Электр машиналары жəне трансформаторлар
жүктеу/скачать 17,39 Kb.
|
1 2
|
Кіріспе "Электр машиналары жəне трансформаторлар" туралы негізгі түсініктерді меңгеруге; олардың құрылысымен, əрекет ету қағидатымен, электр машиналары топтарымен танысуға; олардың сипаттамаларын зерделеуге; олардың қай жерде жəне қандай мақсатта қолданылатынын түсінуге көмектеседі. Оқыту нəтижелерін бағалау өлшемшарттары: тұрақты жəне айнымалы токтың электр машиналарының əрекет ету қағидатын, құрылысы ерекшеліктерін жəне пайдалану қасиеттерін сипаттау; тұрақты жəне айнымалы ток машиналарының орауыштарының есептеуін жүргізу; машиналардың коммутациясына анықтама беру, оны жақсарту тəсілдері, зəкірдегі ұшқындауды жоя білу; тұрақты ток машиналарының, трансформаторлардың, асинхронды қозғалтқыштардың, синхронды қозғалтқыштардың жəне синхронды генераторлардың негізгі параметрлері мен сипаттамаларынының есептелуін жүргізу; параллель қосылған трансформаторлардың арасындағы жүктемені бөлу бойынша есептеуді орындау; электр машиналарының айналу жиілігін іске қосу жəне реттеу тəсілдерін сипаттау; электр машиналарын іске қосу жəне сынауды орындау. Электр машиналары өте кең таралған. Олар өнеркəсіптің, ауыл шаруашылығының əртүрлі салаларында, энергетикада, көлікте, теңіз жəне өзен флотында, авиацияда, медицинада, тұрмыста жəне т. б. Салаларда қолданылады. Осыған байланысты электр машиналарының көп алуан түрлілігі бар. Олар əрекет ету қағидаты, тұтынылатын ток түрі, қуаты, айналужиілігі, жұмыс режимі бойынша ерекшеленеді. Құрылымдық айырмашылықтарға қарамастан, кез келген электр машинасы механикалық энергияны электр энергиясына немесе керісінше — электр энергиясын механикалыққа айналдыра алатын, электрмеханикалық түрлендіргіш болып табылады. Механикалық энергияны электр энергиясына түрлендіруді жүргізетін электр машиналары электр генераторлары деп аталады, ал кері түрлендіруді орындайтын машиналар электр қозғалтқыштары деп аталады. Электр машинасында механикалық жəне электр энергиясын өзара түрлендіру кез келген бағытта жүргізілуі мүмкін, яғни бір машина қозғалтқыш режимінде де, генератор режимінде де жұмыс істей алады. Бұл машинаға қандай энергия келтірілетініне жəне қандай энергия алынатынына байланысты болады. Электр машиналарының қайтымдылық принципінің мəні осында. Алайда, ең тиімді пайдалану үшін дайындаушы зауыт шығаратын əрбір электр машинасы бір белгілі жұмыс режиміне (қозғалтқышнемесе генератор ретінде) жобаланады жəне тағайындалады. Ток түрлері бойынша электр машиналары тұрақты ток машиналарына жəне айнымалы ток машиналарына бөлінеді.Тұрақты ток машиналарының көпшілігінің ерекшелігі оларда арнайы механикалықауыстырып қосу құрылғысы — коллектордың болуы болып табылады. Айнымалы ток машиналары асинхронды жəне синхрондыларға бөлінеді. Сол жəне басқа машиналарда айналмалы магнит өрісі пайда болады. Асинхронды машиналарда ротордың айналу жиілігі магнит өрісінің айналу жиілігінен ерекшеленеді, ал синхронды машиналарда бұл жиіліктер тең. Электрлендіру-бұл кеңінен енгізу өнеркәсіп, ауыл шаруашылығы, көлік және жоғары қуатты электр желілерімен біріктірілген қуатты электр станцияларында өндірілген электр энергиясы болды энергетикалық жүйелер. Электрлендіру өндірісімен электротехникалық өнеркәсіп айналысатын электротехникалық бұйымдар арқылы жүзеге асырылады. Бұл саланың негізгі саласы электр машиналарын трансформаторларды әзірлеумен және өндірумен айналысатын электр машиналары болып табылады. Электр машинасы-механикалық және электр энергиясын өзара түрлендіруді жүзеге асыратын электромеханикалық құрылғы. Электр энергиясын электр станцияларында механикалық энергияны электр энергиясына түрлендіретін электр машиналары генераторлар шығарады. Электр энергиясының негізгі бөлігі (80% дейін) жылу электр станцияларында өндіріледі, онда химиялық отын (көмір, шымтезек, газ) жағылған кезде су қызады және жоғары қысымды буға айналады. Соңғысы турбинаға беріледі, онда ол кеңейіп, турбинаның роторын айналдырады (турбинадағы жылу энергиясы механикалық энергияға айналады). Турбина роторының айналуы генератор білігіне (турбогенератор) беріледі. Генераторда болатын электромагниттік процестердің нәтижесінде механикалық энергия электр энергиясына айналады. Атом электр станцияларында электр энергиясын өндіру процесі жылу энергиясына ұқсас, тек айырмашылығы-химиялық отынның орнына ядролық отын қолданылады. Гидравликалық электр станцияларында электр энергиясын өндіру процесі келесідей: бөгет белгілі бір деңгейге көтерген су гидравликалық турбинаның жұмыс дөңгелегіне төгіледі; турбина дөңгелегін айналдыру арқылы алынған механикалық энергия электр генераторының білігіне беріледі, онда механикалық энергия электр энергиясына айналады. Электр машиналары мен трансформаторларды дамытумен және өндірумен айналысатын ғылым мен техниканың саласы Электр машиналары деп аталады. Бши Электр машиналарын жасаудың теориялық негіздерін 1821 жылы М. Фарадей құрды, ол электр энергиясын механикалық энергияға айналдыру мүмкіндігін орнатып, электр қозғалтқышының алғашқы моделін жасады. Электромашинаны дамытуда ғалымдар Д. Максвелл мен Э. х. Ленцтің жұмыстары маңызды рөл атқарды. Электр және механикалық энергияларды өзара түрлендіру идеясы көрнекті орыс ғалымдары б. с. Якоби мен М. О. еңбектерінде одан әрі дамыды. Доливо-Добровольский, олар практикалық қолдануға жарамды Электр қозғалтқыштарының конструкцияларын әзірледі және жасады. Трансформаторларды құруда және оларды іс жүзінде қолдануда үлкен еңбегі керемет орыс өнертапқышы П. Н.Яблочковқа тиесілі. ХХ ғасырдың басында электр машиналары мен трансформаторлардың барлық негізгі түрлері жасалды және олардың теориясының негіздері жасалды. жүктеу/скачать 17,39 Kb. Достарыңызбен бөлісу:
|
1 2