қарабидай,
бауыр, бүйрек, сиыр еті, жұмыртқа. 
Ішек микроорганизмдері түзеді. 
Нуклеин, аминқышқылдарын түзуге әсер етеді. Хромосомаларда жасушалардың 
көбеюіне жағдай жасайды. Қанның түзілуін жақсартып, реттейді. 
В
12 
цианокобаламин 
2-3 мг
Балық және сиыр бауыры, бүйрек. 
Ішек микроорганизмдері түзеді. 
Жетіспегенде өте ауыр қан аздық ауруына (анемия) ұшырайды. Анемия-қанда 
эритроциттердің азайып, гемоглобиннің кемуінен болатын ауру 
Қан жасауға әсер етеді.