Фотоальбом

КеА
Қ
«Астана медицина университеті»
Адам анатомиясы кафедрасы
•
Мазм
ұны
:
•
Бас с
үйек топографиясы.
Бас с
үйек шұңқырлары
, шекаралары, 
құрамы
.
•
Қанат таңдай шұңқыры
. Шекаралары, 
қатынастары
, тесіктері.
•
Самай ж
әне самайасты шұңқырлары, құрамы.
•
К
өзшарасы қабырғалары, құрамы.
К
өзшарасы тесіктері 
және қатынастары.
•
М
ұрын қуысы қабырғалары, тесіктері
.
•
Бас с
үйек негізінің ішкі топографиясы
, тесіктері.
•
Бас с
ү
йек негізіні
ң
сырт
қ
ы топографиясы, тесіктері.
•
•
Бас с
үйектің жас ерекшеліктері.
Тақырып: №6. Бассүйек топографиясы. Дабыл қуысы, қанат-
таңдай, самай, самайасты шұңқырлары.

Ми сауыты мен бет 
қ
а
ңқ
асыны
ң
шекарасы

1. Ма
ң
дай с
ү
йекті
ң
к
ө
з
ү
сті жиегі.

2. Бет с
ү
йегіні
ң
арт
қ
ы 
қ
ыры.

3. Сырт
қ
ы есту 
тесігіні
ң
алды
ңғ
ы 
қ
ыры.

Ми сауытыны
ң
негізі мен к
ү
мбезіні
ң
шекарасы

Бас с
ү
йек негізі (Бас с
ү
йегіні
ң
ішкі негізі)

алды
ңғ
ы бас с
ү
йек ш
ұңқ
ыры

орта
ңғ
ы бас с
ү
йек ш
ұңқ
ыры

арт
қ
ы бас с
ү
йек ш
ұңқ
ыры
Ма
ң
дай с
ү
йек-
Торлы с
ү
йек-
Сына т
ә
різді с
ү
йек-
Т
ө
бе с
ү
йек-
Самай с
ү
йек (пирамида)-
Ш
ү
йде с
ү
йек-


Fossa cranii anterior орта
ңғ
ы ш
ұңқ
ырынан сына 
т
ә
різді с
ү
йекті
ң
кіші 
қ
анатыны
ң
арт
қ
ы жиегімен 
шектеледі. Ол ма
ң
дай с
ү
йекті
ң
екі к
ө
здік 
б
ө
ліктерінен, оларды
ң
ортасында
ғ
ы торлы 
с
ү
йекті
ң
торлы пластинкасы, артында сына 
т
ә
різді с
ү
йекті
ң
кіші 
қ
анатымен толы
қ
тырыл
ғ
ан. 
Торлы тесіктер ар
қ
ылы м
ұ
рын 
қ
уысымен 
қ
атысады. Со
қ
ыр тесікке миды
ң қ
атты 
қ
абы
ғ
ыны
ң ө
сіндісі бекиді. 

Fossa cranii media cына т
ә
різді с
ү
йекті
ң
кіші 
қ
анатыны
ң
арт
қ
ы жиегі мен самай с
ү
йекті
ң
пирамидасыны
ң
жо
ғ
ар
ғ
ы жиегімен сына т
ә
різді 
с
ү
йекті
ң
т
ү
рік ершігімен шектелген. К
ө
ру 
ө
зегі, 
жо
ғ
ар
ғ
ы к
ө
з са
ң
ылауы ар
қ
ылы к
ө
з шарасымен 
қ
атысады, домала
қ
, сопа
қ
, кырлы, жыртыл
ғ
ан 
тесіктер ар
қ
ылы бас с
ү
йек негізіні
ң
сыртымен 
қ
атысады. К
ө
ру 
ө
зегі ар
қ
ылы к
ө
ру нерві мен к
ө
з 
артериясы 
ө
теді. Жо
ғ
ар
ғ
ы к
ө
з са
ң
ылауы ар
қ
ылы 
III, IV, VI, V ж
ұ
п нервісіні
ң
I тарма
ғ
ы, домала
қ
тесік ар
қ
ылы Vж
ұ
п нервісіні
ң
II, сопа
қ
тесік 
ар
қ
ылы V ж
ұ
п нервіні
ң
III тарма
ғ
ы,
қ
ылтана
қ
тесік ар
қ
ылы орта
ңғ
ы менингеалды артерия, 
жыртыл
ғ
ан тесік ар
қ
ылы VII ж
ұ
п нервіні
ң
улкен 
таста
қ
нерв тарма
ғ
ы 
ө
теді.

