ӘӨЖ: 59. Студенттердің Өзіне деген сенімділігін арттырудың ерекшеліктері
жүктеу/скачать 27,64 Kb.
|
1 2
Байланысты:МА)АЛА АСТАНА ) КудушеваН.А. Дауткалиева. Утеулинова
- Бұл бет үшін навигация:
- Дауткалиева П.Б.
- Түйінді сөздер
|
ӘӨЖ: 159.9 СТУДЕНТТЕРДІҢ ӨЗІНЕ ДЕГЕН СЕНІМДІЛІГІН АРТТЫРУДЫҢ ЕРЕКШЕЛІКТЕРІ Кудушева Н.А., nurgaisha72@mail.ru, магистр, аға оқытушы Абай атындағы қазақ ұлттық педагогикалық университеті, Алматы, Қазақстан. Дауткалиева П.Б. pdautkalieva@mail.ru, аға оқытушы Абай атындағы қазақ ұлттық педагогикалық университеті, Алматы, Қазақстан. Утеулинова Л.С. limira.kz@mail.ru, Еуразия аграрлық колледж, психолог, Алматы, Қазақстан. Аңдатпа: Мақалада студенттердің өзіне деген сенімділігін арттырудың ерекшеліктері сипатталады. Студент үшін өзіне деген сенімділіктің маңызы өте зор екендігі, эмоционалдық саласының қалыптасуы, қабілеттерінің дамуы, оқу қабілеті, ақпаратты қабылдауға және оны бекітуге дайындығы осы тұлғалық қасиетке тікелей байланыстылығы қарастырылады. Өздерімен жұмыс жасаудағы, кәсіби қызметі үшін қажетті негізгі тәсілдер қатары ұсынылады. Түйінді сөздер: өзіне деген сенімділік, өзін-өзі бағалау, өзіндік тиімділік, студент, студенттік шақ, өзіне сенім арту қабілеті. Өзіне деген сенімділік бұрыннан қызығушылық тудырады. Себебі, бұл сапа адамдарды бақытты етеді, жан-жақты дамуға ықпал етеді, қарым-қатынастың тиімділігін арттырады. Керісінше, оның болмауы жеке тұлғаның дамуын қиындатады, байланыс процестерінің тиімділігін төмендетеді, ал кейбір жағдайларда невротикалық күйлердің дамуына әкелуі мүмкін. Сенімділік-бұл жеке тұлғаны әлеуметтендіру процесінде қалыптасатын әлеуметтік-психологиялық сапа, ал сенім-сенімсіздік факторы адамдардың тұлғааралық қарым-қатынасында маңызды рөл атқарады. Психологиялық тұжырымдама ретінде "өзіне деген сенімділік " психологиялық оқулықтарда психологиялық түзету мен психотерапияның міндеттеріне байланысты жақында пайда болды. Қазіргі уақытта өзіне деген сенімділіктің көптеген анықтамалары бар, бірақ тұтастай алғанда, біздің ойымызша, осы тұжырымдаманың жан-жақтылығын көрсету өте қиын, сондықтан біз ең қызықты анықтамаларды береміз. П. Ванцвайг:" өзіне сенім арту қабілеті-ой, сезім мен іс-әрекеттің батылдығы" деп нақтылады[1]. Р. Альберта мен М. Эммонс:[2] "сенімді адам тыңғылықты жауап береді, қаттырақ және табиғи сөйлейді, сұхбаттасушыға қарауға жол бермейді, ұсынылған тақырыпты қызу талқылайды, өз сезімдері туралы ашық айтады және өз пікірін білдіреді, Өзін басқалармен тең санайды және өзіне де, басқаларға да ауыртпалық түсірмейді". А. М. Прихожан: «Өзіне сенімді адам өзінің «Менінің» қажеттіліктерін жүзеге асыру құқығына сенімді және жүзеге асырудың жолдары мен формаларына ие[3]. Әрине, бұл басқа адамдардың қажеттіліктерін бұзбайды, Өзіне сенімді адам мақсаттар мен құралдарды таңдауда өте еркін, өйткені оған өзін қорғаудың немесе өзін-өзі бекітудің қажеті жоқ. Ол өзіне кез келген деңгейдегі тапсырмаларды қойып, қолайлы құралдарды іздей алады, үйренеді, сұрайды, анықтай алады. Психотерапия анықтамалығында тұлғааралық қарым-қатынастағы өзіне деген сенімділік – бұл жеке тұлғаның өз мақсаттарын, қажеттіліктерін, талаптарын, тілектерін, қызығушылықтарын, сезімдерін және т.