Fossa cranii posterior орта
ңғ
ы ш
ұңқ
ырдан самай 
с
ү
йекті
ң
пирамидасыны
ң
жо
ғ
ар
ғ
ы жиегімен 
шектелген. Омырт
қ
а 
ө
зегіне 
ө
тетін 
ү
лкен тесік 
бар. Одан сопа
қ
ша ми, омырт
қ
а артерия, 
веналары 
ө
теді.
Қ
амытты тесік ар
қ
ылы IX,X,XI 
ж
ұ
п нервтері, 
қ
амытты вена 
ө
теді. Ішкі есту 
тесігі ар
қ
ылы VII,VIII ж
ұ
п нервтері мен лабиринт 
артериясы, тіласты 
ө
зек ар
қ
ылы XII ж
ұ
п нерві, 
кіреберіс суа
ғ
арыны
ң
сырт
қ
ы тесігінен ішкі 
құ
ла
қ
ты
ң
эндолимфа а
ғ
ысы.

Бас с
ү
йекті
ң
сырт
қ
ы негізі

Бас с
ү
йекті
ң
сырт
қ
ы негізі 
ү
ш б
ө
лімнен 
т
ұ
рады.

Алды
ңғ
ы б
ө
лім: та
ң
дай с
ү
йегіні
ң
горизонталды жапыра
қ
шасыны
ң
арт
қ
ы 
қ
ырымен шектеледі.

Орта
ңғ
ы б
ө
лім: та
ң
дай с
ү
йегіні
ң
горизонталды жапыра
қ
шасыны
ң
арт
қ
ы 
қ
ыры ж
ә
не ш
ү
йде с
ү
йегіні
ң ү
лкен 
тесігіні
ң
алды
ңғ
ы жиегімен шектелген.

Арт
қ
ы б
ө
лім: ш
ү
йде с
ү
йегіні
ң ү
лкен 
тесігіні
ң
алды
ңғ
ы 
қ
ырымен орта
ңғ
ы 
б
ө
лімнен шектелген.

Бас с
ү
йекті
ң
сырт
қ
ы негізі

Бас с
ү
йекті
ң
сырт
қ
ы негізі

Самай ш
ұңқ
ыры (fossa temporalis),самайасты ш
ұңқ
ыры (fossa 
infratemporalis),
қ
анат та
ң
дай ш
ұңқ
ыры (fossa pterygopalatina).

Самай ш
ұңқ
ыры

Алды
ңғ
ы, 
ү
сті
ң
гі, арт
қ
ы жа
ғ
ынан ма
ң
дай с
ү
йегіні
ң
бет 
ө
сіндісі т
ө
бе с
ү
йегіні
ң
самай сызы
ғ
ына linea temporalis
ж
ү
ргізілген сызы
қ
пен 
ә
рі 
қ
арай арт
қ
а ж
ә
не т
ө
мен 
құ
ла
қ
қ
ал
қ
аныны
ң
арт
қ
ы жа
ғ
ымен шектеледі. Т
ө
менгі жа
қ
та 
самай ш
ұңқ
ыры бет с
ү
йегіні
ң
до
ғ
асымен, ал самай 
с
ү
йек ала
ң
ында самай астылы
қ қ
ыр
қ
асымен (crista 
infratemporalis) шектеледі, ол самай ш
ұңқ
ырын 
самайасты ш
ұңқ
ырынан б
ө
ліп т
ұ
рады.Ш
ұңқ
ырда аттас 
б
ұ
лшы
қ
ет шандырымен орналас
қ
ан.

Самай ш
ұңқ
ыры

Самай ш
ұңқ
ыры

Шекаралары:

Медиалды жа
ғ
ынан ма
ң
дай, 
тобе, ш
ү
йде 
қ
абырша
ғ
ы, сына 
с
ү
йегіні
ң ү
лкен 
қ
анаттары.

Латералды жа
ғ
ынан бет 
до
ғ
асы.

Алды
ңғ
ы жа
ғ
ынан бет с
ү
йегі.

Т
ө
менгі жа
ғ
ынан самайасты 
ш
ұңқ
ырмен 
қ
атынасады.

Самайасты ш
ұңқ
ыр

Жо
ғ
ар
ғ
ы 
қ
абыр
ғ
асы: самай с
ү
йегі, сына 
с
ү
йегіні
ң ү
лкен 
қ
анаты.

Медиалды 
қ
абыр
ғ
асы: сына т
ә
різді 
с
ү
йекті
ң қ
анат т
ә
різді 
ө
сіндісіні
ң
латералды пластинкасы.

Алды
ңғ
ы 
қ
абыр
ғ
асы: жо
ғ
ар
ғ
ы жа
қ
с
ү
йекті
ң
т
ө
мпегі.

Латералды 
қ
абыр
ғ
асы: бет с
ү
йекті
ң
самай 
ө
сіндісі, т
ө
менгі жа
қ
с
ү
йекті
ң
тарма
ғ
ы.

Т
ө
менгі к
ө
з са
ң
ылауы ар
қ
ылы 
к
ө
з
ұ
ясымен
қ
атынасады.
Қ
анат-та
ң
дай 
ш
ұңқ
ырымен
қ
анат-жо
ғ
ар
ғ
ыжа
қ
са
ң
ылауы, 
қ
анатт
ә
різді 
ө
зек ар
қ
ылы 
қ
атынасады. 
Ішкі басс
ү
йек негізімен 
сопа
қ
тесік, жыртыл
ғ
ан тесік, 
ұ
й
қ
ы 
ө
зегіні
ң
сырт
қ
ы тесігі ар
қ
ылы 
қ
атынасады.

Бет до
ғ
асы самай ш
ұңқ
ырын самайасты ш
ұңқ
ырынан ажыратып 
т
ұ
рады.

Қ
анат- та
ң
дай ш
ұңқ
ыры

Алды
ңғ
ы 
қ
абыр
ғ
асы: жо
ғ
ар
ғ
ы 
жа
қ
с
ү
йегіні
ң
т
ө
мпегі.

Арт
қ
ы 
қ
абыр
ғ
асы: сына т
ә
різді 
с
ү
йекті
ң қ
анат т
ә
різді 
ө
сіндісі.

Медиалды 
қ
абыр
ғ
асы: та
ң
дай 
с
ү
йекті
ң
перпендикуляр 
пластинкасы.

К
ө
з
ұ
ясымен т
ө
менгі к
ө
з 
са
ң
ылауы ар
қ
ылы 
қ
атынасады
. М
ұ
рын 
қ
уысымен 
сына т
ә
різді та
ң
дай с
ү
йегімен 
қ
атынасады
. Ауыз 
қ
уысымен 
ү
лкен ж
ә
не кіші та
ң
дай 
ө
зектері ар
қ
ылы 
қ
атынасады
. 
Домала
қ
тесік ар
қ
ылы орта
ңғ
ы 
басс
ү
йек ш
ұңқ
ыры, 
қ
анатт
ә
різді 
ө
зек ар
қ
ылы 
басс
ү
йекті
ң
сырт
қ
ы тесігімен 
қ
атынасады. 

К
ө
з
ұ
я- басс
ү
йекті
ң
ж
ұ
п ш
ұңқ
ыры.

Медиалды 
қ
абыр
ғ
асы- жо
ғ
ар
ғ
ы жа
қ
с
ү
йегіні
ң
ма
ң
дай 
ө
сіндісі, к
ө
зжас 
с
ү
йегі, торлы с
ү
йекті
ң
к
ө
з
ұ
ялы
қ
пластинкасымен сына т
ә
різді 
с
ү
йекті
ң
денесі.

Жо
ғ
ар
ғ
ы жа
ғ
ынан ма
ң
дай с
ү
йекті
ң
к
ө
з
ұ
ялы
қ
б
ө
лігі, сына т
ә
різді 
с
ү
йекті
ң
кіші 
қ
анаты.