б. алға қою және жүзеге асыру қабілеті деп көрсетіледі. Сенімділік мыналарды қамтиды: а) өзіне субъективті көзқарас (өзіне ие болуға және шынымен өз талаптарына ие болуға мүмкіндік беру); б) әлеуметтік дайындық және оны тиісті түрде жүзеге асыру мүмкіндігі (өз талаптарын иелену және оларды жүзеге асыруға қол жеткізу); в) әлеуметтік қорқыныш пен тежелуден бостандық (өз талаптарын тіркеу және анықтау мүмкіндігі). Өзіне деген сенімділік өсіп келе жатқан адамның өзін-өзі қабылдау, өзін-өзі бағалау, өзін-өзі жетілдіру сияқты жеке қасиеттерінің көрсеткіші ретінде қарастырылады, бұл мотивация мен өзін-өзі бағалаудың қалыптасуына, адамның өмірге қатынасы мен өнімділігіне айтарлықтай әсер етеді. Адамның өмірге қатынасы адамның жеке-әлеуметтік белсенділігі ретінде қарастырылады, онда адамның мағыналы-семантикалық сипаттамалары бір-бірін алмастыратын қызмет түрлерінде қалыптасады, онда өзіне, іс-әрекетке және басқа адамдарға деген көзқарас көрінеді және дамиды, адамның өмір сүру процесінде тиімділігі мен сенімділігін анықтайды. Студенттік кезеңде адамның әлеуметтенуі жүреді, ол қоғамда өз орнын белсенді іздейді, жоғары психикалық функциялар дамиды, қалыптасуы жүреді. Өсіп келе жатқан тұлға басқалармен қарым-қатынас орната бастайды, өзін жаңа рөлдерде сынап көреді [4]. Студенттерді негізгі қызмет түрі - белгілі бір уақыт кезеңінде бірыңғай білім деңгейі бар 17 жастан 25 жасқа дейінгі, бірыңғай мақсаттары мен уәждері бар мамандықты игеруге бағытталған мамандандырылған мекемеде оқу болатын жастар құрайды. Студенттердің айрықша белгілері-бұл жаңа дағдыларды, білім мен дағдыларды игеруден тұратын еңбек сипаты. Студенттер ересек адамның қалыптасуының соңғы кезеңі болып табылады, сондықтан осы жаста өзіне деген сенімділікті қалыптастыру өте маңызды. Өзіне деген сенімділік сияқты қасиетке ие емес ересек адам кейіннен жеке және кәсіби салада қиындықтарға тап болады. Өз күштеріндегі күмән бізді көптеген негізсіз әрекеттерді жасауға немесе тартынуға, басқалардың пікірін шешуге айтарлықтай әсер етуге мәжбүр етеді. "Өзіне деген сенімділік- бұл жеке тұлғаның қасиеті, оның өзегі- адамның өз дағдылары мен қабілеттерін оң бағалау, ол үшін маңызды мақсаттарға жету және оның қажеттіліктерін қанағаттандыру үшін жеткілікті. Бағалаудың бұл түрін қалыптастырудың негізі жеткілікті мінез-құлық репертуары, әлеуметтік мәселелерді шешудің оң тәжірибесі және өз мақсаттарына (қажеттіліктерді қанағаттандыру) табысты қол жеткізу болып табылады. Өзіне деген сенімділікті қалыптастыру үшін объективті өмірлік табыс, мәртебе, ақша және т.