Сырт
қ
ы жа
ғ
ынан сына т
ә
різді 
с
ү
йекті
ң ү
лкен 
қ
анатыны
ң
к
ө
з
ұ
ялы
қ
беткейі, бет с
ү
йегіні
ң
к
ө
з
ұ
ялы
қ
беткейі.

Т
ө
менгі жа
ғ
ынан жо
ғ
ар
ғ
ы жа
қ
с
ү
йегіні
ң
к
ө
з
ұ
ялы
қ
беткейі, та
ң
дай 
с
ү
йегіні
ң
к
ө
з
ұ
ялы
қ ө
сіндісі, бет 
с
ү
йегіні
ң
к
ө
з
ұ
ялы
қ
беткейі.

К
ө
з
ұ
ясы, б
ү
йір 
қ
абыр
ғ
асы

К
ө
з
ұ
ясы, медиалды 
қ
абыр
ғ
асы

К
ө
з
ұ
ясыны
ң
медиалды
қ
абыр
ғ
асы

К
ө
з
ұ
ясыны
ң қ
атынастары

К
ө
ру нервісіні
ң ө
зегі (n.opticus, a. 
ophtalmica)

Жо
ғ
ар
ғ
ы к
ө
з са
ң
ылауы(r.ophtalmicus n. 
trigemini, n.trochlearis, n.abducens, n. 
oculomotorius, v.ophtalmica superior)

Т
ө
менгі к
ө
з са
ң
ылауы(n.infraorbitalis, 
n.zygomaticus, v.ophtalmica inferior)

Алды
ңғ
ы ж
ә
не арт
қ
ы торлы 
тесіктер(n.ethmoidalis posterior et 
anterior, a. ethmoidalis posterior et 
anterior, v. ethmoidalis posterior et 
anterior)

М
ұ
рын
қ
уысы
Жо
ғ
ар
ғ
ы 
қ
абыр
ғ
асы торлы с
ү
йекті
ң
торлы жапыра
қ
шасынан т
ұ
рады. Арт
қ
ы 
б
ө
ліміні
ң
к
ү
мбезі сына т
ә
різді с
ү
йекті
ң
денесімен шектелген.Б
ү
йір 
қ
абыр
ғ
алары жо
ғ
ар
ғ
ы жа
қ
с
ү
йегіні
ң
денесі мен м
ұ
рын, торлы с
ү
йектен 
т
ұ
рады, 
қ
уысты
ң
ішіне м
ұ
рын кеуілжір 
қ
ал
қ
андары еніп ілініп т
ұ
рады. Т
ө
менгі 
кеуілжір жеке с
ү
йек ретінде жо
ғ
ар
ғ
ы 
жа
қ
с
ү
йегіне бекітілген. Т
ө
менгі 
қ
абыр
ғ
асын жо
ғ
ар
ғ
ы жа
қ
с
ү
йегіні
ң
та
ң
дай 
ө
сіндісі мен та
ң
дай с
ү
йекті
ң
к
ө
лдене
ң
жапыра
қ
шасы т
ү
зеді. М
ұ
рын 
қ
уысыны
ң
пердесі, медиалды 
қ
абыр
ғ
асы-торлы с
ү
йекті
ң
перпендикулярлы пластинкасынан, 
желбезектен т
ү
рады.Алдында алм
ұ
рт 
т
ә
різді тесік, артында хоана бар.

М
ұ
рын 
қ
уысы, б
ү
йір 
қ
абыр
ғ
асы.

М
ұ
рын
қ
уысыны
ң
жолдары

М
ұ
рын 
қ
уысыны
ң
жо
ғ
ар
ғ
ы, орта
ңғ
ы 
кеуілжір аралы
ғ
ында 
жо
ғ
ар
ғ
ы м
ұ
рын 
жолдары, орта
ңғ
ы 
ж
ә
не т
ө
менгі 
кеуілжір аралы
ғ
ында 
орта
ңғ
ы м
ұ
рын 
жолдары ж
ә
не 
т
ө
менгі кеуілжір мен 
м
ұ
рын 
қ
уысыны
ң
т
ө
менгі 
қ
абыр
ғ
асы 
арасында т
ө
менгі 
м
ұ
рын жолдары бар.

М
ұ
рын 
қ
уысыны
ң
б
ү
йір 
қ
абыр
ғ
асы

М
ұ
рын 
қ
уысыны
ң
с
ү
йекті пердесі

М
ұ
рын 
қ
уысыны
ң
пердесі

К
ө
з
ұ
ясы мен м
ұ
рын 
қ
уысы ж
ә
не оны
ң қ
ойнаулары

М
ұ
рын жолдарыны
ң қ
атынастары

Жо
ғ
ар
ғ
ы м
ұ
рын жолы 4-
сына т
ә
різді 
қ
ойнау мен 3-
торлы с
ү
йекті
ң
арт
қ
ы 
ұ
яшы
қ
тарымен 
катынасады. Сонымен 
қ
атар торлы пластинка 
тесіктері ар
қ
ылы бас 
қ
а
ңқ
асыны
ң
алды
ңғ
ы 
ш
ұңқ
ырымен 
қ
атынасады.

Орта
ңғ
ы м
ұ
рын жолы 8-
ма
ң
дай 
қ
ойнауы,1-
жо
ғ
ар
ғ
ы жа
қ қ
ойнауы, 2-
торлы с
ү
йекті
ң
алды
ңғ
ы 
ж
ә
не орта
ңғ
ы 
ұ
яшы
қ
тарымен 
қ
атынасады.

Т
ө
менгі м
ұ
рын жолы 7- к
ө
з 
жас 
ө
зегімен 
қ
атынасады.

Дабыл 
қ
уысы
Алды
ңғ
ы 
қ
абыр
ғ
асы, paries carotica
б
ұ
лшы
қ
ет т
ү
тік 
ө
зегі ж
ә
не 
ұ
й
қ
ы 
ө
зегі, 
ұ
й
қ
ы дабыл 
ө
зекшелері 
ашылады. Т
ө
менгі, paries jugularis
қ
амытты к
ө
ктамыр; арт
қ
ы, paries
mastoideus пирамидалы
қ
т
ө
мпешігі 
ж
ә
не aditus ad anthrum,дабыл шегі 
ө
зекшесі ая
қ
талады. Paries
tegmentalis т
ө
бесі, paries
labyrinthica-медиалды 
қ
абыр
ғ
асында- promontorium, sulcus 
promontorii, fenestra cochleae et 
vestibuli, prominentia canalis fasialis
бар ж
ә
не латералды, paries
membranacea дабыл жар
ғ
а
ғ
ымен 
құ
рал
ғ
ан.

Дабыл 
қ
уысы

Дабыл 
қ
уысы (орта
ңғ
ы 
құ
ла
қ
)

Орта
ңғ
ы 
құ
ла
қ

Дабыл 
қ
уысы

Дабыл 
қ
уысыны
ң
нервтері

Самай с
ү
йегіні
ң ө
зектері

Бас 
қ
а
ңқ
асыны
ң
жас ерекшеліктері

Н
ә
рестені
ң
бас 
қ
а
ңқ
асыны
ң
ерекшеліктері: е
ң
бектеріні
ң
болуы,алды
ңғ
ы,ма
ң
дай е
ң
бегі -1,5-2,0 жасына бітіседі. Арт
қ
ы, ш
ү
йделік-2-6 ай 
аралы
ғ
ында бітіседі. Б
ү
йір, сына ж
ә
не емізік т
ә
різді е
ң
бектер екі, 
ү
ш айда 
бітіседі. Басс
ү
йек негізінде шеміршекті
ң
болуы, к
ү
мбезінде жіктерді
ң
болмауы,тек 
ү
ш ай бол
ғ
анда 
ғ
ана тісті жіктер пайда болады. Ма
ң
дай, т
ө
бе 
т
ө
мпектеріні
ң
жа
қ
сы жетілуі, тістеріні
ң
болмауы, 
қ
асасты до
ғ
аларыны
ң
болмауы, м
ұ
рынма
ң
ы 
қ
ойнауларыны
ң
болмауы, 
ө
сінділерді
ң
д
ұ
рыс жетілмеуі. 
Жіктер 
ү
ш,бес жаста т
ү
зіледі.Бас с
ү
йекті
ң
дамуы, жіктерді
ң
с
ү
йектенуі 25-
30жаста ая
қ
талады. 
Қ
артай
ғ
ан ша
қ
та тістерді
ң
т
ү
суіне байланысты 
альвеолярлы 
ө
сінділерді
ң
атрофиясы бай
қ
алады. Бет 
қ
а
ңқ
асы кішірейеді. 
Ты
ғ
ыз затыны
ң
ж
ұқ
арып, кеуекті затыны
ң
азаюы бай
қ
алады. Сонды
қ
тан егде 
тарт
қ
ан адамдарда бас с
ү
йек негізіні
ң
сыны
қ
тары кездеседі.