б. маңызды емес, өз іс-әрекетінің нәтижелеріне субъективті оң баға және елеулі адамдардан келетін бағалау маңызды. Өзіне деген сенімділік құрылымында ең маңызды үш компонент бар: жалпы өзіне деген сенімділік, әлеуметтік батылдық және әлеуметтік байланыстардағы бастама»[5, 132 б.]. Психологиялық анықтамадан өзін-өзі сенімділік өзін-өзі бағалау және төзімділік сияқты басқа да бірқатар психологиялық ұғымдарды қамтитын күрделі ұғым екенін көруге болады. Сальваторе Мадди сипаттаған өміршеңдік құбылысы өзіне деген сенімділікті қалыптастыруда өте маңызды рөл атқарады. Өмірге төзімді адамдар үш маңызды қасиетке ие. Олар шындықты қалай қабылдауға болатындығын біледі; олар біздің өміріміздің мағынасы бар екеніне сенімді (бұл сенімділіктің негізі көбінесе рухани тәжірибе сияқты белгілі бір құндылықтарға міндеттеме береді); олар импровизацияның және әртүрлі жағдайлардан шығудың керемет қабілетімен ерекшеленеді[6]. Өмірге төзімділіктің жоғары деңгейімен адам міндеттерді тиімді шешеді, стресстік жағдайларды жеңеді, қорқынышын жеңеді және нәтижесінде өзіне сенімді болады. Джозеф Вольпе белгілі бір жағдайларда адамның әлеуметтік қорқынышы өз-өзіне күмән тудыруда маңызды рөл атқаратынын анықтады. Демек, өміршеңдіктің жоғары деңгейімен адам өзінің қорқынышын жеңе алады, осыған байланысты өзіне деген сенімділік артады. Жоғарыда айтылғандардан өміршеңдік ұғымы өзіне деген сенімділік ұғымына енеді[6]. Студент үшін өзіне деген сенімділік үлкен маңызға ие, өйткені оның барлық жақтары мен адамның эмоционалдық саласының қалыптасуы, қабілеттерінің дамуы, оқу қабілеті, ақпаратты қабылдауға және оны бекітуге дайындығы осы тұлғалық қасиетке байланысты. Хаддерсфилд университетінің Психология кафедрасының аға оқытушысы Крис Бейл: "үйден тыс өмір және қаржылық қиындықтар мен әлеуметтік интеграция проблемалары студенттің өзіне деген сенімділігін айтарлықтай төмендетуі мүмкін", - дейді. Қоршаған ортаға бейімделіп, барлық қиындықтарды сәтті жеңетініне сендіру —болашақта өзін-өзі бағалаудың тұрақты жүйесін құруға көмектеседі, өздеріне деген сенімділіктерін арттырады. Осы ретте біз, қажетті болатын бірнеше тәсілді ұсынығымыз келеді. 1. Сіз қолдауға мұқтажсыз! Егер сіз болашақта жалғыз қалатын шығармын деп ойлсаңыз, сіз қателесіз: университет өз түлектерінің жақсы жұмыс табуына мүдделі. Әрқашан көмектесуге дайын жауапты мамандар болады, тәжірибе бөліміне немесе жетекшіңізге қоңырау шалыңыз. Егер сіз қазір жұмыс таба алмасаңыз да, перспективалар туралы сөйлесу көңіліңізді тыныштандыруға және жұмыс берушіге қажет барлық дағдыларыңыз бар екенін түсінуге көмектеседі, немесе, керісінше, жетіспейтін нәрсені уақытында түсініп, университет бітіргенге дейін қалған уақытты тиімді пайдалануға бағыттайтын болады. 2. Сіздің жоспарыңыз болуы керек! Нақты жоспар құрып үйреніңіз. Оны міндеттермен нақтылаңыз. Сол мақсатңызға жету жолында еңбегіңізді аямаңыз. Өзіндік тиімділігіңізді дамытуға күш салыңыз. Дарем университетінің теория және практика профессоры Тони Чапман студенттердің 20-30 жыл бұрынғыға қарағанда бүгінгі таңда өз таңдауларына көбірек алаңдайтынын айтады. Ешқандай күмән болмасын. Өзіңіздің болашағыңызға арқау болатын білімді мықтап бекітіп алуға тырысыңыз. 