Бас 
қ
а
ңқ
асыны
ң
жас ерекшеліктері

Н
ә
рестеде алты 
е
ң
бегі болады:1-
алды
ңғ
ы, 2-
арт
қ
ы, 3- ж
ұ
п 
сына т
ә
різді, 4-
ж
ұ
п еміздік 
т
ә
різді.

Бас 
қ
а
ңқ
асыны
ң
н
ә
рестедегі ерекшеліктері

Емізікше т
ә
різді 
ө
сінді ай
қ
ын 
жетілмеген; 

Ма
ң
дай ж
ә
не т
ө
бе т
ө
мпектері конус 
пішіндес болып ай
қ
ын дамы
ғ
ан;

Ш
ү
йде с
ү
йегі т
ө
рт жеке б
ө
ліктен 
т
ұ
рады;

Сына т
ә
різді с
ү
йек 
ү
ш б
ө
ліктен, ма
ң
дай 
с
ү
йек екі жартыдан т
ұ
рады.

С
ү
йектер ж
ұқ
а, ж
ұ
мса
қ
, тегіс. Диплоэсы 
т
ү
зілмеген ж
ә
не бір с
ү
йек 
пластинкасынан т
ұ
рады.

Бет 
қ
а
ңқ
асыны
ң
жасына байланысты 
ө
згерістері

Тісті
ң
т
ү
суіне байланысты,жа
қ
с
ү
йектеріні
ң
альвеолярлы 
ө
сінділеріні
ң
атрофиясына 
байланысты жа
қ
с
ү
йектеріні
ң
биіктігі 
т
ө
мендейді.

Бет до
ғ
асы жалпаяды.

К
ө
з
ұ
ясыны
ң
жиегіні
ң
ж
ұқ
аруы.

М
ұ
рын шеміршектеріні
ң
дистрофиялы
қ
ө
згерістері.

Бетті
ң ө
згеруіне с
ү
йектерді
ң құ
рылысыны
ң
ж
ә
не к
ө
леміні
ң ө
згерісі 
ә
келеді.

Бет 
қ
а
ңқ
асыны
ң
с
ү
йекті 
құ
рылысыны
ң ө
згерісі 
ж
ұ
мса
қ
тіндерді
ң ө
згерісіне 
қ
ара
ғ
анда, бет 
ә
лпетті
ң ө
згерісіне к
ө
п ы
қ
палын тигізеді.

Жынысына байланысты ерекшеліктері

Ер адамны
ң
бас с
ү
йегі 
ә
йел адамдікіне 
қ
ара
ғ
анда 
ү
лкен ж
ә
не ауыр. 
Ә
йел адамдікі домала
қ
тау ж
ә
не 
жо
ғ
арыда жі
ң
ішкерген.

Ә
йел адамдарда к
ө
з
ұ
ясы аны
қ
, ал ер адамдарда 
жиектері домаланып келеді.

Бет с
ү
йегі ер адамдарда шы
ғ
ы
ңқ
ы.

Ә
йел адамда жа
қ
с
ү
йек домалан
ғ
ан, ер адамда 
т
ө
ртб
ұ
рышты болып келеді.

Ер адамдарда бас 
қ
а
ңқ
асы жа
қ
сы дамы
ғ
ан.

Қ
ас
ү
сті до
ғ
алары ер адамдарда 
ү
лкен ж
ә
не 
шы
ғ
ы
ңқ
ы келеді.

Ер адамдарды
ң
иегі к
ө
лемді ж
ә
не т
ұ
йы
қ
б
ұ
рышты 
шы
ғ
ы
ңқ
ы келеді, ал 
ә
йел адамдарда 
ү
шкір 
б
ұ
рышты болып келеді.