3. Сенімсіздікті бойыңыздан алшақтатаңыз! Өзіне деген сенімділік - бұл адамдардың көпшілігі университетте оқып жүргенде пайда болатын және дамытатын нәрсе.. «Сіздің достарыңыздың ортасы, жақын достарыңыз - мұның бәрі үйде қалады. Сіз кенеттен басқа адамдардың тобына түстіңіз, олардың әрқайсысының жеке тарихы бар, - дейді Крис Бэйл. «Кейбір адамдар судағы балық сияқты сезінеді, ал басқалары бұрынғы қолдау көздерінен алшақ жаңа байланыстар құруға, өзін жеңуге мәжбүр болады». Өзгеріс әрқашан жақсы. Тони Чапман атап өткендей, университетте өзін — өзі бағалауды қалыптастыратын көптеген факторлар бар- студенттер үйде немесе жатақханада тұрса да үйден алыс жерде жұмыс істеу оңай емес. Бірақ жайлылық аймағынан шығу-бұл әлеуметтік және мінез-құлық сынағы". 4. «Идеалды» болуға тырысыңыз! Әлеуметтік желілер - құрдастар тарапынан өзін-өзі бағалауға қысым жасаудың ең күшті құралы. Көпшілігіміз өзімізді бақытсыз сезінуіміз үшін Instagram арнасына жылдам қарау жеткілікті. Тойдың бітпейтін фотосуреттері, тамаша селфилер - мұның бәрі дұрыс әсер қалдыру үшін бұл кадрлар мұқият таңдалғанын түсінсеңіз де, төзгісіз. Крис Бейлдің пікірінше, әлеуметтік медиа жастардың өздеріне, олардың өзін-өзі қабылдауына үлкен әсер етеді. Өздерінің тартымдылығын, әлеуметтік мәртебесін және сәттілігін бағалай отырып, олар өздерін басқалармен салыстырады. Егер сіз өзіңізді осы іс-әрекеттің артында тапсаңыз, сол әлеуметтік медиа адамдарға өздерін бұрынғыдан гөрі тартымды, танымал және сәтті етіп көрсетуге мүмкіндік беретінін еске түсіріңіз. Өзіңізді нақты портреттермен салыстырмаңыз. 5. Перфекционизмнен арылыңыз! Перфекционизм - бұл бәрін мінсіз орындауға деген ұмтылыс, сондықтан адамдар жиі жаңа қиындықтарға бой алдырады. Біз әрқашан өзімізден басқаларға қарағанда көп нәрсені күтеміз. Идеалға ұмтылмаңыз, тек соны жасаңыз! 6. Спортпен шұғылданыңыз! Спортпен шұғылдану және салауатты өмір салтын ұстану-дені сау дене-бұл сау рух пен дұрыс ойлардың контейнері, және керісінше: денесі үйретілмеген адамға шешім қабылдау және өз бетінше әрекет ету қиын. Кез – келген физикалық белсенділік (әсіресе кеңседе жұмыс істейтін адам үшін) - бұл сенімділік пен сүйіспеншілікке ие болу мүмкіндігі. Бұл құбылыстың толық ғылыми түсіндірмесі бар: спорт кезінде адам допаминдерді – ынталандыруға жауапты нейромедиаторды қарқынды дамытады (күнделікті өмірде оларды кейде "қуаныш гормондары"деп атайды). 7. Күнделік толтыруды әдетке айналдырыңыз! Жетістіктер мен атқарған істеріңізді күнделікке жазып отырыңыз. Табыс күнделігі-өзіңізге сенуге және өз тиімділігіңізді бірнеше есе арттыруға мүмкіндік беретін қуатты ынталандырушы құрал. Күн сайын күнделікке барлық жеңістерді, тіпті ең кішкентайларын да жазыңыз. жүктеу/скачать 27,64 Kb. Достарыңызбен бөлісу:
|
1 2